Divinarum Institutionum

Descendens itaque de caelo sanctus ille spiritus dei sanctam uirginem cuius utero se insinuaret elegit. at illa diuino spiritu hausto repleta concepit et sine ullo adtactu uiri repente uirginalis uterus intumuit.

quodsi animalia quaedam uento et aura concipere solere omnibus notum est, cur [*](EPITOME 2-18] c. 38, 8 s. ) [*](AUCTORES § 1SS.] cf. Cyprian. pag. 73, 18. 18 s. (uento et aura)] cf. Verg. Georg. III 274 s. ) [*](B(0)RHSPV] 1 captiui V quia] quoniam H ad loc. Ieremiae cf. Roenschium pag. 566 2 rut\' B3 3 carnem (exp. m. 1?) P 4 fleri om. B esse H 5 quoniam om. S est et pius H est om. V suos] nos P 6 ipsos eum ipsum P rue\' P3 im S 7 salu*tis fs er.) V claudeireit 82 iis B, his BHSPV libenter S a Facultatem incipit codicis G pag. 77 (21), cuius in uerss. 1-10 fere omnia, 11-15 perpauca legebantur 8 dei BPl (dm̃ corr. P3) V et om. H 9 et] aut H culpa - mortis] poenam sua. (m er.) in culpam toortis1 (s.l. m.2), ordin. uerbor. significauit m. 1 B, culp[am] sua[m poenam] in culpa m[ortis] G culpa] pulchra V 10 poena V post repudiasseut hoc quod sciebat esse facturos B, [qu]od scieba[nt] (esse) facturos G 12 ne si] nisi B1, nisi renim\' R2 13 quod om. R ex eum non suscepissent hoc eum se non suscipere debere R1 14 in] et in H cui — negaretur om. Bl (s. I. B3) G necaretur H 15 scatus (-m. 2) sic H 16 uirginem B2 e 17 diuina pac, di*uno ex diuino F2 hausto] sco V et om. H tactu S 19 et] aut SP quisquam — cui] quisquam spiritu (spu S) cui SP )

quod sane incredibile posset uideri, nisi hoc futurum ante multa saecula prophetae cecinissent. Solomon in ode undeuicesima ita dicit: infirmatus est uterus uirginis et accepit fetum, et grauata est et facta est in multa miseratione mater uirgo.

item propheta Esaias, cuius uerba sunt haec: propter hoc dabit deus ipse uobis signum: ecce uirgo accipiet in uterum et pariet filium, et uocabitis nomen eius Emmanuel.

quid hoc manifestius dici potest? legebant ista Iudaei qui eum necauerunt. si quis nos haec fingere arbitratur, ab his requirat, ab his potissimum sumat: satis [*](EPITOME 3-7] c. 39, 1 s. 7-10] c. 39, 3. ) [*](AUCTORES 4] locus in psalmis \'Salomonis\' quae quidem extant non inuenitur: cf. Iioenschium, Zeitschr. f. d. histor. Theol. 1871 pag. 610 et Oscarium de Gebhardt in prolegomenis Psalterii Salomonis mox prodituri. 7] Is. 7, 14 (cf. Cyprian. pag. 74, 4). e ) [*](B(G)BHSPVJ 1 spiritum H, sps V quidquid] quidquid (corr. w. 3) M es* (t er. se add. m. 3) P 2 grauata V dixerit ex dicin S2, pro dicimus hoc neget P incrediforle H1 3 posset et P1, et del. P3, posse V 4 siojlomon H1, salomon S, salomoni (a ex o) P in ode undeuicesima RS, in ode undeuicesimo Bl, in eode undeuicesimo B3, in libro H, in psalmo undeuicensimo (n exp. m. 3?) P, in odeu XX V dixit V 5 foetum (o exp. et del. m.2)B 6 iu multa miseratione S miseratio H 7 eseias BB propter hoc] propterea V 8 dabuti V1 uobis deus ipse V accipiet in uterum RSV, quod, cum consentiat Epit. c. 39, 3, recepi; in utero accipiet B et rodd. Cypriani (cf. LXX EV yautpi λήψεται), nisi quod utenun L2, sed quoniam Lact. locum antecedentem \'Salomonis, deinde locos Ps. 84, 12; Is. 63,10s. ; 45, 8, qui § 7 s. sequuntur, non ex Cypriano habet, hunc quoque ex alio auctore sumpsisse uidetur, ualde autem uariant hoc in loco testes Italae (cf. Sabaterium II531); accipiet in utero HP; uirgo concipiet Vulg. 9 pari*et (g er.) H uocabitis BBSPV Epit., uocabis H; cf. LXX ϰαλέσεις, sed hac quoque in uoce magna est dissensio testium Italae, cf. Sabaterium l. c. et Roenschium pag. 545; uocabitur Vulg. 10 emmanuhel HSPV quod P1, corr. Ps 11 iusta V necauerunt R, negauerunt cett. et edd., sed cf. c. 18, 23; Epit. 43, 1; Augustin. de ciu. dei XVIII46 (II 328, 23) Iudaei ... qui eum occiderunt et in eum credere noluerunt quis] qui B in (haec fin) desinit codicis G pag. 77 (21), sequitur pag. 78 (22), cuius in uerss. 1. 2 perpauca legebantur haec nos H 12 ab his requirat — probandam (311,1) om. P iis utroque loco B alt. tois S1 sumat] petat H )

Emmanuel autem numquam uocitatus est, sed Iesus, qui latine dicitur salutaris siue saluator, quia cunctis gentibus salutifer uenit: sed propheta declarauit hoc nomine quod deus ad homines in carne uenturus esset.

Emmanuel enim significat \'nobiscum deus\', scilicet quia illo per uirginem nato confiteri homines oportebat deum secum esse id est in terra et in carne mortali. unde Dauid in psalmo LXXXIIII ueritas inquit de terra orta est, quia deus, in quo ueritas est, terrenum corpus accepit, ut terrenis uiam salutis aperiret.

item Esaias ipse: ipsi autem non crediderunt et exacerbauerunt spiritum sanctum et conuersus est eis ad inimicitiam. et ipse expugnauit et recordatus est dierum saeculi, qui suscitauit de terra pastorem ouium.

quis autem futurus esset ille pastor, declarauit alio loco dicens: exsultent caeli desuper et nubes induant iustitiam, aperiatur terra. et pullulet [*](EPITOME 3 s.] c. 37, 9. 5-7] c. 39, 3 Emman. - deus. 10 terrenum corpus] c. 38, 8. ) [*](AUCTORES 9] Ps. 84,12. 11] Is. 03,10 s. 16] Is. 45, 8. ) [*](EXPILATORES 3 s.] Augustin. de ciu. dei XVII 18 (II 245, 13 s.); Isidor. orig. VII 2,7. 3-8. 10 s.] Isidor. ibid. § 10. ) [*](B(G)RHSPVJ 1 est testimonium B est] et R, om. V 2 perhiberetur H inimicis (quart. i ras. ex u) H emmanuhel V uocatus BV i 3 siue] suae (i m. 2) H 5 nomen V ad ex ab S2 uenturus esset in carne B emmanuhel HV 6 enim] autem V quia] et S illo om. V ? 7 nato (corr. m. 2) V \'deum\' P sec ///// um (3 uel 4 litt. er.) B 8 iterraj P L inde SP, unde et V 9 XXXIIII (L add. m. 3) B ad loco Psalmi cf. Roenschium pag. 591 quia] et quia V 11 ipse om. B, sed cf. c. 17,9 item Moyses ipse eseias BR 13 reis1 P 14 quia B sus\'ci\'tauit B de] deus de B 15 ad loco Isaiae cf. Roenschium pag. 562 esset] est Bl, corr. B3 16 induant C; LXX al νεϕέλαι ῥανάτωσαν ὸιϰαιοσύνην, Vtdg. nubes pluant iustum, unde ap. Lact. fort. impluant scribendum esse existimat Roenschius p. 554 17 et aperiatur S saluator BHSV, saluatorem BP cum Vulg. germinet saluatorem; LXX άνατιλάτω ^ yrj ϰαὶ βλαστησάτω ἔλεος xxi διϰαιοσύνη (sic cod. Alexandr., quocum potissimum congruit recensio Italae a Lact. adhibita [cf. Roenschium p.623, adn. 33 al.; adiciendum tamen id eis potissimum ap. Lact. locis obseruari quos non habeat )