Divinarum Institutionum

quare non inmerito summum bonum non conprehenderunt, quia quidquid spectat ad corpus et inmortalitatis est expers, imum sit necesse est.

non cadit ergo in hominem beatitudo illo modo quo philosophi putauerunt, sed [*](EPITOME 2-9] c. 30, 4. 9-14] cf. c. 29, 5 s. ) [*](B(G)RHPV] 1 immortalittfte H7 3 ac om. R uirctrices V3 5 ad] id H 7 capi»mus (a er.) R 8 mortale H 13 perueniundum (alt. n ras. ex m) P 16 uita (ui in ras. ex bea m. 3) B 18 iis R qui V summum bonum om. P rin1 P3 19 himo H, pariter 20 22 non om. P sed] et P 23 ad illud hanc V rettulerunt (exp. m. 2) V 24 tempus] opus H 25 ab (In)[m]erito incipit codicis G pag. 53 (10) paene tota lecta 26 expectat BGH inmortalitatis — imum sit] mortale et periturum H 27 pro imum est [humum] in G 28 ullo H quod RH ) [*]( 14* )

hoc uno beati esse in hac uita possumus, si minime beati esse uideamur, si fugientes inlecebras uoluptatum solique uirtuti seruientes in omnibus miseriis laboribusque uiuamus, quae sunt exercitia et corroboramenta uirtutis, si denique asperam illam uiam difficilemque teneamus, quae nobis ad beatitudinem patefacta est.

summum igitur bonum quod beatos facit non potest esse nisi in ea religione atque doctrina, cui spes inmortalitatis adiuncta est.

Res exigere uidetur hoc loco, ut quoniam docuimus in-\' mortalitatem esse summum bonum, id ipsum, inmortalem esse animam, conprobemus.

qua de re ingens inter philosophos disceptatio est, nec quicquam tamen explicare aut probare potuerunt ii qui uerum de anima sentiebant.

expertes enim diuinae huius eruditionis nec argumenta uera quibus uincerent adtulerunt nec testimonia quibus probarent. sed oportunius hanc quaestionem tractabimus in ultimo libro, cum de uita beata nobis erit disserendum.

superest pars illa philosophiae tertia quam uocant Xoycxiav, in qua tota dialectica et omnis loquendi ratio continetur.

hanc diuina eruditio non desiderat, quia non [*]( 19 in ultimo libro] c. 8—12. 13. ) [*](EPITOME 12-20] c. 30,4 de — disseremus. 20—213,2] c. 30,5. ) [*](B(G)RHPV] 1 ut tunc] uttum ZP 2 tunc om. G 3 soci.aaŁe (a er., - m. 2) V post corporis eras. liberis P 4 in hac uita - beati esse om. V 5 uirtute H1 7 corporamenta RVI, 8. 1.1 temperamenta FJ, corroboraumenta (ra er.) H uirtutu[ms]i | si G illa (1 ras. ex u, a ita ras. m. 2) V 9 beatos om. V 10 cuius H 12 [exs]igere (prim. e postea additum uid.) G 13 bonu////d sic V id ipsum] eo ipso H immortalem pi, m final. del. P* 14 animum G, om. P comprobemus fe ex a m. 2) H 16 ii Rx, hii BG, hi RtPY, hi* (1 er.) H 17 traditionis H 18 tM probarent sed op desinit codicis G pag. 53 (10), sequitur pag. 54 (9), in qua nihil agnosci poterat opportunius R, sic plerumque codd., oportun\'inis F1 19 fcuml B3 20 su*perest (r ? er.) V tertiae R tt) 21 rquam uocant1 PJ AOriKHN (sic corr. m.3) B, om. Hl, AOriKGN add. H2, H AOftKHN (i postea add.) P, AOrlKhN (corr. m. 2) V 22 traditio H )

quodsi neque physica illa ratio necessaria est neque haec logica, quia beatum facere non possunt, restat at in sola ethica totius philosophiae uis contineatur; ad quam se abiectis omnibus Socrates contulisse dicitur.

in qua etiam parte quoniam philosophos errasse docui, qui summum bonum cuius capiendi gratia generati sumus non conprehenderunt, apparet falsam et inanem esse omnem philosophiam, quia nec instruit ad iustitiae munera nec officium hominis rationemque consummat.

sciant igitur errare se qui philosophiam putant esse sapientiam; non trahantur auctoritate cuiusquam, sed ueritati potius et faueant et accedant. nullus hic temeritati locus est, in aeternum stultitiae poena subeunda est, si aut persona inanis aut opinio falsa deceperit.

homo autem, qualiscumque est, si sibi credit hoc est si homini credit, ut non dicam stultus, qui suum non uideat errorem, certe adrogans est, qui sibi audeat uindicare quod humana condicio non recipit.

ipse e Romanae linguae summus auctor quantum fallatur, licet ex illa sententia peruidere: qui cum in libris [*]( 9 docui] c. 7. 8. ) [*](EPITOME 5-13] c. 30, 6. 17—214, 3] c. 26, 2 s. (sapientiaprofiteatur). ) [*](AUCTORES § 10 s.] Cic. de off. II 2, 5 s. (cf. I 43,153). ) [*](BRHPVJ 1 quali] siali Bl, in ras. corr. B3 utarę P 2 sermotre B3, sermonem H res (m ? s. I. er.) B 3 aut ex oratore H 4 debeat H desserimus F1 7 aethica R, et hica m. 1, s. I. ethica add. al. m. antiqua P, hahica V 9 errare PV 10 capiendi (a in ras. ex u ? m. 3) B sunt V cõlpraebenderunt (a del. m. 3) B 11 esse et inanem B 12 nec (anú instruitj om. R 13 consummat] confirmat (\'fir in ras. ex 2 uel 3 litt., fort. sum, B3) BP errasse BH se om. H 15 et (ante faueant) om. R acucedant (ac ? er.) B hic om. Pl (s. I. P3) V temeritalti- ex temeralrillO (s. I. incerta litt. erasa) B, temeritatis HV 16 stultitiae] iustitiae V aut* (ã er.) H 17 opinio] immo opinio H 18 est om. H si om. P1 (s. I. PS), s. I. V hoc est — credit s. I. B3 si om. Bpi, 8.1. P3 20 est] et R recepit HV 21 ille ipse H )

nam si oblectatio quaeritur animi requiesque curarum, quae conferri cum eorum studiis potest, qui semper aliquid anquirunt quod spectet et ualeat ad bene beateque uiuendum? siue ratio constantiae uirtutisque ducitur, aut haec est ars aut nulla omnino, per quam eas adsequamur. nullam dicere maximarum rerum artem esse, cum, minimarum sine arte nulla sit, hominum est parum considerate loquentium atque in maximis rebus errantium. si autem est aliqua disciplina uirtutis, ubi ea quaeretur, cum ab isto discendi genere discesseris?

equidem tametsi operam dederim ut quantulamcumque dicendi adsequerer facultatem propter studium docendi, tamen eloquens numquam fui, quippe qui forum ne adtigerim quidem: sed necesse est ipsa me faciat causae bonitas eloquentem, ad quam diserte copioseque defendendam scientia diuinitatis et ipsa ueritas sufficit.