Divinarum Institutionum

et idcirco etiam Moysi successit, ut ostenderetur nouam legem per Christum Iesum datam ueteri legi successuram, quae data per Moysen fuit.

nam illa carnis circumcisio caret utique ratione, quia si deus id uellet, sic a principio formasset hominem, ut praeputium non haberet: sed huius secundae circumcisionis figura erat significans nudandum esse pectus, id est aperto et simplici corde oportere nos uiuere, quoniam pars illa corporis quae circumciditur habet quandam similitudinem cordis et est pudenda.

ob hanc causam deus nudari eam iussit, ut hoc argumento nos admoneret, ne inuolutum pectus habeamus, id est ne quod pudendum facinus intra conscientiae secreta uelemus. haec est cordis circumcisio, de qua prophetae loquuntur:

quam deus a carne mortali ad animam transtulit, quae sola mansura est.

uolens enim uitae ac saluti nostrae pro aeterna sua pietate consulere, paenitentiam nobis in illa circumcisione proposuit, ut si cor nudauerimus, id est si peccata nostra confessi [*](AUCTORES 1 Auses] Num. 13, 9.17 (LXX). ) [*](BBHSPVJ 1 figura B ille P2\' primo BH aususes (su exp. et dtl. m. 1) B 2 moysei H, moses S futura praesentiens] fuerat praesens H iesun R ut] et B quoniam om. P 3 dux in mg. H* d(electu)s B amalec RH 4 istrahel B, israel S, isrf PV et om. R debe(lla)re(tpern)ominis B debellarit et per Rx 5 et (ante populum) del. 82 et (ante idcirco) om. H aiã P11 6 mosi S, moyseo sic P 7 iesum (m ex n m. 2) R legis ParV datS Cx er.) H mosen S 8 catnnis P, sanguinis cett. post circumcisio 8. l. non H1 ratione* (m er.) H quia si] quasi RlH 9 a om. H 10 figura erat] figuraret H 11 aperto ex operato S* simplm1 H2 12 plans Fa 13 *et P pudenda ex pudentia V 14 ab hac causa H eam B3 15 haberemus SP 16 quot B facinus] facinus admittimus H conscientia H 17 (circu)mcisio B prof(etael)oquntur sic B 18 tra<n)stulit B, om. V <ma>nsu(ra) B 19 salutis HV 20 consulere suae (exp. m. 2?) P nobis om. B illam H circumcisione proposuit ex circumcisionem posuit H2 circisione R 21 si (ante peccataj 8. I. H2P )

eodem spectat etiam carnis suillae interdictio. qua cum eos abstinere deus iussit, id potissimum uoluit intellegi, ut se peccatis atque inmunditiis abstinerent.

est enim lutulentum hoc animal et inmundum nec umquam caelum aspicit, sed in terram toto et corpore et ore proiectum uentri semper et pabulo seruit, nec ullum alium cum uiuit praestare usum potest sicut ceterae animantes, quae uel sedendi uehiculum praebent uel in cultibus agrorum iuuant uel plaustra collo trahunt uel onera tergo gestant uel indumentum exuuiis suis exhibent uel copia lactis exuberant uel custodiendis domibus inuigilant.

mterdixit ergo ne porcina carne uterentur, id est ne uitam porcorum imitarentur, qui ad solam mortem nutriuntur, ne uentri ac uoluptatibus seruientes ad faciendam iustitiam inutiles essent ac morte adficerentur;

item ne se foedis libidinibus inmergerent sicut sus, qui se ingurgitat caeno, uel ne terrenis seruiant simulacris ac se luto inquinent. luto enim se oblinunt qui deos id est lutum terramque uenerantur. sic uniuersa praecepta Iudaicae legis ad exhibendam iustitiam spectant, quoniam per ambagem data sunt, ut per carnalium figuram spiritalia noscerentur. [*](BRHSPVJ 1 consequemur H 2 denegatur] denegantur et H 3 intima] in intima H 4 quae H, wqua P3 eo Spl, corr. P3 5 deos Rac iusserit H a peccatis RHP 6 ab inmunditiis H, munditiis S abstineret V est in ras. ex sit ? B3 7 inmundum (alt. n s. I. et d in ras. m. 2?) P terra H et om. HP 8 ret ore\' PJ profectum R et] ac R 9 ullam P1, corr. P3 dum edd. uiuit 82 et caetere H, cetera P 10 uegiculum S, ue*hicullum (l er., 1 exp. m. 3) P 11 iuuant] alunt H onerata R, honera HarP, honera/// V tergo] Ergo H post tergo haec ne porcina carne uterentur exuuiis RI, del. et s. I. add. hoc quaeque necessaria uehunt uel calciamenta R1 12 gestent V adhibent H 13 exuberant in mg. H* custodiendos V 14 portina H 15 qui ad — nutriuntur om. P uoluptates s. I. ex uoluptatib: P3 16 ac (c ras. ex d) faciendam H 18 sus (n 8. I. er., quod add. m. 2) B, esus S, suus Pl, alt. u del. P3 qui se] quis Rl ingurgitet V 19 alt. se om. R obliniunt B 20 sicut SP iudaeicae BH, iuda*icae (e er.) R 21 hibendam B, exigendam (a ex u m. 3) P expectant H 22 spiritaliam nosceretur H )

Cum igitur ea quae deus fieri uoluit quaeque per prophetas suos multis saeculis ante praedixit, Christus inpleret, ob ea incitati et diuinas litteras nescientes coierunt, ut deum suum condemnarent.

quod cum sciret futurum ac subinde diceret oportere se pati atque interfici pro salute multorum, secessit tamen cum discipulis suis, non ut uitaret quod necesse erat perpeti ac sustinere, sed ut ostenderet quod ita fieri oporteat in omni persecutione, ne sua quis culpa incidisse uideatur; ac denuntiauit fore ut ab uno eorum proderetur.

itaque ludas praemio inlectus tradidit eum Iudaeis.

at illi conprehensum ac Pontio Pilato, qui tum legatus Syriam regebat, oblatum cruci adfigi postulauerunt obicientes ei nihil aliut nisi quod diceret se filium dei esse, regem Iudaeorum; item quia dixerat: si solueritis hoc templum, quod aedificatum est annis XLVI, ego illut in triduo sine manibus resuscitabo, significans futuram breui passionem suam et se a Iudaeis interfectum tertio die resurrecturum. ipse enim fuerat uerum dei templum.

has uoces eius tamquam infaustas et inpias [*](EPITOME 3 diuinas — nescieutes] c. 40, 6. 10 (conprehensum)] c. 40, 6. 11 (Pilato)] c. 40, 8. 12 s.] c. 40, 7. 18-350, 18] c. 40, 8 s. ) [*](AUCTORES § 2. 4 s.] cf. Tertull. Apolog. c. 21 (I pag. 201 s.); Cyprian., Quod idola dii non sint c. 13 s. (pag. 30, 2-7); cf. omniuo eos locos ad c. 18-20. 13] locus ex Io. 2 u. 19 et 20 et Marc. 14, 58 (\'siue manibus\': ἀχειροποίητοv sc. vaov) conflatus. 17 ipse — templum] Cyprian. pag. 49, 5. ) [*](BRHSPVf 1 deus otn. S 3 ob ea — coierunt] uix Iudaei intercidit, cf. Epit. 40, 6. caecati ex eaincitati B3 ea] eam H coieceruut R 7 ac sustinere om. R quorw R2 ita om. P oporteret BPV 8 ue om. HPl (s. I. P3) V 10 proemio R iniectus H eum om. R, filium P1, 8. I. dei add. P3 11 tunc HV ablatum H 12 adfici R obicientes ei] obicientesque P 13 ita S 14 hoc] hunc huc V quod] que S quod — XLVI om. P ante (te del.) sic S 15 XLVI HV, quadraginta B, XL R, XL 7 (i. e. et) VI S; τεσσεράϰοvτα xCtl 15 Io. resuscitabo RSPV, suscitabo BH, uariant etiam testes Italae, cf. Sabaterium III 394; ὲϒερω̃ Io., excitabo Vulg. ad loco Io. cf. Roenschium pag. 615 16 breui futuram H futuro V et se] oe (i. e. esse) V 17 surrecturum B erat P, recte? uerum om. 8 18 has H3 faustas S )

tum Pontius et illorum clamoribus et Herodis tetrarchae instigatione metuentis, ne regno pelleretur; uictus est, nec tamen ipse sententiam protulit, sed tradidit eum Iudaeis, ut ipsi de illo secundum legem suam iudicarent.

duxerunt igitur eum flagellis uerberatum et priusquam cruci adfigerent, inluserunt: indutum enim coloris punicei ueste ac spinis coronatum quasi regem salutarunt et dederunt ei cibum fellis et miscuerunt ei aceti potionem.

post haec conspuerunt faciem eius et palmis ceciderunt. cumque ipsi carnifices de uestimentis eius contenderent, sortiti sunt inter se de tunica et pallio.

et cum haec omnia fierent, nullam uocem ex ore suo, tamquam si mutus esset, emisit. tum suspenderunt eum inter duos noxios medium, qui ob latrocinia damnati erant, crucique fixerunt.

quid ego hic in tanto facinore deplorem aut quibus uerbis tantum nefas conquerar? non enim Gauianam crucem describimus, quam Marcus Tullius uniuersis eloquentiae suae neruis ac uiribus uelut effusis totius ingenii fontibus prosecutus est, facinus indignum esse proclamans ciuem Romanum [*](AUCTORES 20] Verr. V 61, 158 ss. 22 s.] cf. ibid. § 170. ) [*](BRBSPV] 1 ille P2 defensione H 2 diceret- nihil om. pJ, dicit 8. I. add. m. reccntiss. dicere V demnatione V 3 uideret (et ex i) P3 iustissimi RISY, /iustissimi (2 hastae er.) H \'cum\' P3 5 helrodis ex heldis JB2 tethrarcae B, pro tetrarchae hoc tempore ac H 6 instigationê S metuentis] inet uentis S, metuentis (exp. m. 3) P pellere*tur (n er.) B 7 eum] illum H 8 ipse H 9 uerberantes V adfigerent eum H 10 punice uestem H 11 salutauerunt B 12 ei orn. P aceti potionem] acceptionem S consputauerunt B in faciem HV 13 palmas II ceciderunt eum cumque H 15 palleo V cum (c ras. ex e) P rhaecl B3 suo fs in ras. ex 1 uel 2 litt., fort. n, et o in ras. m. 2) B 16 tunc HV 17 ob latrocinio V fuerant H 18 ergo HV hinc V 19 gabianam BHP, gauinianam Rl, gab- corr. R2, grauianam SVar crucem] crux trucem S 20 uniuersiw S7 21 neruis] uerbis P uel R frontibus Y prosequutus V 22 proclamans (s del., sic corr. m. 3) P )

qui quamuis innocens fuerit et illo supplicio indignus, mortalis tamen et ab homine scelesto qui iustitiam ignoraret adfectus.