Divinarum Institutionum

inde est quod eiusmodi religiones neque bonos facere possunt neque firmae atque inmutabiles esse. traducuntur itaque ab his homines facile, quia nihil ibi ad uitam, nihil ad sapientiam, nihil ad fidem discitur.

quae est enim superstitio illorum [*](EXPILA TORES § 25] Lucifer pag. 307, 21—26. ) [*](BRHSVj 1 patientia* (e er.) B qua B 2 e*t (ante ipsi), s er. B an ipsa ? auctoritate H 4 et in egregio (exp. m. 3) B postea V 5 et addidi ex Lucifero pag. 307, 23 et acceptior fit et canor perierit] mortuus fuerit H summa V consequetur H gloriam consequitur S, sed cf. Lucifer summam consequitur gloriam 6 morte* (m er.) B, mortre1 B7, morte H, mortem SV edd., sed cf. Lucifer. quod pro te duce suo morte occubuerit obcubuerit H 7 fides est seruanda Lucifer 8 potest uirtutis exsoluere] mortis exsoluet B 9 militia BRS est om. R douotionem H fidemrquel B 10 reniml B3 amauit H 11 abeo ex [d]eus B3 ea R aut** (em er.) B praestabit] quomodo praestabit B petenti RH quidqui(d) B 12 obsecrant V 13 i*sti (u er.) V autem] enim B 15 non] in S 16 cum** (In er.) B uenerant H 17 relinquunt HSV nihil B ex ea om. B 18 inde est] ide V 19 firmos BS, firme R, firmes H ∗∗mutabiles (in er. s. I. semper er., quod add. m. 2) B esse om. S traducantur B1, corr. B3 20 hominibus B 21-467,2 qua pro quae ante est, uis, origo, substantia H quae ratio om. S )

nostra uero religio eo firma est et solida et inmutabilis, quia iustitiam docet, quia nobiscum semper est, quia tota in animo colentis est, quia mentem ipsam pro sacrificio habet. illic nihil exigitur aliut quam sanguis pecudum et fumus et inepta libatio, hic bona mens, purum pectus, innocens uita; illuc ueniunt sine dilectu adulterae inpudicae, lenae procaces, obscenae meretrices, ueniunt gladiatores latrones fures uenefici et precantur nihil aliut quam ut scelera inpune committant.

quid enim latro sacrificans aut gladiator roget nisi ut occidant? quid uenenarius nisi ut fallat? quid meretrix nisi ut plurimum peccet? quid adultera nisi aut mortem uiri aut ut sua inpudicitia celetur? quid lena nisi ut multos bonis exuat? quid fur nisi ut plura conpilet?

hic uero etiam leni communique peccato locus nullus est et si quis ad sacrificium non integra conscientia uenerit, audit quae illi deus comminetur, ille qui latebras cordis uidet, qui peccatis semper infestus\' est, qui exigit iustitiam, qui fidem poscit. quis hic malae menti aut malae preci locus est?

at illi infelices nec ex sceleribus suis intellegunt quam malum sit quod colunt, quandoquidem flagitiis omnibus inquinati ueniunt ad precandum et se pie sacrificasse opinantur, si cutem lauerint, tamquam [*](BRHSY] 3 defendendi Y 5 nostro V eo in fine uersm add. Bs resv B* 6 iustitia V 7 quia (ante mentem) s. I. B3 8 illic] illic eni V sanguis — libatio hic orn. V 9 et om. B 10 illic S delectu R mgietrices laene (sic) prqpaces obscenae B 11 precaces V opscene R rIatroDesl Sif 12 ut om. R 14 pr. ut om. H quid eni (ante meretrix), exp. m. 1 ? V 15 aut] ut B mortem aut H 16 aut ut V (sed ut 8. I. V\'), ut B, aut RHS inpudicitia** (ut ? er.) B celeret V lena edd., leno BRHV, leno uel lena S an <quam} multos ? bonos Bae, corr. JJI. 1 uel 2 17 an plurima ? cf. 15 18 est nullus BS 19 fcudit\' B3 cõ/mJneturJ B, comuniter V 21 quis] qui H 22 at] ut V 23 ex om. BH scereribus V 25 se pie] saepe B\', corr. B3 sacrificare HV ut si (exp. IB. 3) B sicra\'utem V laberint V tam H ) [*]( 30* )

quanto satius est mentem potius elnere, quae malis cupiditatibus sordidatur, et uno uirtutis ac fidei lauacro uniuersa uitia depellere! quod qui fecerit, quamlibet inquinatum ac sordidum corpus gerat, satis purus est.

Isti autem quia nesciunt uel quid uel quomodo sit colendum, caeci et inprudentes in contrarium cadunt. adorant itaque hostes suos, latrones et interfectores suos uictimis placant et animas suas cum ture ipso cremandas aris detestabilibus inponunt.

irascuntur etiam miseri quod non simul et alii pereant, incredibili mentium caecitate. quid enim uideant qui solem non uident? quasi uero si dii essent, indigerent hominum auxilio aduersus contemptores suos. quid ergo nobis irascuntur, si illi nihil possunt? nisi quod ipsi deos suos destruunt, quorum potestate diffidunt, magis inreligiosi quam qui omnino non colunt.

Cicero in suis Legibus cum caste ad sacrificia praeciperet accedere, pietatem inquit adhibento, opes amouento. qui secus faxit, deus ipse uindex erit.

recte hoc quidem: neque enim fas est desperare de deo, quem ideo colas, quia potentem putes. nam quomodo uindicare [*](EPITOME 11-16. 19-469,1] c. 48, 1-3. \' ) [*](AUCTORES 16] II 8, 19. 20 s.] cf. Cyprian. ad Demetr. c. 14 (pag. 361, 10-12). ) [*](BRHSVJ 1 inclusas*** (qun er., s. l. os er., quod add. m. 2) B 2 eluere (1 ex i m. 2) V 4 pellere B qui* (s er.) B 6 isti V, ipsi celt. 7 inpuidentes V in] et in H 9 cremanda sacris S aris (ar tn ras. ex su ? m. 3) B 10 miseri] miseri uero H simul et alii R Heumannus, similes alii ceit., similiter et alii Betuleius, similes aliis Bucnemannus; an (sui) similes alii ? Lucifer pro similes fort. simplieiter legit idque quodammodo explanauit, si modo recte huc refertur locus pag. 307, 27-32 13 auxi*lio (a er.) H aduersu H bonis B 14 iracuntur R 15 potestati S, fort. recte, de potestate V 17 pietate B adhibento V, adhibent BRH, adhibendo S 18 opos H admouento (s. I. d er., quod add. m. 1) B, amouent R qui] hoc qui R quisjaecus B, quis ecus V fassit Bl, in ras. corr. B3, fac sit V . ipşe uindex erit] erit ultor S 19 recto HS nec R 20 potentem] potestatem Bl, corr. B*, putent S )