Epitome Divinarum Institutionum

Nunc refellamus etiam eos qui elementa mundi tamquam deos habent, id est caelum solem atque lunam, quorum artificem non cognoscentes ipsa opera mirantur et adorant.

qui error non inperitorum modo, uerum etiam philosophorum est: siquidem Stoici uniuersa caelestia in deorum numero habenda censent, quia certos et rationabiles motus habent, quibus succedentium sibi temporum uicissitudines constantissime seruant.

non est igitur in his uoluntarius motus, quia praestitutis legibus seruiunt, non proprio utique sensu, sed opificio summi conditoris, qui illa sic ordinauit, ut inerrabiles cursus et certa spatia conficerent, quibus dierum ac noctium, aestatis et hiemis alterna uariarent.

quodsi effectus eorum, si meatus, si claritatem, si constantiam, si pulcritudinem admirantur, intellegere debuerunt quanto his pulcrior et praeclarior et potentior sit ipse conditor atque artifex eorum deus.

sed illi diuinitatem humanis uisibus aestimauerunt ignorantes nec aeternum esse posse quod ueniat sub aspectum nec quod sit aeternum posse oculis mortalibus conprehendi. [*](INSTITUTIONES 4—9] II 6, 2 s. (a tlllta-fulserint). 6. 9 s.] II 2, 17. 11-14] II 5, 4-6. 14-18] II 5, 7. cf. 8 s. 18-25] II 5,10-23. 25-28] 113, 7; 4, 7. ) [*](TJ 8 prestringeret T 10 ac Pf, ad T 11 eos čtiam T 12 rdleos T adque T 15 filosoforum T celestia T 18 his Pf, hiis T uolumtarius T 19 prestitutis T 20 inerrabiles Da, inenarrabiles T 22 effectus] cf. Inst. II13, 10 24 preclarior T 25 adque T 27 eternum T )

Unum et ultimum restat, ut quoniam plerumque accidit, sicut in historiis legimus, ut maiestatem suam dii ostendisse uideantur per auguria, per somnia, per oracula, tum etiam poenis eorum qui sacrilegia commiserant, doceam quae ratio id effecerit, ne quis etiamnunc in eosdem laqueos incidat quos illi ueteres inciderunt.

cum deus pro uirtnte maiestatis suae mundum de nihilo condidisset caelumque luminibus adornasset, terram uero et mare conplesset animalibus, tum hominem de limo ad imaginem similitudinis suae fignratum inspirauit ad uitam posuitque eum in Paradiso, quem conseuerat omni genere fructiferi ligni, et praecepit ei ne una ex arbore, in qua posuerat [ei] scientiam boni malique, gustaret, fore interminatus ut uitam perderet, si fecisset, si uero mandatum seruaret, immortalis permaneret.

tum serpens, qui erat unus ex dei ministris, inuidens homini, quod esset immortalis effectus, inlexit eum dolo ut mandatum dei legemque transcenderet. et hoc modo scientiam quidem boni ac mali accepit, sed uitam quam perpetuam deus tribuerat amisit.

eiecit ergo peccatorem de sancto loco et in hunc orbem relegauit, ut uictum quaereret per laborem, ut difficultates et aerumnas pro merito sustineret, ipsumque Paradisum uallo igneo circumfudit, ne quis hominum ad diem usque iudicii ad locum illum perpetuae beatitudinis conaretur inrepere.

turn secuta est hominem mors ex dei sententia et tamen uita eius, licet temporalis esse coepisset, in mille annis terminum sumpsit et id fuit humanae uitae spatium usque ad cataclysmi [*](INSTITUTIONES 1-6] II 7, 7. 14; 8, 1. 6 s. cum—condidisset] II 8, 8—71. 7 caelumque-adoruasset.) II 9, 2 s. 8 s. terramanimalibus] II 10,1. 9 s. tum—figuratum] II 10, 2 s. 10 inspirauit ad uitalll] II 11, 19; 12, 3. 10—14] II 12, 15 s. 14 s. serpens-ministrisj cf. II 16,11 s. serpens-in figura. sua. 15—23] II 12, 17-19. 24] II 12, 20 mors-sententiam. 24-695, 2] II 12, 21; 13, 3. ) [*]( 17 5 que T 6 (in) quos Pf, sed cf. Inst. V 7, i quod incubuerunt 10 paradisso T 11 precepit T 12 ei eiecit Da conl. Inst. II 12, 16 20 quercret T 21 paradissum T 23 iurepere] irrumpere eruditus Brit. pag. 415 25 an temporaria ? cf. Inst. II 12, 21 )

serpens uero ille, qui de factis diabolus id est criminator siue delator nomen accepit, non destitit semen hominis, quem a principio deceperat, persequi.

denique eum qui primus in hoc orbe generatus est, inspirato liuore in caedem fratris armauit, ut de duobus primogenitis hominibus alterum extingueret, alterum faceret parricidam.

nec quieuit deinceps quominus per singulas generationes pectoribus hominum malitiae uirus infunderet, corrumperet deprauaret, tantis denique sceleribus obrueret, ut iustitiae iam rarum esset exemplum, sed uiuerent homines ritu beluarum.

quod deus cum uideret, angelos suos misit, ut uitam hominum excolerent eosque ab omni malo tuerentur. his mandatum dedit ut se terrenis abstinerent, ne qua labe maculati honore angelico multarentur.

sed eos quoque idem ille subdolus criminator, dum inter homines commorantur, inlexit ad uoluptates, ut se cum mulieribus inquinarent. tum damnati sententia dei et ob peccata proiecti et nomen angelorum et substantiam perdiderunt.