Divinarum Institutionum

nam profecto in hominibus ceterisque animantibus diuersitas sexus et coitio et generatio nullam habet aliam rationem nisi ut omnia genera uiuentium, quoniam sunt condicione mortalitatis obitura, mutua possint successione seruari, deo autem, qui est sempiternus, neque alter sexus neque successio necessaria est.

dicet aliquis ut habeat uel ministros uel in quos possit ipse dominari.\' quid igitur sexu opus est feminino, cum deus, qui est omnipotens ut uocatur, sine usu et opera feminae possit.

filios procreare? nam si quibusdam minutis animalibus id praestitit, ut sibi e foliis natos et suauibus herbis ore legant, cur existimet aliquis ipsum deum nisi ex permixtione sexus alterius non posse generare? illos igitur quos inperiti et insipientes tamquam deos et nuncupant et adorant, nemo est tam inconsideratus quin intellegat fuisse mortales. \'quomodo ergo\' inquiet aliquis \'dii crediti sunt?\' nimirum quia reges maximi ac potentissimi fuerunt, ob merita uirtutum suarum aut [*](EPITOME 1-12] c. 6, 2 s. 18—31, 2] c. 6, 4. ) [*](AUCTORES 16] Verg. Georg. IV 200 s. ) [*](BRSHMPPVJ 1 ex om. B 2 id opus] corpus HM propagandum P 3 sobolem SMPV, sic saepius codd. excepto B 4 diirsl (s m. rec.) S, diis P edd., Dii (pr. i ex c) V sunt] sunt dii PV et om. PV 5 quod V1 altero sexu] sexu (s. 1. m. 1) altero (s. I. m. 3) B nimirumquid opus est om. B\', in mg. add. B3 generent\' B (i. c. B3) 7 omnibus S ceterisque** B animalibus R 8 rationem] generationem S 9 condicioni R1; an condicionem scribendum ? 10 seruare M 11 necesaria Pac V 12 dicit HM habeant S 13 domari M 14 qui] si quis HM omnia potens B ut uocatur om. B edd., sed cf. V17, 2 sapiens-uocabatur ut] reV S2 faeminae (pr. a add. m. 3) B, femininae M, feminę∗∗ (p ex i m.2, na ? er.) P 16 Colis H e] ertl R2 20 qui non HM, quiw V7 intellegant (alt. n in eras. eodem n ? B3) BH, i⌊n⌋tellegat F2 21 crediti] creati R 22 ⌊ob⌋ B* numerum V)

Hercules, qui ob uirtutem clarissimus et quasi Africanus inter deos habetur, nonne orbem terrae, quem peragrasse ac purgasse narratur, stupris adulteriis libidinibus inquinauit? nec mirum, cum esset adulterio genitus Alcimenae. quid tandem potuit in eo esse diuini, qui suis ipse uitiis mancipatus et mares et feminas contra omnes leges infamia flagitio dedecore adfecit?

sed ne illa quidem quae magna et mirabilia gessit talia iudicana sunt, ut uirtutibus diuinis tribuenda uideantur. quid enim tam magnificum, si leonem aprumque superauit, si aues deiecit sagittis, si regium stabulum egessit, si uiraginem uicit cingulumque detraxit, si equos feroces cum domino interemit? opera sunt ista fortis uiri, hominis tamen.

illa enim quae : uicit fragilia et mort-alIa fuerunt. nulla est enim quod ait orator tanta uis, quae non ferro ac uiribus debilitari frangique possit:

animum uincere, iracundiam cohibere fortissimi est: quae ille nec fecit umquam nec potuit. haec qui faciat, non ego eum cum summis uiris comparo, sed simillimum deo iudico. uellem adiecisset de libidine luxuria cupiditate insolentia, ut uirtutem eius inpleret, [*](EPITOME 2-4] c. 7, 1. 5-10] c. 7, 2 s. ) [*](AUCTORES 17—22] Cic. p. Marcello 3, 8. ) [*](BRSHMp PV] 1 iis edd., his BRSIPPV, hi H1M impernuerant R 2 sunt (exp. m. 2) consecrati sunt R quod om. R res dubitet P 3 quae om. R uniuersi B tam] tamquam M quam] tam HM 4 histoici H1M 5 herculis (is ex es ? m. 3) B 7 et adulteriis HM 8 alterio P\', corr. P2 Alcimenae Epit. 7, 3, alcime⌜nę⌝ (ne m. 2) Ne H, alcime*** M, almenae R, alcmenae BSPV 10 omnis V flagitioso M 11 magna] et (s. l. m. 2) magna S et om. P talia] ut multis talia HM 12 uideantur om. S 13 disiecit B 14 uirginem PV cingulamque Bae, s. l. corr. 16 hominum HM 18 non post frangique s. I. B ac] et codd. Cic. 19 prohibere HM, cohibere (c in eras. pr ?) P 21 non] non modo PV 22 iudico (o in eras. abo ?) P, iudicabo V uelle H1 (~ add. corr. H7) M 23 luxoria R, luxoria HPV, sic saepe codd. excepto B uirtutes HM )

non enim fortior putandus est qui leonem quam qui uiolentam et in se ipso inclusam feram superat, iracundiam, aut qui rapacissimas uolucres deiecit quam qui cupiditates auidissimas cohercet, aut qui Amazonem bellatricem quam qui libidinem uincit pudoris ac famae debellatricem, aut qui fimum (de) stabulo quam qui uitia de corde suo egerit, quae magis sunt perniciosa quia domestica et propria mala sunt, quam illa quae et uitari poterant et caueri.

ex quo fit ut ille solus uir fortis debeat iudicari, qui temperans et moderatus et iustus est. quodsi cogitet aliquis quae sint dei opera, iam haec omnia quae mirantur homines ineptissimi ridicula iudicabit. illa enim non diuinis uirtutibus, quas ignorant, sed infirmitate suarum uirium metiuntur.

nam illut quidem nemo negauit, Herculem non Eurystheo tantum seruisse regi, quod aliquatenus honestum uideri potest, sed etiam inpudicae mulieri Omphalae, quae illum uestibus suis indutum sedere ad pedes suos iubebat pensa facientem. detestabilis turpitudo!

sed tanti erat uoluptas. \'quid tu?\' inquiet aliquis \'poetisne credendum putas?\' quidni putem? non enim Lucilius ista narrat aut Lucianus, qui diis et hominibus non pepercit, set ii potissimum, qui deorum laudes canebant.

quibus igitur credemus, [*](. EPITOME 15—17] c. 7, 4. ) [*](EXPILATORES 1 ss.] cf. Ps.-Seneca de moribus 81; prouerb. 49 (Publil. Syr. ed. Woelfflin p. 96). ) [*](BHSHMp(—19)MPV] 1 nOli in num corr. R2 2 uiolentiam RSMV, u⌜i⌝olent∗am (i er.) P et orn. B semet B 3 deicit HS 4 cohercet B, coereet RS, coerceat HM, co*ercet (h ? er.) P, cofaercet V wut V2 amazonam HMVac 5 uincit post bellatricem R uicit (t in ras. H2) HM rac1 JP 6 de add. edd. stabulum HM quit (a ? er.) B 8 poterint S, poterit H1 (poter;t H1) M 10 est et iustus P, in ras. V1 iquodsi cogitet, V2 Siint V2 12 iudicauit Bl, corr. B2 13 sed add. R2 mentiuntur BarH 14 nemo in mg. P2 negabit H eurysthaeo PV 16 mulieri* (s er.) B omphalae (e in eras. m ?) P, omfalam V 17 iubeat S faciebat R 19 quid S, quinni HM inputem S in quinni putem desinit Mp pagina nondum expleta, in proximo folio 9 ab eodem quinni putem incipit M lucius B narrauit SHM 20 luci⌜li⌝anus P2 aut Lucianus eicit Volkmannus, epist. gratul. p. 5 ii scr., hii BRHM, hi SPV po∗∗∗⌊t⌋entissimum B 21 quiij H, quo M corum H laude s1 deorum P )

credamus igitur istis, qui non ut reprehenderent sunt locuti, sed ut praedicarent. nauigauit ergo cum Argonautis expugnauitque Troiam iratus Laomedonti ob negatam sibi pro filiae salute mercedem. unde quo tempore fuerit apparet. idem furore atque insania percitus uxorem suam cum liberis interemit.

hunc homines deum putant! sed Philocteta heres eius non putauit, qui facem supposuit arsuro, qui artus eius ac neruos cremari ac diffluere uidit, qui ossa eius et cineres in Oetaeo monte sepeliuit, pro quo munere sagittas eius accepit.