Divinarum Institutionum

deus inquit homines pro liberis habet, sed corruptos et uitiosos luxuriose ac delicate patitur uiuere, quia non putat emendatione sua dignos. bonos autem, quos diligit, castigat saepius et adsiduis laboribus ad usum uirtutis exercet nec eos caducis ac mortalibus bonis conrumpi ac deprauari sinit.

unde nemini debet mirum uideri si pro nostris saepe delictis castigamur a deo. immo uero cum uexamur ac premimur, tum maxime gratias agimus indulgentissimo patri, quod corruptelam nostram non patitur longius procedere, sed plagis ac uerberibus emendat. ex quo intellegimus esse nos deo curae, quibus, quoniam peccamus, irascitur.

nam cum posset populo suo et opes et regna largiri sicut dederat ante Iudaeis, quorum nos successores ac posteri sumus, idcirco eum uoluit sub aliena dicione atque imperio degere, ne rerum prosperarum felicitate corruptus in luxuriam laberetur ac dei praecepta contemneret sicut illi maiores nostri, qui saepe terrenis ac fragilibus his bonis eneruati aberrarunt a disciplina et legis uincla ruperunt.

prouidit ergo quatenus cultoribus suis praestaret quietem, si mandata seruassent, et tamen eos emendaret, si praeceptis non obtemperassent.

itaque ne tam corrumperentur otio quam patres eorum licentia, premi eos uoluit ab [*](AUCTORES 1J locus in deperdita parte Senecae \'de prouidentia* libri fuisse uidetur. ) [*](BRHSPV] 1 elocutus om. P 2 luxoriose HV 3 delicate — quia om. R delicate (1 ras. ex d) S 6 ac] a S corrumpit P 7 nemini] nec B mirum debet BSP 8 ac premimur] adpraemur sic H 9 tunc B agamus Pae, corr. m. 1 ? post indulgentissimo s. l. do add. B3 10 non patitur - plagis om. R 11 nos esse BH 12 quibus quoniam] quibus qn (n ras. ex m, i. e. quando ex quoniam), s. l. c ut uid. add. m. 2 S, quibus cum codd. recent. et edd. 13 sic S 14 quorum] cuius H eum] suo Bl, in ras. corr. B3 15 degere ne] de genere R toe1 S* rerum] de rerum B, om. S prosperarum om. SP 16 corrupti B luioriara H, luxuriem RSPY laberentur B, labetur V 17 contemnerent B fragilibus ac terrenis P 18 aberrauerunt BP legis] di R 19 uincula BP, uincfa (i ex 1) S2 20 manda*ta (n er.) H 21 ne] neçJexp. m.2) P corrumperetur H )

quomodo enim potest imperator militum suorum probare uirtutem, nisi habuerit hostem? et illi tamen aduersarius exsurgit inuito, quia mortalis est et uinci potest, deo autem quia repugnari non potest, ipse aduersarios nomini suo excitat, non qui contra ipsum deum pugnent, sed contra milites eius, ut deuotionem ac fidem suorum uel probet uel conroboret, donec pressurae uerberibus diffluentem corrigat disciplinam.

est et alia causa cur aduersus nos persecutiones fieri sinat, ut dei populus augeatur: nec est difficile monstrare cur aut quomodo id fiat.

primum fugantur a deorum cultibus plurimi odio crudelitatis: qui enim talia sacrificia non horreant? deinde placet quibusdam uirtus ac fides ipsa. nonnulli suspicantur deorum cultum non sine causa malum putari a tam multis hominibus, ut emori malint quam id facere quod alii faciunt, ut uiuant.

aliquis cupit scire quodnam sit illut bonum quod ad mortem usque defenditur, quod omnibus quae in hac uita iucunda sunt et cara praefertur, a quo nec bonorum nec lucis amissio nec dolor corporis nec uiscerum cruciamenta deterrent.

ualent haec plurimum, sed illae maxime causae nostrorum numerum semper auxerunt: audit [*](AUCTORES § 20] cf. Tertull. ad Scap. c. 5 (I pag.550): quisquesequitur.. ) [*](BRHSPVj 1 iis R, his cett. et] eos P labentis RV; labantes edd., Buenemannus conf. Cic.p.Mil.25,68 2 corruptos (pr. r ex n) P3 fides V 3 teptet ex teperet S* enim] ergo B 4 habuerint BV 5 surgit P * deo] ido (i postea add. m. 1) P, ado V 6 qa (i. e. quia) Sl, q.a (i. e. qua) S2 7 sed] sed qui P 8 uel (ante probet) s. I. B3 9 donec] do non V pressurae] pressura et B, om. P defluentem B corrigant H 10 et om. R aduersus R, aduersum cett. 11 monstrari B 12 id om. H fugiantur S cultoribus V 13 plurimi] primi exp. m. 1 uel2, pPimi corr. m. 3 B qui S2, cui BRHJSlPV, cu H\' 14 ac] ad P 15 a om. BR 16 ut] qui Heumannus mori R 17 uiuuant sic H quodnam bis R, qdnam (i. e. quid-) S 18 bonorum S 19 iocunda (o ex u m. 2) P sunt om. H praeteritur Y bonorum] honor B 21 deterrent part. in ras. ex deterret eum ? P illraJe Bt, ille SP maiimae (-mę Y) PY)

deinde, ut fieri solet in rebus incertis, dum inter se inuicem quaerant quae sit huius perseuerantiae causa, multa quae ad religionem pertinent diuulgata ac per rumorem uicissim aucupata discuntur: quae quia bona sunt, placeant necesse est.