De Opificio Dei

Libet hoc loco illorum reprehendere uanitatem qui dum uolunt ostendere sensus falsos esse, multa colligunt in quibus oculi fallantur, inter quae illud etiam, quod furiosis et ebriis omnia duplicia uideantur: quasi uero eius erroris obscura sit causa. ideo enim fit, quia duo sunt oculi.

sed quomodo id fiat accipe. uisus oculorum intentione animi constat. itaque quoniam mens, ut supra dictum est, oculis tamquam fenestris [*](EXPILATOHES 12-16] Isidor. de diff. rer. XVII 54. ) [*](BP (a 15) V] 1 uoleba.t (n ? er.) B 2 ard""specie B usus B 3 possiinus B ab (b in er. d ? m.l ?) V 4 Lcapitjs V rimulas (upart. ras. ex o) V 5 ue#lit (1 er.) BY 8 adrlTerent JB2 9 possint V, posset edd. 11 ..conuerti (in ? er.) B 12 umores Bt, rlTumoris BJ, humoris (h add. m. 1?) V 15 ac V a cernendi sensus denuo incipit P, cf. ad p. 18, 4 16 ipsa B, ipsa (\' euanidutn refecisse, non addidisse h uid. m. 3) V 19 illorum] PV, Larcisilae. Bz 20 uult ex nolunt B3 collegit ex colligunt B3 21 falluntur (pr. u ex a m. 1 ?) V 22 errores B1, corr. B3 )

item si retrorsum auoces animum quasi ad cogitandum et intentionem mentis relaxes, tum acies oculi utriusque diducitur et singuli uidere incipiunt separatim. si animum rursus intenderis aciemque direxeris, coit in unum quidquid duplex uidebatur.

quid ergo mirum si mens ueneno ac potentia uini dissoluta dirigere ae non potest ad uidendum, sicut ne pedes quidem ad ambulandum neruis stupescentibus debiles aut si uis furoris in cerebrum saeuiens concordiam disiungit oculorum? quod adeo uerum est, ut luscis hominibus, si aut insani aut ebrii fiant, nullo modo possit accidere ut aliquid duplex uideant.

quare si ratio apparet cur oculi fallantur, manifestum est non esse falsos sensus: qui aut non falluntur, si sunt puri et integri, aut si falluntur, mens tamen non fallitur, quae illorum nouit errorem.

Sed nos ad dei opera reuertamur. ut igitur oculi munitiores essent ab iniuria, eos ciliorum tegminibus occuluit, unde oculos esse dictos Varroni placet.

nam ipsae palpebrae, quibus mobilitas id est palpitatio uocabulum [*](AVCTORES 21-83, 2] ex Varrone ut uid.; cf. Charis. p. 105, 14 K. (Wilmanns frg. 30. p. 161): palpetras per t Varro ad Ciceronem XITI dixit. § 2 ss.] cf. Cic. de nat. deor. II 57, 143; (Ueb. d. Quellen\' p. 260. EXPILATOBES 19 s. 33, 9 s.] Isidor. orig. XI 1, 36. 39; de diff. rer. XVII 54. ) [*](BPVJ 1 post ebriis hoc r et in marg. S\'up. r accidit (om. aut insanis). sed et sanis et sobriis P etj etiam codd. rec. (teste Lengletio), edd. 2 et] ac edd. propiJllus ex proprius P 6 diducitur] edd., deducitur BPV et] BP, tunc (sic) V 7 aciem P 10 neruiV JB1, s add. Vif 11 debilaeSj P" 12 luasjcis Pu, s inseruit F1;, refecit V3 13 accedere-B1, corr. B* 14 uideat B 15 falluntur V 16 tamen] BV, tamen ipsa P 17 "non1 B 18 dfii ut uid., dill! fort. iam m. 1 corr., refecit m. 3 V 19 eosc refecit F3, sed e in litt. er. ciliciorum P 20 occulit B, oculuit (uit in ras. ?) eucwid. refecit F3 dictos esse P nam et ipse V 21 palpetrae Varro scripserat, cf. supra \'Auctores\' inest V, inest et edd. )

acies enim id est membrana illa perlucens, quam siccari et obarescere non oportet, nisi umore adsiduo tersa praeniteat. obsolescit. quid ?

ipsa superciliorum fastigia pilis breuibus adornata nonne quasi aggeribus et munimentum oculis. ne quid superne incidat, et speciem simul praestant? ex quorum confinio nasus exoriens et ueluti aequali porrectus iugo utramque aciem simul et discernit et munit.

inferius quoque genarum non indecens tumor in similitudinem collium leuiter exsurgens ab omni parte oculos efficit tutiores prouisumque est ab artifice summo, ut si qui forte uehementior ictus extiterit. eminentibus repellatur.

1 nasi uero pars superior usque ad medium solida formata est. inferior autem cartilagine adhaerente mollita, ut ad usum digitorum possit esse tractabilis.

in hoc autem quamuis simplici membro tria sunt officia constituta, unum ducendi spiritus, alterum capiendi odoris, tertium ut per eius cauernas purgamenta cerebri [*](EXPILATORESJ § 5] Isidor. de diff. rer. XVII 56. 17—19] Isidor. de diff. rer. XVII 57. ) [*](BPVj 1 instantibus B; in ordine stantibus codd. rec., edd., sed Halmius confert Varr. d. re rust. I. 7, 4 arbores in ordinem satae. aallatae (a ex b) B, uaTlatae Vlf 4 optutum BP perlucens (c in er. g ? m. 1 ?) V 5 siccare B et nisi V humore (h del. fJI. 3) B, rh\'umore V1, h refecit V3 assiduo (pr. s in er. c ? m. 1 ?, s u rrfecit m. 3) V 6 tersa praeniteat] P, tersa reniteat B, tersapere (am. 1 ?. euanid. refecit m. 3) niteat V; tersa pure niteat codd. rec., edd. 7 ante et munimentum er. & munimentum V munimento B 9 narus Bl, corr. B2 uelut B 11 indecens (pr. e part. ras. ex i et c in ras. m. 1 ?) P 12 et leuiter B; leniter codd. rec.. edd., sed cf. p. 38, 9 13 quis V 14 nisi BlPx, corr. BsP2, nisi F1, a er. et Nasi ex nisi F3 15 Jnteriora (sic) P7f 16 adh\'a\'erente B3, adlierentem (t m. 2) P, adheret V codd. rec.. adhaeret edd. mollit.a, P2\' ab usu B posset P 17 quamruis\' B3. -muis euanid. refecit V3 »eiraplici (e er.) Y 19 odores Bx, corr. B5 ) [*]( XXVII. Laet. 2. ) [*]( 3 )

quod erat plane futurum, si unum ac simplex foramen pateret: at id uelut pariete per medium ducto intersaepsit atque diuisit fecitque ipsa duplicitate pulcherrimum.

ex quo intellegimus quantum dualis numerus una et simplici conpage solidatus ad rerum ualeat perfectionem. nam cum sit corpus unum, tamen totum ex simplicibus membris constare non poterat, nisi ut essent partes uel dexterae uel sinistrae.

itaque ut pedes duo et item manus non tantum ad utilitatem aliquam usumque uel gradiendi uel faciendi ualent, sed et habitum decoremque admirabilem conferunt, sic in\' capite. quod totius diuini operis quasi culmen est, et auditus in duas aures et uisus in duas acies et odoratio in duas nares a summo artifice diuisa est, quia cerebrum, in quo sentiendi ratio est. quamuis sit unum, tamen in duas partes membrana interueniente discretum est.

sed et cor, quod sapientiae domicilium uidetur, licet sit unum, duos tamen intrinsecus sinus habet, quibus fontes uiui sanguinis continentur saepto intercedente diuisi, ut sicut in ipso mundo summa rerum uel de simplici duplex uel de duplici simplex et gubernat et continet totum, ita in corpore de duobus uniuersa conpacta [*](BPV] 2 LUjt Pl narsi.oris (r exp. et punct. post i tn. 3) B 3 rnrsi B3 si unum om. V ac refecit F3, sed subest fort. at 4 at] edd., ad BPV parietem BIPac, m del. B3, exp. P1 6 intellegimu <squa - ntum (litt. squa foramine perierunt), s quantum s. 1. et ira marg. m. 3 B duales B numeru<sunaeat (foramen). s una et s. I. et in marg. m. 3 B cOnPlaJge F1? 9 potera*t (n ? er.) V nisi] F. om. BP; \'locus mendosus\' Heumannus; fort. inter poterat et nisi talia interciderunt: et ad utilitatem et ad pulchritudinem conparatum uelut B dexterae] F, dextrae BP, sed cf. c. 12, 5. 13. 14 sinixtrae B\'. corr. B3 11 aliquam usumque] V, atque fadque B) usum BP ua- let B, ualerent P 14 odoratus P 15 diuisus P cVerebrurn (sic) B 17 ..discretum (in er.) V cor om. V 18 sitios Bl, corr. B3 19 continetur Bl (corr. B2) PFttC malim continentur, s. i. diuisos 21 duplici simplex] simplici duplex B1. corr. B2 )

oris quoque species et rictus ei transuerso patefactus quam utilis, quam decens sit, enarrari non potest: cuius usus in duobus constat officiis, sumendi uictus et eloquendi.