Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

apparet tamen antieum esse hunc immolandorum hominum ritum, siquidem Saturnus in Latio eodem genere sacrificii cultus est, non quidem ut homo ad aram immolaretur, sed ut in Tiberim de ponte Muluio mitteretur.

quod ex responso quodam factitatum Varro auctor est: cuius responsi ultimus uersus est talis:

  1. ϰαὶ ϰεϕαλὰς Ἀίδῃ καὶ τῷ πατρὶ πέμπετε φῶτα
  2. .
[id est hominem] quod quia uidetur ambiguum, et fax illi et homo iaci solet.

uerum id genus sacrificii ab Hercule, cum [*](EPITOME 3 s. 14-18] c. 18, 2. ) [*](BRSUPVJ 1 immolarewtur R2 2 e\'s\'t B2 aesum B teutatcn RS, teuthaten B, utatcn H, teutantem P, teutanten V 5 ab his] a diis RS, talibus a diis H boni* (s er.) B quid] qui SII G hominibus om. S 9 humanitas P gloria S uindicarunt RSHP sacrilegiis S, sacri Ilegiriis (2 hastae er., i 8. 1. m. 2) P, sacris legis V 10 ii Rl, liii BR2 V, hi SHP scelerandi P 11 expoli+ti (a er.) BRH 12 desciunt F1 i,periti B 13 tamen] ⌊tñ⌋ V2 antiqum (q ex c) B3, antiquum RSPV 15 ge⌈ne⌉re R2 16 iram (i in ras. ex al. litt. m. 2) S uti PV pon∗∗te (en er.) B 17 moluio (pr. o ex u R2) RS, molbio PV; Aemilio Iordanus, Topogr. d. Stadt Rom II 199. 283; an Sublicio ? cf. p. 80, 10; nisi rectius Muluio delendum, cf. Epit. quidam H 19 \'Atόη̣] ΙΔЄ B, ΛǀΔǀǀ RPV; ̊Λιὸη̣ Macrob. Sat. I 7, 28, Κρονίὸη̣ Dionys. Halic. 119 (ex quo Stephan. Byz. 8. u. \'Αβοριγῑνες TO B πατρὶ] TIATPIT R ΠЄΜΠЄΤΑΙ P, ΠЄ- MITЄTAI V KAIKЄΦΑΛΑCЄΔЄCЄ TOnATPIPCNPere ΦΟΤΑ s, eccefaksetleceto patri penpe tefota H interpret. lat. in mg. a m. 2 ? P, alia in S cf. Struuium, opusc. I 132 20 id est hominem om. edd. illi et] illa sed H 21 solebat S, sosolebat H )

80
ex Hispania rediret, dicitur esse sublatum, ritu tamen permanente ut pro ueris hominibus imagines iacerentur e scirpo, ut Ouidius in Fastis docet:
  1. donec in haec uenit Tirynthius arua, quotannis
  2. tristia Leucadio sacra peracta modo.
  3. illum stramineos in aquam misisse Quirites,
  4. Herculis exemplo corpora falsa iaci.

haec sacra Vestales uirgines faciunt, ut ait idem:

  1. tum quoque priscorum uirgo simulacra uirorum
  2. mittere roboreo scirpea ponte solet
  3. .
nam de infantibus qui eidem Saturno immolabantur propter odium Iouis quid dicam non inuenio.

tam barbaros, tam immanes fuisse homines, ut parricidium suum id est taetrum atque exsecrabile humano generi facinus sacrificium uocarent, cum teneras atque innocentes animas, quae maxime est aetas parentibus dulcior, sine ullo respectu pietatis extinguerent immauitatemque omnium bestiarum, quae tamen fetus suos amant, feritate superarent!

o dementiam insanabilem! quid illis isti dii facere amplius possent, si essent iratissimi, quam faciunt propitii, cum suos cultores parricidiis inquinant. orbitatibus mactant, humanis sensibus spoliant?

quid potest esse his hominibus sancti? aut quid in profanis locis faciant qui inter aras deorum summa scelera committunt? [*](EPITOME 11] c. 18, 3. ) [*](AUCTOMES 4 ss.] V 629 ss. 9 s.] V 621 s. ) [*](BRSHPV] 1 rediret1 P2 2 ex cirpo Bl (s s. 1. add. B2) S, idcirco H 4 tyriutius BS, tiryntius H, tiri⌈n⌉tius P1 quodannis BHV, quod auni P 5 tristitia B leucadia H G aqua SH quiritis S 7 iaci codd. Ouiclii, iace BSPV, iacent R, iacebant H 8 uirgines uestales B 9 tu SH, tunc P 10 inoboreos crirpea V rs\'cirpea B2, scirpa R solent R, soles SH 11 immolabuntur P 14 genere S 15 maxime (e in.ras.ex ae P m. 2, a s. 1. m. 3) B 17 qua P tamen] et non P f*etus (å er.) B 18 dementia S insanabile SV 19 diis P possunt R1 si essent om. B h 20 orbitate B 22 esse om. S iis (h m. 2) R homini H sanctum H aef*anis in ras. ex jppianis 14 uid. P7 23 inter aras] interas H )

81

Pescennius Festus in libris historiarum per saturam refert Karthaginienses Saturno humanas hostias solitos immolare et cum uicti essent ab Agathocle rege Siculorum, iratum sibi deum putauisse; itaque ut diligentius piaculum soluerent, ducentos nobilium filios immolasse.