De Opificio Dei

per eas igitur membranas [*](AVCTORES 5] Verg. Aen. IV 359. § 10] eadem uel simillima (ex Varrone?) ap.GeU.VlG; Chalcid. inPlat.Tim. p. 271,13.272,8.273,10.278, 1 Wr.; de § 9 ss. et c. 9 cf. \'Lact. u.Lucr.\'-p. 252 ss.;f Ueb. die Quellen\' p. 283. EXPILA TOBES 3—7] Isidor. orig. XI 1, 22. 46; de diff. rer. XVII 55. 15-18] Isidor. de diff. rer. XVII 53. ) [*](BV] 1 post posset s. 1. et spargi add. B3 percepta V repercusu V 2 cohiberent] codd. rec., conuiuerent Bac, conbiberent (sic) corr. m. 1, coniberent V inpositis"1 B 3 angustioris Bl. angustiores BzV; angusti oris etiam Ianus Gulelmius (Quaest. Plaut. Menaechm. cap. IV, Gruteri Lampad. uol. III part. II p. 406 s.) conI. Quintil. lnst. I 2, 28 uascula oris angusti 4 inditum (alt. i ras. ex u) B rh"\'auriendis BJ 6 ATAII; F1; A in A mut. m. 3 7 mollibus] V, neque morriibua (1 add. m. 1 uel 2) B 8 quae] V, ne B, sine dubio ut etiam de neque (7) secundum proxima neque-ne fictum pulchritudinemerent (sic, de add. m. 2) B flacentes V 9 hinc usque ad finem libri multa euanida refecit m. 3 V; ubi prior scriptura certa est, nihil adnotatur adusu. (m er.) B inabiles B 10 sed om. B horum F1, horum (hs.l.er.) V3 11 morl\'liorB3 12 ac]2?, et V, recte? 14praecipulaeBl, praecipue1** JBJ 15 similitudine B 16 imagirne\'s B3 17 in om. Ii )

cum autem uideamus eodem momento temporis, plerumque uero aliud agentes nihilominus tamen uniuersa quae contra sunt posita tueamur, uerius et manifestius est mentem esse quae per oculos ea quae sunt opposita transpiciat quasi per fenestras perlucente uitro aut speculari lapide obductas.

et idcirco mens ac uoluntas ex oculis saepe dinoscitur. quod quidem ut refelleret Lucretius, ineptissimo usus est argumento. si enim mens inquit per oculos uidet, erutis et effossis oculis magis uideret, quoniam euulsae cum postibus fores plus inferunt luminis quam si fuerint obductae.

nimirum ipsi uel potius Epicuro qui eum docuit effossi oculi erant, ne uideret effossos orbes et ruptas oculorum fibras et fluentem per uenas sanguinem et crescent- tes ex uulneribus carnes et obductas ad ultimum cicatrices nihil posse lucis admittere, nisi forte oculos auribus similes [*](AVCTORES 15 ss.] Lucr. III 359 ss. 367 as.; cf. de hoc loco 4Lact. u. Ltlcr.\' p. 232 s. ) [*](BV] 1 mens ea] B, mens ea que dicitnr mens ea, linea del. ea-mens tn. 1 V 2 «#imaginum (in, uix m er.) V .!concursiones (sic, i er.) B cer.nere (aut i er. aut n ras. ex m) V 3 dixerunt B uerba ut philosophi disserunt ante aut imaginum ponenda uid. 6 donee] da haec Bl, corr. B2 7 essent (guamquam uidendum habet) V 9 aliquid B agentis Bl, corr. B2 10 posita sunt B intueamur codd. Tee., edd. 11 quae per] B, qjij- F1, in quę mut. et s. I. p add. V2, p renouauit F3 12 lucente V 13 uoluntas (n ras. ex p) V 19 uiderent V effossus Bi, corr. jS3, effosajos Vii orbis Bi, corr. B1 et om. B 21 cicatrices (pr. i ras. ex n) V 22 possit F1, posse. F2 )

quantulum enim uidere possemus, si mens ab intimis penetralibus capitis per exiguas cauernarum rimulas attenderet! ut si quis uelit transpicere per cicutam, non plus profecto cernat quam cicutae ipsius capacitas conprehendat.

itaque ad uidendum membris potius in orbem conglobatis opus fuit, ut uisus in latum spargeretur, et quae in primori facie adhaererent, ut libere possent omnia contueri.

ergo ineffabilis diuinae prouidentiae uirtus fecit duos simillimos orbes eosque ita deuinxit, ut non in totum conuerti, sed moueri tamen ac flecti cum modo possent. orbes autem ipsos umoris puri ac liquidi plenos esse uoluit, in quorum media parte scintillae luminum conclusae tenerentur, quas pupillas nuncupamus, in quibus puris atque subtilibus cernendi sensus ac ratio continetur.

per eos igitur orbes se ipsam mens intendit ut uideat miraque ratione in unum miscetur et coniungitur amborum luminum uisus.

Libet hoc loco illorum reprehendere uanitatem qui dum uolunt ostendere sensus falsos esse, multa colligunt in quibus oculi fallantur, inter quae illud etiam, quod furiosis et ebriis omnia duplicia uideantur: quasi uero eius erroris obscura sit causa. ideo enim fit, quia duo sunt oculi.

sed quomodo id fiat accipe. uisus oculorum intentione animi constat. itaque quoniam mens, ut supra dictum est, oculis tamquam fenestris [*](EXPILATOHES 12-16] Isidor. de diff. rer. XVII 54. ) [*](BP (a 15) V] 1 uoleba.t (n ? er.) B 2 ard""specie B usus B 3 possiinus B ab (b in er. d ? m.l ?) V 4 Lcapitjs V rimulas (upart. ras. ex o) V 5 ue#lit (1 er.) BY 8 adrlTerent JB2 9 possint V, posset edd. 11 ..conuerti (in ? er.) B 12 umores Bt, rlTumoris BJ, humoris (h add. m. 1?) V 15 ac V a cernendi sensus denuo incipit P, cf. ad p. 18, 4 16 ipsa B, ipsa (\' euanidutn refecisse, non addidisse h uid. m. 3) V 19 illorum] PV, Larcisilae. Bz 20 uult ex nolunt B3 collegit ex colligunt B3 21 falluntur (pr. u ex a m. 1 ?) V 22 errores B1, corr. B3 )

item si retrorsum auoces animum quasi ad cogitandum et intentionem mentis relaxes, tum acies oculi utriusque diducitur et singuli uidere incipiunt separatim. si animum rursus intenderis aciemque direxeris, coit in unum quidquid duplex uidebatur.

quid ergo mirum si mens ueneno ac potentia uini dissoluta dirigere ae non potest ad uidendum, sicut ne pedes quidem ad ambulandum neruis stupescentibus debiles aut si uis furoris in cerebrum saeuiens concordiam disiungit oculorum? quod adeo uerum est, ut luscis hominibus, si aut insani aut ebrii fiant, nullo modo possit accidere ut aliquid duplex uideant.

quare si ratio apparet cur oculi fallantur, manifestum est non esse falsos sensus: qui aut non falluntur, si sunt puri et integri, aut si falluntur, mens tamen non fallitur, quae illorum nouit errorem.

Sed nos ad dei opera reuertamur. ut igitur oculi munitiores essent ab iniuria, eos ciliorum tegminibus occuluit, unde oculos esse dictos Varroni placet.

nam ipsae palpebrae, quibus mobilitas id est palpitatio uocabulum [*](AVCTORES 21-83, 2] ex Varrone ut uid.; cf. Charis. p. 105, 14 K. (Wilmanns frg. 30. p. 161): palpetras per t Varro ad Ciceronem XITI dixit. § 2 ss.] cf. Cic. de nat. deor. II 57, 143; (Ueb. d. Quellen\' p. 260. EXPILATOBES 19 s. 33, 9 s.] Isidor. orig. XI 1, 36. 39; de diff. rer. XVII 54. ) [*](BPVJ 1 post ebriis hoc r et in marg. S\'up. r accidit (om. aut insanis). sed et sanis et sobriis P etj etiam codd. rec. (teste Lengletio), edd. 2 et] ac edd. propiJllus ex proprius P 6 diducitur] edd., deducitur BPV et] BP, tunc (sic) V 7 aciem P 10 neruiV JB1, s add. Vif 11 debilaeSj P" 12 luasjcis Pu, s inseruit F1;, refecit V3 13 accedere-B1, corr. B* 14 uideat B 15 falluntur V 16 tamen] BV, tamen ipsa P 17 "non1 B 18 dfii ut uid., dill! fort. iam m. 1 corr., refecit m. 3 V 19 eosc refecit F3, sed e in litt. er. ciliciorum P 20 occulit B, oculuit (uit in ras. ?) eucwid. refecit F3 dictos esse P nam et ipse V 21 palpetrae Varro scripserat, cf. supra \'Auctores\' inest V, inest et edd. )

acies enim id est membrana illa perlucens, quam siccari et obarescere non oportet, nisi umore adsiduo tersa praeniteat. obsolescit. quid ?

ipsa superciliorum fastigia pilis breuibus adornata nonne quasi aggeribus et munimentum oculis. ne quid superne incidat, et speciem simul praestant? ex quorum confinio nasus exoriens et ueluti aequali porrectus iugo utramque aciem simul et discernit et munit.

inferius quoque genarum non indecens tumor in similitudinem collium leuiter exsurgens ab omni parte oculos efficit tutiores prouisumque est ab artifice summo, ut si qui forte uehementior ictus extiterit. eminentibus repellatur.

1 nasi uero pars superior usque ad medium solida formata est. inferior autem cartilagine adhaerente mollita, ut ad usum digitorum possit esse tractabilis.

in hoc autem quamuis simplici membro tria sunt officia constituta, unum ducendi spiritus, alterum capiendi odoris, tertium ut per eius cauernas purgamenta cerebri [*](EXPILATORESJ § 5] Isidor. de diff. rer. XVII 56. 17—19] Isidor. de diff. rer. XVII 57. ) [*](BPVj 1 instantibus B; in ordine stantibus codd. rec., edd., sed Halmius confert Varr. d. re rust. I. 7, 4 arbores in ordinem satae. aallatae (a ex b) B, uaTlatae Vlf 4 optutum BP perlucens (c in er. g ? m. 1 ?) V 5 siccare B et nisi V humore (h del. fJI. 3) B, rh\'umore V1, h refecit V3 assiduo (pr. s in er. c ? m. 1 ?, s u rrfecit m. 3) V 6 tersa praeniteat] P, tersa reniteat B, tersapere (am. 1 ?. euanid. refecit m. 3) niteat V; tersa pure niteat codd. rec., edd. 7 ante et munimentum er. & munimentum V munimento B 9 narus Bl, corr. B2 uelut B 11 indecens (pr. e part. ras. ex i et c in ras. m. 1 ?) P 12 et leuiter B; leniter codd. rec.. edd., sed cf. p. 38, 9 13 quis V 14 nisi BlPx, corr. BsP2, nisi F1, a er. et Nasi ex nisi F3 15 Jnteriora (sic) P7f 16 adh\'a\'erente B3, adlierentem (t m. 2) P, adheret V codd. rec.. adhaeret edd. mollit.a, P2\' ab usu B posset P 17 quamruis\' B3. -muis euanid. refecit V3 »eiraplici (e er.) Y 19 odores Bx, corr. B5 ) [*]( XXVII. Laet. 2. ) [*]( 3 )