Divinarum Institutionum

quod iam pridem denuntiauerat se esse facturum, sicut Malachiel propheta indicat dicens: non est mihi uoluntas circa uos, dicit dominus, et sacrificium acceptum non habebo ex manibus [*](EPITOME 8-14] c. 38, 6. 16—307, 2] c. 43, 5. ) [*](AUCTORES 4] III(I) Reg. 19,10; cf.Cyprian. pag.40,7. 10 primogenitum] pag. 286,9. 11 opificem rerum] twv rcavrwv ποιητής pag. 287, 2, cf. pag. 15, 20. consiliatorem] pag. 291, 8. 12 ss.; c. 13, 1; c. 20, 11] cf. Cyprian. pag. 54, 1; 58, 13. 15] Mal. 1, 10 s.; cf. Cyprian. pag. 50, 7. ) [*](BRHSPVJ 1 restituti*is (s er.), om. sic, S a te ovi. R et abiecerunt — ad te (3) om. S 2 suum om. R 3 reuertarentur F1 a te H 4 ad loco Esdrae cf. Roetischium pag. 601 helpas 121 Basilion] regnorum V tertio] tertio ait B aemula*tus V 5 suum Bl, pr. u del. B1 6 te B2, e R, itej H2 filiril Bz israhel RH, isdrahel BI, istrael B\', ihl S, isrf PV altaria BlH cum Cypriano et Vulg., etiam in LXX copula deest; et altaria B3 (s. I. add.) RSPV demoliarunt H 7 solus HV cum Cypriani codd. MB et Vulg. 8 auferre] ut auferant P cum Vulg. eam BRHSP cum Cypr. cod. L (eam a me Cypr. cod. M) et Vulgata, a me V cum Cypriani codd. AB, sed cf. LXX ζητοῡσι τὴν ψυχήν p.ou λαβεῑν αὺτήν ad loc. Regum cf. Roenschium pag. 542 has] \'uas in ras. Str 9 eorum H *abdicauit S 10 ad om., sed s. I. est rasura, S 12 Labi V ecelo S, aecelo P 13 ad eos om. V doceret V 14 abiceret R se denuntiauerat S adnuntiauerat V 15 se esse] sese B sic S malachihel H, malaehiieL P indicat dicens] adnuntiat dicens H, dicit SP iudicat Bx, in ras. corr. B3 17 et — manibus] sacrificia non accipiam de manibus V abeo S ex] in H )

item Dauid in psalmo XVII: constitues me in caput gentium: populus quem non cognoui seruiuit mihi.

Esaias quoque sic loquitur: uenio colligere omnes gentes et linguas, et uenient et uidebunt claritatem meam. et dimittam super eos signum et mittam ex iis conseruatos in gentes quae longe sunt, quae non audierunt gloriam meam, et nuntiabunt claritatem meam in gentes.

uolens igitur deus metatorem templi sui mittere in terram noluit eum in potestate et claritate caelesti mittere, ut ingratus in deum populus in errorem maximum induceretur ac poenas pro facinoribus suis luerent qui dominum ac deum suum non recepissent: quod olim prophetae cecinerant sic esse futurum.

Esaias [*](EPITOME 4—6] c. 48, 6. ) [*](AUCTORES 3] Ps.17, 44 s. ; cf. Cyprian. pag. 55,13. 4] Is. 66,1ss.; cf. Cyprian. pag. 56,14. 10 metatorem templi] Ezech. c. 40 ss. ) [*](BRHSPVJ 1 quoniam C cum codd. Cypriani et plerisque testibus Italae, quia Epit. 43, 5 cum paucis testibus Italae; cf. Sabaterium II 1006 ft. usque C Epit. Cypriani codd. BM, et usque rell. Cypr., sed xal om. cod. Alexandr. LXX in Bl cum cett. et codd. Cypriani (cf. Tertull. adu. Marc. III22, II pag. 153), ad B3 cum Vulg. (cf. etiam Tertull. ibid. IV 1, pag. 161) clarificabitur CEpit., clarificatum est Cyprian., δεδό- ξασται LXX 2 apud] inter B ad loco Malach. cf. Boenschium p. 585 idem H 3 XVII SP, XV BI, XVI BWV (idem numerus in Cypriani codd. LMB, haud scio an Lactantio restituendus), numerum om. H ante constitues hoc ait B 4 cognoui* (t er.) S seruiuit V cum plerisque codd. Cypr. et Vulgata, seruiet BRHSP cum Cypr. cod. A, sed cf. eSouicuae LXX ad loc. Psalmi cf. Boenschium pag. 587 eseias BB, et esaias P 6 demittam B 7 iis R, his BHSPV cum codd. Cypriani post gentes graeca εὶς θαρσὶς — xai εὶς τἀς vrjaou; cum Cypriano om. Lact., cf. Roenschium pag. 564. 619 8 sunt quae] sunt qua H, sunt et que P inter audierunt et gloriam omissa haec nomen meum neque uiderunt, cf. Cyprian. et Isai. 9 nuntiauerunt V 10 sumittere (om. sui) S 11 celesti et claritate H ut] et V eum B 12 errorem] e rerum H poenas] poa (p ex p tn. 2) ac poenas V 13 luerent] luerunt (alt. u linea del.) B, lucerent (exp. m. 2) V, lueret BHSP edd. ac] et B, om. H recepissent BHSV, recepisset BP edd. 14 cecinerunt (-r S) BHS futurum codd. recent., facturum C edd., sed cf. c. 18,13 haec autem sic ) [*]( 20. )

cognouit tempus suum turtur et hirundo, et ruris passeres custodierunt tempora introitus sui, populus autem meus non cognouit indicium domini. quomodo dicetis: sapientes sumus et lex domini nobiscum est? in cassum facta est metatura falsa scribae, confusi sunt sapientes, trepidauerunt [*](AUCTOBES 2] Is. 1, 2 s.; cf. Cyprian, p. 40,16. 7] Ier. 8, 7—9; cf. Cyprian. pag. 41, 11. ) [*]( futura esse — denuntiatum est; VII18,1 haec ita futura esse — cecinerunt; Epit. 39, 1 haec sic futura — praedixerant; 41, 1 quae — sic futura esse praedixerant eseias BR, lyjsaias 82 ) [*](BRHSPV] 1 enim] quidem V ipsi BHI, idem in mg. add. H2, idem ipsi RSPi cf. Sittelium, die lok. Verschied. d. lat. Spr. pag. 115 2 auribus percipe S 3 generaui H cum Cypriani (pag. 40, 17) codd.LM, genui BRSPV cum Cypriani codd. AB, ro-rt. recte, eadem uarietas ap. Cypr. etiam pag. 273,16; 430, 9 et ap. alios testes Italae, cf. Sabaterium 11515; enutriui Vulg. extalui BI, ex∗altaui B2 4 spreuerunt me P spraeuerunt B, spreuerunt H7 adgnouit, sed d del. m. 3 B possessorem BR cum Cypriani (pag. 40, 18) codd. LB (cf. pag. 273, 17), possessorem suum HSPV cum Cypriani rell. codd. et Vulg., sed cf. LXX fyvto βοὺς tov ϰτησάμενον 5 praesepem BHar (m er.) cum Cypriani codd. LV, praesepium BSPV cum rell. Cypr. codd., praesepe Vulg. i cf. Boenschium pag. 543 et Itala u. Vulgata pag. 260 6 agnouit H cum Cypr. codd. LM, cognouit BBSPV cum rell. Cypr. et Vulg. populus meus edd., sed ex Vulg., contra codices Lact. et Gypr. (exc. Mz), cf. LXX Ó λαός (AE ou awijxEv ieremias BP 7 turtur tempus suum P hyrundo H, erundo V 8 et (ante ruris) expunct. et cum punctis eras., B, om. Cypr. et Ambros., hexaem. VI 20 (I 119 F Maur.) et epist. 23, 6 (II 882 C), cf. Sabaterium II 659; etiam in LXX copula deest rures P1 (corr. P3) V 9 cognouit BBSPV cum codd. Cypr. et Vulg., agnouit H 10 dicetis BRSV cum Cypr. cod. L, dicitis HP3 cum cett. codd. Cypr. et Vulg., dicites sic P1; rcw; Ipeire LXX 11 est om. P 12 falsa H cum codd. Cypr., falsi cett. confusi HSP cum codd. Cypr. et Vulg., deest copula in LXX, et confusi BPV cf.LXX εὶς μάτην ὲγενήθη σχοῑνος ψευὸὴς γραμμα- τεῡσιν. ἠ̩σχύνθησαν aofol sapientes] et sapientes H trepidauerunt om. B )

ergo, ut coeperam dicere, cum statuisset deus doctorem uirtutis mittere ad homines, renasci eum denuo in carne praecepit et ipsi homini similem fieri, cui dux et comes et magister esset futures.

sed tamen quoniam clemens et pius est erga suos deus, ad eos ipsos eum misit quos oderat, ne illis in perpetuum salutis uiam clauderet, sed daret iis liberam facultatem sequendi deum, ut et praemium uitae adipiscerentur, si secuti fuissent, quod plurimi eorum faciunt atque fecerunt, et culpa sua in poenam mortis incurrerent, si regem suum repudiassent.

aput illos igitur et ex eorum semine regenerari eum iussit, ne si fuisset alienigena, iustam possent excusationem de lege praetendere, quod eum non suscepissent, simul, ut nulla omnino gens esset in terra cui spes inmortalitatis negaretur.