Divinarum Institutionum

cur autem summus pater id potissimum genus mortis [*]( 6 superius] c. 23-25. ) [*](EPITOME 6-15] c. 45. 21—382, 9] c. 46, 1-3 (imitandi). ) [*](B(G)RHSPVJ 1 et] ac B, ex V sentibus] gentibus V sci Hl, sanctum H1 2 ad dum H, adeo P ac GRHP, et BS 3 doctore PV 4 expectat H 5 conabor ex conamur P 6 superius sicut V constituisset V 7 legauit (e ex i m. 3) P terra H 8 formaet H, formwret ex formet P factisque praesentibus om. P 9 presenti H penderet Bl, corr. Bs quae V gradiens] rediens V 10 aeternam uitam B perueniret aeternam H is BPS, his G, om. BHV 11 et] ut H ut om. H 12 exempla] et exempla P, sed cf. Addenda ad pag. 171, 8 et astu incitamenta] ucita H 13 sed om. HV speciem G 14 ut] et ut H [d]ol(or)[i]- (b)us G, doloris (1 ex e m. 3) P mortis P, mortique V 15 cui (quibus Hl) H2 sit RH pr (f ras. ex f) S, fuit V 16 scientift\' (~ er.) S futura BI, corr. B3 17 qua] quam P1 (m del. P3) V 18 et ante uerbera] ac P in postremo etia desinit codicis G pag. 91 (106), sequitur pag. 92 (105), cuius in uerss. 1—3.27—31 nonnulla legi poterant 19 mortem (exp. m. 3) P recusabit G 20 triumpharet (~ er.) 8 21 mortis om. V )

quamuis nocente uideatur indignum?\' primum, quod is qui humilis aduenerat, ut humilibus et infimis opem ferret et omnibus spem salutis ostenderet, eo genere adficiendus fuit quo humiles et infimi solent, ne quis esset omnino qui eum non posset imitari.

deinde, ut integrum corpus eius consernaretnr, quem die tertio resurgere ab inferis oportebat. nec hoc enim cuiquam ignorandum est, quod ipse ante de sua passione praedicans etiam id notum fecerit habere se potestatem cum uellet deponendi spiritum et resumendi.

subfixus itaque quia spiritum deposuerat, necessarium carnifices non putauerunt ossa eius suffringere, sicut mos eorum ferebat, sed tantummodo latus eius perforauerunt.

sic integrum corpus patibulo detractum est et sepulchro diligenter inclusum. quae omnia idcirco facta sunt, ne laesum ac deminutum corpus ad resurgendum inhabile redderetur. illa quoque praecipua fuit causa cur deus crucem maluerit, quod illa exaltari eum fuit necesse [*](EPITOME 9-19] c. 46, 3 s. 19-383, 12] c. 46, 4 s. ) [*](AUCTORES 5-7] cf. Orac. Sibyll. VIII 257; cf. supra c. 16,17. 12 s.] Io. 10, 18. ) [*](B(G)RHSPV] 1 quod P1, d del. P3 2 saltim HV 3 **honesto (in ? tr.) S aliquid V adfectus est — genere om. V 4 suplicii B homini HV 5 nocenti V is om. P, his V 6 ut] et B humili[bu]s V1 infirmis Bl (r exp. BI) V ferat ex ferret JBl omnibus spem] in omnibus ferret et in omnibus spem P 7 ostendebat ex ostenderet B* afficiendus (ff in ras. et us ex u m. 2) S quod pi, d del. P3 8 humiles (e ex i m. 3) P infirmi H, infirmis (exp. m. 3) P esse*t (n er.) V 9 posset (e ex i m. 3) P obseruaretur H 10 quod H ab inferis resurgere B surgere HS ne H 11 praedicens RSV 12 se om. Bt (8.1. B3) H tum1 B3 13 *deponendi (i er.) B; an et deponendi ? spiritus B fiius B quia] cum HV, iquiai S1, in mg. P 14 deposuerat] sponte deposuerat H non om. H potuerunt V ossua V 15 mos eorum] monstrorum V ferebant V 16 perfoderunt P sicut BH 17 ef P3 18 ac] ad P1, corr. PS diminutum B 19 praecipue BP, pr[aecip]uae G in causa cur ds desinit codicis G pag. 92 (105), sequitur pag. 93 (33), cuius in uerss. 1—4 perpauca agnoscebantur 20 ex[al]tari R1 )

nam quoniam is qui patibulo suspenditur, et conspicuus est omnibus et ceteris altior, crux potius electa est, quae significaret illum tam conspicuum tamque sublimem futurum, ut ad eum cognoscendum pariter et colendum cunctae nationes ei omni orbe concurrerent.

denique nulla gens tam inhnmana est, nulla regio tam remota, cui aut passio eius aut sumas maiestatis ignota. sit.

extendit ergo in passione manus suas orbemque dimensus est, ut iam tunc ostenderet ab ortu solis usque ad occasum magnum populum ex omnibus linguis et tribubus congregatum sub alas suas esse uenturum signumque illut maximum atque sublime frontibus suis suscepturum.

cuius rei figuram Iudaei etiamnunc exhibent, cum limina sua de cruore agni notant. deus enim percussurus Aegyptios, ut ab ea plaga inmunes faceret Hebraeos, praeceperat his ut agnum candidum sine macula immolarent ac signum liminibus suis de sanguine eius inponerent.

itaque cum Aegyptiorum primogenita una nocte interissent, Hebraei soli signo sanguinis tuti fuerunt, non quia cruor pecudis tantam in se uim gerebat, ut hominibus saluti esset, sed Imago fuerat rerum futurarum.

agnus enim candidus sine macula Christus fuit, id est innocens et iustus et sanctus, qui ab isdem Iudaeis immolatus saluti est omnibus, qui signum [*](AUCTORES 7 s.] cf. Orac. Sibyll. VIII 302. 20 agnus] cf. Cyprian. pag. 80, 6. 22 ss.] cf. Cyprian. pag. 89, 1; 90, 4. ) [*](B(G)RHSPV] 1 his RSar, pro his V 3 potior Bt, corr. B* conspicuum (cons add. m. 2) V 4 tamquam RXV, tamtq;i S1 *eum (d er.) B 5 ex] et ex H omni om. P urbe S 6 religio BarSP 7 tmjaiestatis F2 8 passionem B 9 iam] etiam H ortus H 10 tribus B1S1 (corr.B1S2) H, tribu[bus] R, urbibus P, tribubu V 11 signumque] ref (s. I. m. 3) signum P sublime (~ er., quod add. m. 2) B 13 sua om. H 14 hebraeos faceret immunes B 15 iis RP3 (in ras. ex his), is H 17 uni una P 18 fuerant H cruor* (e er.) R, cru*or H 19 pecucudis P, item pag.384, 4 in se uim] uim in pum R gerebat ut] gerebatur ab V 20 futurarum (a in ras. ex o ? m. 2) B, in mg. H* 21 rchristusl H2 ab I[n]no- [ce]ns incipit codicis G pag. 94 (34) paene tota lecta et (ante iustus) om. G 22 qui] et qui P hisdem (Ti 8. I. B1) BGHS immaculatus V saluti est] est saluti est P )

denique immolatio pecudis ab iis ipsis qui faciunt pascha nominatur ἀπὸ τοῦ πάσχειν, quia passionis figura est, quam deus praescius futurorum tradidit per Moysen populo suo celebrandam.

sed tum figura ualuit in praesenti ad depellendum periculum, ut appareret quantum ueritas ipsa ualitura sit ad plebem dei protegendam in extrema totius orbis necessitate.

quomodo autem uel in qua plaga tuti omnes sint futuri qui signum hoc ueri et diuini sanguinis in summo corporis sui notauerint, in nouissimo libro docebo.

Nunc satis est huius signi potentiam quantum ualeat exponere. quanto terrori sit daemonibus hoc signum, sciet qui uiderit quatenus adiurati per Christum de corporibus quae obsederint fugiant.

nam sicut ipse cum inter homines ageret, uniuersos daemonas uerbo fugabat hominumque mentes emotas et malis incursibus furiatas in sensus pristinos reponebat, ita nunc sectatores eius eosdem spiritus inquinatos de hominibus [*]( 11 \'in nouissimo libro. is locus non inuenitur, cf. tamen adVTI 16,12 s. ) [*](EPITOME 13-385, 1] c. 46, 6 s. ) [*](AUCTORES 10 s.] cf. Cyprian. pag. 90, 4. c. 27] cf. Tertull. Apolog. c. 23. ) [*](B(G)BHSPVJ 1 qua] quia V sanguine Bl f add. B1) G fu[dit B7 suo S concripserint B 2 enim] Sutem (~ er., e ex u uel a) Y limiejD 82 pro est littera erasa in S hominis (hom in ras. ex 4 uel 5 litt., quarum prima s ?, extrema r, m. 2) B2 signum V 3 dilibutum BGR1 est et Pl, et del. P3 4 iis R, his BHSP, om. V pasca BH, pascfoa V ar.o TOU πάσχειν. om. BG, apotupaschin H 5 praestius R 6 tunc H, cum V 7 ualuit om. V debellandum V appareat P 8 ripsal H1 v s 9 in om. B autem — plaga] ergo tuti omnis uel in qua plaga V 10 in om. BG tu*ti (1 er.) B, toti Pae orm\'nes Bl, omines P futurae Bl, corr. B1 et qui B, [e]t qui G, \'quil Pl 11 et] ac R notauerunt HP, non notauerint V 13 potentia P 14 terroris SPac, terrore V sciet signum V qui uiderit] quid erit S 16 fugiant SP, fugiunt BGRV quod Lact. fort. scripserat, flgiunt H 17 daemonas RHPV1 Epit. 46,7, daemones (dem- S) BGSV3 emotas et] emutasset V 18 pristinos] sps V 19 eosdemque P inquanatos V )

cuius rei non difficilis est probatio. nam cum diis suis immolant, si adsistat aliquis signatam frontem gerens, sacra nullo modo litant

1. nec responsa potest consultus reddere uates
.

cum enim quidam ministrorum nostri sacrificantibus dominis adsisterent, inposito frontibus signo deos illorum fugauerunt, ne possent in uisceribus hostiarum futura depingere.

quod cum intellegerent haruspices, instigantibus isdem daemonibus quibus prosecant conquerentes profanos homines sacris interesse egerunt principes suos in furorem, ut expugnarent dei templum seque uero sacrilegio contaminarent, quod grauissimis persequentium poenis expiaretur.