De Opificio Dei

qui autem ignem putauerunt, hoc usi sunt argumento, quod praesente anima corpus caleat, recedente frigescat. sed ignis et sensu indiget et uidetur et tactu conburit, anima uero et sensu aucta est et uideri non potest et non adurit. unde apparet animam nescio quid esse deo simile.

at illi qui uentum putant, hoc falluntur, quod ex aere spiritum ducentes uiuere uidemur. Varro ita definit: anima est aer conceptus ore, deferuefactus in pulmone, temperatus in corde, diffusus in corpus.

haec apertissime falsa sunt. neque enim tam obscuram nobis huiusmodi rerum dico esse rationem, ut ne hoc quidem intellegamus, quid uerum esse non possit. an si mihi quispiam dixerit aeneum esse caelum aut uitreum aut, ut Empedocles ait, aerem glaciatum, statimne adsentiar, quia caelum ex qua materia sit ignorem? sicut enim hoc nescio, ita illud scio.

anima ergo non est aer ore conceptus, quia multo prius gignitur anima quam concipi aer ore possit. non enim post partum insinuatur in corpus, ut quibusdam philosophis uidetur, sed post conceptum protinus; cum fetum in utero necessitas diuina formauit, quia adeo uiuit intra. uiscera genetricis, ut et incremento augeatur et crebris pulsibus gestiat emicare. denique abortum fieri necesse est, si fuerit animal intus extinctum.

ceterae definitionis partes eo spectant, ut illis [*](AVCTORES 13 s.] ad Varronis Tuberonem (cf. Varron. ap. Prob. ad Verg. Ecl. VI 31) refert Diels, Doiogr. gr. p. 198 adn. 1. 12-14] cf. Arnob. III 17 (p. 123, 25 ss.). ) [*](BPVj 1 alatur (h er.) B putauerunt (pr. u ras. ex 0) Y 2 reci-\' dente V1, corr. V21 3 pr. et] BV, a P alt. et P2 8. I. ex ut 4 conburit] (comb- B) B3PyPc, conburet (comb- B) J5JFIC acuta V et uideri—non adu in ras., rit unde in marg. V 5 ref B2 animfc ( m. 3) B 6 similem V putant] PY, putant esse B 7 areTe P* uideremur B; uideamur edd. 11 rerum om. P 12 possunt B1, ras. • • corr. B21 quispiam] BV, quis P 13 heneum P1, l;1ęneum P2, eneum V aut ante ut om. P 16 ore ex re V 17 concipiVaer1 (s. l. m. 1) ore (or in ras. m. 1 ?) V 18 parturnr B3 19 cum] PV. eum B 20 quia] P, qui BV genetricis] PV, matricis B 21 gestiat emicare pulsibus B 23 definitiones p1y\'c, corr. m. 1 ? eo om. B )

nec tamen in tantum falsos esse dicendum est qui haec senserunt, ut omnino nihil dixerint: nam et sanguine simul et calore et spiritu uiuimus. sed cum constet anima in corpore his omnibus adunatis, non expresserunt proprie quid esset, quia tam non potest exprimi quam uideri.

Sequitur alia et ipsa inextricabilis quaestio, idemne sit anima et animus an uero aliud sit illud quo uiuimus. aliud autem quo sentimus et sapimus. non desunt argumenta in utramque partem. qui unum esse dicunt. hanc .

rationem secuntur, quod neque uiui sine sensu possit nec sentiri sine uita, ideoque non posse esse diuersum id quod separari non potest, sed quidquid est illud, et uiuendi officium et sentiendi habere rationem. idcirco animum et animam indifferenter appellant duo Epicurei poetae.

qui autem dicunt esse diuersa, sic argumentantur: ex eo posse intellegi aliud esse mentem, aliud animam, quia incolumi anima mens possit extingui, quod accidere soleat insanis, item quod anima morte [*](AYCTORES 16 duo Epicurei poetae] unus Lucretius (cf. III 421 ss.), alter fort. Horatius (cf. Epist. I 4, 16); cf. tamen lLact. fl. I,ucr.\' p. 241 s. ) [*](EXpILATORES 8-10. 17—58,1] Isidor. de diff. rer. XXIX 94 s.: inter animum et animam Lactantius distinguere philosophos quosdam ita existimat: quidam inquit aiunt aliud esse animam qua uiuimus, aliud esse animum quo sentimus et sapimus, quia ualente in corpore anima nonnumquam animus perit, sicut accidere dementibus solet. (95) addunt quoque animam morte sopiri, animum somno; cf. Isidor. orig. XI 1, 11. ) [*](BPVJ 2 ex] BP, in V 3 falsos] BP, eos falsos r hoc V 4 sanguini P1 5 in om. P 6 essLcJt PI 9. 10 utroque loco quo. (d er.) V, quod BP; cf. Inst. VII 12, 9 aliud est enim quo uiuimus, aliud quo cogitamus 11 qui reninT unum VII 12 sequun- turPF pr. sijie.,» V 13 uitam (m del. m. 3) B id om. T" TT (m. 2) potest separari P 14 quid B uidendi P 16 appellarn"t B2 Ld.uo P1 18 posset B 19 solet B anima (alt. a in er. i Y m. 3) B morti P )