Divinarum Institutionum

quodsi scisset Plato atque docuisset a quo et quomodo et quibus et quae ob facta et quo tempore inmortalitas tribuatur, nec Theombrotum inpegisset in mortem uoluntariam nec Catonem, sed eos ad uitam et iustitiam potius erudisset.

nam mihi Cato uidetur causam quaesisse moriendi non tam ut Caesarem fugeret, quam ut Stoicorum decretis obtemperaret, quos sectabatur, suumque nomen grandi aliquo [*](EXPILATORES 12-14. 17 (Theombrotum)] ibid. c. 22 (pag. 36. 27-81). ) [*](BRSHPVJ 1 acsignatum (corr. m. 3) P, adsignandum Vac 2 eiusdei (dei in ras. ex dem m. 2) H 3 inabitaturos sic B, habitatores R 4 eaqua Bl, ras. et s. 1. corr. B7, equę S mentes S patiendum est BP (e coniectura ut uid., fort. tamen uera), inferendum S 6 iu om. SV integra V 7 illi om. H homines P philophi H princep*s ex principes Bl, 9 scribt\'um (\' i. e. us add. m. 2) V 10 philosophiae S et om. P tamen om. H 11 moriendi aliquam B 12 ambnuchiotes (br in ras. ex 2 lift. incertis uel ex m m. 3, et post a er. c) B, ambrachiotes cett. 13 praecepit. et V1 nulla alia causa H 14 fugenda S 15 rsi\' V 16 et (ante quibus) om. SH quaw V3 ob facta] confacta S 17 theombrotum Bar (pr. mer.) RHYl (pr. m expunx. V\'), tbeosbrotum S, theobritum P, Cleombrotum edd. ex Cic. Tusc. 134,84, Callimach. epigr. 23, sed theombrotum corruptum Lact., cum Augustini codd. theobrotus habeant, scripsisse uidetur Tlpegisset B, peregisset SH, Iffpegisset P3 18 nec] ue H ui(ta)m B et ad iustitiam RSHP 20 ut (ante Stoicorum) om. B stoicum S 21 quos om. H suum quoque (quo*que, er. d H) nomen SH )

Gaius enim Caesar ut erat clemens, nihil aliut efficere uolebat etiam in ipso belli ciuilis ardore, quam ut bene mereri de re publica uideretur duobus optimis ciuibus Cicerone et Catone seruatis. sed redeamus ad eos qui mortem pro bono laudant.

de uita quereris, quasi uixeris aut umquam tibi ratio constiterit, cur omnino sis natus. nonne igitur tibi uerus ille et communis omnium pater Terentianum illut iure increpauerit:

1. prius disce quid sit uiuere,
2. si displicebit uita, tum istoc utitor.

indignaris te malis esse subiectum, quasi quicquam merearis boni qui patrem, qui dominum, qui regem tuum nescis, qui quamuis clarissimam lucem intuearis oculis, mens tamen caeca est et in profundis ignorantiae tenebris iacet. quae ignorantia effecit ut quosdam dicere non puderet idcirco nos esse natos, ut scelerum poenas lueremus: quo quid delirius dici possit non uideo.

ubi enim uel quae scelera potuimus admittere qui omnino non fuimus? nisi forte credemus inepto illi seni, qui se in priore uita Euphorbum fuisse mentitus est. hic credo [*](EPITOME 19-240, 11] c. 31, 9 s. ) [*](AUCTORES 10] Heautontim. V 2, 18 s. 14 s. mens — caeca tenebris] cf. Lucr. II 14 8. ) [*](BRSHPVJ 1 clarificare H quod V uiuere S 3 etiam] quam ut H ardorem P1, m del. Pa quam ut om. H 4 mereri de] merende R 1 qui de — uideretur] praeuideretur V 5 \'redeamus1 S7 quaeui (corr. m. 2) V bona P1, corr. P3 6 quereris S, quaereris celt., nisi quod alt. e ex i B, a eras. H, àà. P3 post quasi fort. uere uel simile aliquid excidit 7 uerus1 unus B 8 et om. V terentianus Bl, corr. B1 10 prius] prius quaeso Terent. quit B uiuere* (t er.) B 11 si] ubi scies, si Terent. istuc R istudc (c linea del. m. 3) utitor P, istud cutitor V1, s. l. t disoutitor V1 utito* (r er.) B 12 indignans te in ras. ex indignaris S7, indigneris H 14 qu(an):mis B mens tamen caeca es (est SH) BRSH, mente tamen .. caecus es P edd., mente tamen caecest V1, caecast V2; malim (tua) tamen 15 iaces P edd. 16 effecit R, efficit cett. puderet (pr. e ex o m. 2) V 17 lucremus S quo] quod SHar delirius H* posset R 19 credimus H illo H 20 priori SH (alt. i in ras. ex a H2) P uitae pt, t. e del. P3 eu*forbum H, eu*orbum (p er.) V )

o miram et singularem Pythagorae memoriam et o miseram obliuionem nostrum omnium, qui nesciamus qui ante fuerimus! sed fortasse uel errore aliquo uel gratia sit effectum, ut ille solus Lethaeum gurgitem non adtigerit nec obliuionis aquam gustauerit. uidelicet senex uanus, sicut otiosae aniculae solent, fabulas tamquam infantibus credulis finxit.

quodsi bene sensisset de iis quibus haec locutus est, si homines eos existimasset, numquam sibi tam petulanter mentiendi licentiam uindicasset. sed deridenda hominis leuissimi uanitas.

quid Cicerone faciemus? qui cum in principio Consolationis suae dixisset luendorum scelerum causa nasci homines, iterauit id ipsum postea quasi obiurgans eum qui uitam non esse poenam putet. recte ergo praefatus est errore ac miserabili ueritatis ignorantia se teneri.

At illi qui de mortis bono disputant quia nihil ueri sciunt, sic argumentantur: si nihil est post mortem, non est malum mors; aufert enim sensum mali. si autem supersunt animae, etiam bonum est, quia inmortalitas sequitur.

quam sententiam Cicero de Legibus sic explicauit: gratulemurque [*](AUCTORES 12] frg. 10. 14 praefatus est] cf. supra c. 14, 20. 20] frg. 3; in lacuna II 21,53/54 fuisse censet Vahlenus. ) [*](B(G)RSHPV] 1 geuerrel H* 3 et 0] 0 S miseram] miram SH nostram BP omnium nostrorum H qui* (a er.) H 4 qui\'d\' P3, cf. Epit. 31, 10, sed ad qui cf. Inst. VII 22, 9 aliqua V1 5 sit effecturn] esse factum H lethaeum (pr. e ex i m. 2) S, lethaeum (pr. e ex y m. 3 ?) P, letheum BRV, laeteum H 7 sic S odiosae B\', in ras. corr. B3 iufantulis P 8 iis R, his BSHV, om. P haec om. H 9 esrtl P3 aestimasset (est- S) SH, exsistimasset P a Numquam incipit codicis G pag. 61 (87) paene tota lecta tam om. BGH tam sibi R 10 deridenda de i est BG 11 cicerone S, cicerone (sic corr. m. 2) V; de cicerone BG, ciceroni HP, 12 consolationis (alt. 0 ex u m. 1 ?) P 13 nasci om. H, nacendi pi, corr. P2 iterautad BI, iteraultid corr. B3 14 poenam (pe- S) non esse SH profanatus (exp. m. 2) V 15 restl F* 16 at] et H quidPjortis G, quid? mortis S 17 sifc H1 argumentarnJtur Hl si om. B, quia H 18 sensu G 19 est om. R 20 sententia G explicabit Pl, corr. P3 gratulemurqu*e (a er.) B, gratulamurque S, gratuleturque P )

argute, ut sibi uidentur, quasi nihil esse aliut possit. atquin utrumque hoc falsum est. docent enim diuinae litterae non extingui animas, sed aut pro iustitia praemio adfici aut poena pro sceleribus sempiterna.

nec enim fas est aut eum qui sceleratus in uita feliciter fuerit, effugere quod meretur aut eum qui ob iustitiam miserrimus fuerit, sua mercede fraudari.

quod adeo uerum est, ut idem Tullius in Consolatione non easdem sedes incolere iustos atque inpios praedicauerit.

nec enim omnibus inquit idem illi sapientes arbitrati sunt eundem cursum in caelum patere. nam uitiis et sceleribus contaminatos deprimi in tenebras atque in caeno iacere docuerunt, castos autem animos, puros integros incorruptos, bonis etiam studiis atque artibus expolitos leui quodam et facili lapsu ad deos id est ad naturam similem sui peruolare. quae sententia superiori illi argumento repugnat.

illut enim sic adsumptum est, tamquam necesse sit omnem hominem natum inmortalitate donari. quod igitur erit.

discrimen uirtutis ac sceleris, si nihil interest utrumne Aristides [*](EPITOME 6 (diuinae litterae)] c. 81, 6. ) [*](AUCTORES 12] Consol. frg. 15. ) [*](B(G)RSHPV] 1 meliorem] leuiorem V quam om. G 2 alrl\'atura Ps est] sit P 3 animiOj V 4 carente] pereunto BG argutae BarG uidentur] uidebatur locutus est SII 5 esset, H, esse om. V possit (i ex e m. 2) H hoc om. V 6 aut om. SH 7 adfeci B 8 aut eum om. B, [a]utem (s. Z. u fuerat) G feliciter om. BGP, felititer (~ er., c m. 2) V feliciter fuerit linea del. et supra feliciter scr. fuerit R7 10 in f[ue]rit sua mer desinit codicis G pag. 61 (87), sequitur pag. 62 (88), cuius in uerss. 1—7 paene omnia, in 8-19 perpauca legebantur 11 consolationem pi, m del. P3 incolere (pr. e ex o m. 2) V 12 impiorSl H2 praedicarit, BG nou S 14 scelere H 15 tenebris B 17 laeui Bl, a del. B3 18 labsu (b ex p) B3 twent sui similem BSH 19 peruolaret (t ? er.) B, prouocari P wcioutia (corr. m.2) V superior RI, superiore V1 20 asumptum B necesrsel B* 21 igitur] autem Vin mg. i igitur V2 22 ac] et R si] sint V1 ) [*](lYnn. uct. I. ) [*]( 16 )