Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

exorsus igitur [*](EPITOME 3-5] c. 22, 6 5] is qui locum infra adlatum confinxit, capite 24 Epitomae uidetur usus esse; cf. eius loci uerba §1 cur — uoluerit esse] Epit. 24, 2 dicam — uoluerit; § 4 uoluptas—dolore] c. 24, 9; et utrumque — sustulens] c. 24, 9 alterum — utrumque. ) [*](B(G)RSHPv(g)] 1 leuiorem S1 enim] autem B illi] OMt. S, utrique H 2-4 perseuerando — Graeci] et probatus et karus est, de quo nunc parcius, quod alio loco et uirtus eius et nomen et ratio enarranda nobis erit: interim de hoc uberius, ut dispositio diuina noscatur, quia nec bonum intellegi sine malo potest nec malum aeque sine bono et sapientia boni malique notitia* (e tr.) syt. hunc ergo malum spm graeci J!, uerba de quo nunc — enarrauda nobis erit M: § 7 2 cum probatus] comprobatus H, cumprobatus (corr. m.2) r tum] cum <S\' 3 etiam BGP, etiam et RSHV carus] (p)[robat]us G 4 diabolon B, dia〈b〉[olo]n C, diabylon H, diabolum P 5 in OtM. H post deferat in RSg haec: (1) Cur autem iustus (iustu⌜s⌝ S2, iustu g) deus talem uoluerit (uoluit Sg) esse, quantum sensus nostri mediocritas poterit, explanare conabor. %) fabricaturus hunc mundum, qui constaret M rebus inter se contrariis atque discordibus, constituit ante diuersa fecitque ante omnia duos fontes (Tortes S) rerum sibi (ṣịḅị, e.cp. m. 2 S) aduersarum (duersarium S1, adnersatium S2, aduersancium g) inter seque (atque in r<M. ex que tM. 2, ont. se, S) pugnantium, illos scilicet duos (duum, corr, m. 2 R) spiritus, rectum atque prauum, quonun alter est deo tamquam dextera, alter tamquam sinistra, ut in eorum essent potestate contraria illa, quorum mixtura (mntura*, m er., quod add. m. 2 S) et temperatione mundus et quae m eo sunt, uniuersa constarent. (3) item facturus hominem, cui uirtutem ad uiuendum proponeret, per quam (quem g) immortalitatem adsequeretur, bonum et malum fecit, ut posset esse uirtus: quae nisi (que si Sg) malis (t f<M. ex u R) agitetur, aut uim suam perdet (pdet S1, exters. et augt corr. S2) aut omnino non erit. (4) nam ut opulentia bonum uideatur, acerbitas egestatis (ege⌞sta⌟tis S, egestate g) facit et gratiam lucis commendat obscuritas tenebrarum, naletudinis (ualitudinis Sg) et sanitatis aoluptas ex morbo ac fatque g) dolore cognoscitur: ita bonum sine malo m hac (⌜h⌝ac S2) uita esse non potest. et utrumque licet contrarium sit, tamen ita cohaeret, ut alterum si tollas, utrumque BustuleriB (substuleris Sg). (5) nam neque bonum conprehendi ac percipi potest sine declinatione ac fuga mali nec malum caueri ac uinci sine auxilio conprehensi ac percepti boni. necesse igitur fuerat et malum fieri, ut bonum)

131
deas fabricam mundi illum primum et maximum filium praefecit operi uniuerso eoque simul et consiliatore usus est et artifice in excogitandis ordinandis perficiendisque rebus, quoniam [*]( fieret. (6) et quoniam fas non erat ut a deo proficisceretur malum — neque enim contra se ipse faciet —, illum constituit (coustituit qui g) malorum inuentorem (inuentor̃ S1, -rẽ S2, inuentor est g). quem cum faceret, dedit illi ad mala excogitanda ingenium et astutiam, ut in eo esset et uoluntas praua et perfecta nequitia: ab (et ab edd.) eo contraria uirtutibus suis uoluit oriri eumque secum contendere, utrumne ipse plus bononun daret an ille plus malorum. (7) sed rursus, quoniam deo summo repugnari non potest, bonorum suorum potestatem illi alteri (Buenemannus, ultori BSg) adsignauit, quem supra bonum ac perfectum (ad bonum cf. supra § 3 deus ... quoniam pleni et consummati boni fons in ipso erat ... ut ab eo bonum tamquam riuus oreretur ... produxit similem sui spiritum eqs., perfectus est § 7) esse dudmus. ita duos ad certamen composuit et instruxit, sed eorum alterum (quem add. R) dilexit ut bonum filium, alterum abdicauit ut malum. postea autem multos alios genuit operum suorum ministros, quos Graeci ἀγγέλους (ANrGAOYC BSg) nominant et illos t unius se (sed edd.) repugnantis qualem natura equorum (sic R, equorum S, uocem OMt. g; repugnantis naturae qualis duorum edd. — Locus corruptus est ac ualde mutilatus; sententiam eius ex communi loti.., loci argumento et CM quae sequuntur effeci potest fuisse hanc: duo genera angelorum o deo facta esse inter se repugnantia et diuersa, unum ircorruptibile torum quos uellet semper sibi fidem, seruantes similes esse spiritus tHttM recti (cf. § 2] eiusquesocios, alterum corruptibile eorum qui facti essent ad td, M< ad peccatum inlecti similes fierent spiritus illius pMMt atque eius satellites). (8) sed pars illa (pars illa OM. R) corruptibilis non utique statim corrupta (correpta S) est m ortus sui principio (principia S), sed post compositum ordinatumque mundum sicut (sic S) mox (e/\'. c. 14,1-4) docebimus, a substantiae caelestis uigore (uigorS, sed del. m. 1 ? jS9 peruersa uoluntate desciuit (desiuit S, desiit g). ceterum in principio pares nniuersi et (bw. Sg) aequa condicione apud deum fuerunt et idcirco angeli omnes, quorum principes erant (errant, e.rp. Mt. 1 ? R) illi dno. (9) cum autem deus ex his (iis R, hiis g) duobus alterum bono praeposuisset, alterum malo, exorsus est itaque (om. Sg) fabricam mundi, omnibus iis (Tus S, hiis g) quos creauerat ministrantibus et per certa (percepta Sg) officia dispositis. illum uero primum et maximum filium praefecit e. g. a. (aMpfo 1), sic B; dispositis. exorsus igitur deus fabricam mundi, illum primum et maximum fllium praefecit e. q. s., sic Sg; cf. de hoc loco Prolegomena ) [*](B(G)RSHPV] 1 mundullum P\', corr. P2 et primum C 2 operi f! in ras. ex e ? m. 3) B in usus est artifici desinit eodtCM G pag. 26 (113) 3 in OM. H ornandis NF ) [*]( 9* )
132
is et prouidentia et ratione et potestate perfectus est; de quo nunc parcius, quod alio loco et uirtus eius et nomen et ratio enarranda nobis erit.

nemo quaerat ei quibus ista materiis tam magna, tam mirifica opera deus fecerit: omnia enim fecit ei nihilo. nec audiendi sunt poetae, qui aiunt chaos in principio fuisse, id est confusionem rerum atque elementorum, postea uero deum diremisse omnem illam congeriem singulisque rebus ex confuso aceruo separatis in ordinemque discriptis instruxisse mundum pariter et ornasse.

quibus facile est respondere potestatem dei non intellegentibus, quem credant nihil efficere posse nisi ex materia. subiacente ac parata.: m quo errore etiam philosophi fuerunt.