Epitome Divinarum Institutionum

Merito igitur poetae commutatum esse aureum saeculum memorant, quod fuerit regnante Saturno. nulli enim tunc dii colebantur, sed unum et solum deum nouerant.

postquam se terrenis ac fragilibus subiugauerunt colentes ligna et aera et lapides, commutatio saeculi facta est usque ad ferrum.

amissa enim dei notitia et uno illo uinculo humanae societatis abrupto uastare se inuicem, praedari ac debellare coeperunt.

quodsi sursum oculos suos tollerent ac deum intuerentur, qui eos ad aspectum caeli suique excitauit, numquam se curuos et humiles facerent terrena uenerando. quorum stultitiam Lucretius grauiter incusat dicens: et faciunt animos humiles formidine diuum depressosque premunt ad terram:

qua reddunt uec intellegunt quam uanum sit ea timere quae feceris, aut ab iis aliquod sperare praesidium quae muta et insensibilia nec uident nec audiunt supplicantem.

quid ergo maiestatis aut numinis habere possunt quae et fuerunt in [*](INSTITUTIONES 6-8. 11-13] cf. V 5, 2 s. 13 s.; c. 6. 9] II 1, 4. 10 commutatio saeculi] cf. V 6, 11 s. 13-15. H)-21] II 1, 14 s. (-erexit). c. 2 s. passim. 16—18] II 3, 10. 19-21] II 3, 9; 4, 6 (quae igitur -possunt). 21—692, 3] II 4, 1 (-fierent). 5 s. ) [*](AUCTORES 17 s.] Lucr. VI 52 s. ) [*](T] 2 MCCCCLXX Pf, cf. Inst. 123, 4, MCCCC IXX. T 3 XI DCCC. T 4 nouis Pf, nobis T 11 enim (e ex o? m. 2?) T 18 praemunt T 19 quareddunt. T, quod defendunt Draegerlts, Philolog. XXVII149 qua (sc. terra) terrena (cf 15, sc. simulacra) fingunt interpretatus (idem tamen in quam redeunt coni.) et Schoellius, qui qua deos (cf. 17) fingunt explicat; quare colunt Da, in qua repunt ttir doctm ap. Cleric. XI196, quare Heum, quare credunt uel qua re produnt Buen, in quam recidunt Thilo; ego uerba nonnulla omissa esse cum Fritzschio existimatterim, ita tamen, ut reddunt corruptum esse putem; coniectabam hoc quare (simulacris se de)dunt, cf. Inst. II3,9 colunt simulacra... se corporalibus dediderunt nec uident (cf. supra nec intellegunt) eqs. 20 iis ser., his T aliquot T 21 suplicantem T. ) [*]( 44* )

nam et uiolari et furto sublabi possunt, nisi illa et lex saepiat et humana custodia. num igitur mentis suae compos uideri potest qui talibus opimas uictimas caedit, dona consecrat, pretiosas uestes offert, quasi uti possint qui motu carent?

merito ergo Dionysius Siciliae tyrannus deos Graeciae, cum eam uictor occupasset, spoliauit atque derisit: et post sacrilegia quae admiserat ad Siciliam prospera nauigatione remeauit regnumque tenuit usque ad senectutem nec eum dii uiolati punire potuerunt.

quanto satius est spretis inanibus ad deum se conuertere, tueri statum quem a deo acceperis, tueri nomen: idcirco enim avOpwxo;, quia sursum spectet, nomi- -natur.

sursum autem spectat qui deum uerum et uiuum, qui est in caelo, suspicit, qui artificem, qui parentem animae suae non modo sensu ac mente, uerum etiam uultu et oculis sublimibus quaerit.

qui autem se terrenis humilibusque substernit, utique illut quod est inferius sibi praefert. nam cum ipse opus dei sit, simulacrum autem opus hominis. non potest humanum opus diuino anteponi, et sicut deus hominis parens est, ita simulacri homo. stultus igitur et amens qui adorat quod ipse fabricauit.

cuius artificii detestabilis et inepti auctor fuit Prometheus patruo louis lapeto natus. nam cum primum Iuppiter summo potitus imperio tamquam deum se constituere uellet ac templa condere et quaereret aliquem qui humanam figuram posset exprimere, tunc Prometheus extitit qui hominis effigiem de pingui luto figuraret, ita ueri similiter, ut nouitas ac suptilitas artis miraculo esset.

denique illum [*](1NSTITUTIONES 3-6] II 4, 8 s. 15. 6 -10] II 4, 10-26. 10-21] II 1, 16-1H. II 2 passim. 13. 14] II 1, 4 (ueri parentis). 5 (uero .. deo). 17-21] cf. II 17, 6 esse auteni—inbecillius. 21-693,4] II 10, 5. 11 (ab apparet)—13. 22- 24] cf. V 6, 6. ) [*](77 1 ut add. Pf 2 subtrahi Pf 3 sepiat T 4 opimas Da. optimas T 5 praetiosas T uti (eis) Pf possint Pf, possunt T 7 adque T 11 se] te eruditus Brit. patf. 21 t uori 7\' 12 spectat Pf 13 sursum Pf, susum T, sed 12 sursum liabet 17 prefert T 19 sicut stultus] si, ut-homo, stultus eruditus Brit. pag. 414 24 quereret T )

sequentes autem posteri et de marmore sculpserunt et ex aere fuderunt, deinde processu temporum\' ex auro et ebore accessit ornatus, ut non modo similitudines oculos hominum, uerum etiam fulgor ipse praestringeret.

sic inlecti pulcritudine ac uerae maiestatis obliti insensibilia sentientes, inrationabilia rationabiles, exanima uiuentes colenda sibi ac ueneranda duxerunt.