De Ira Dei

nec omnino quisquam, qui modo uel leuiter sapiens uideri uellet, rationale animal cum mutis et inrationabilibus coaequauit: quod faciunt M quidam inperiti atque ipsis pecudibus similes, qui cum [*](BPJ 1 deus gratia P (com>mouetur scripsi, mouetur BP 3 illum B 5 absurdurm\'1 B3 certe Pl 7 haeC P 10 possit solo B 13 ea B 14 et om. B nam om. P honus B, honos (s. l. v er.) P 18 extricabiles P 19 quord\' B2 20 percontrari B1, percunrc>t.ari B3, percontari (o part. ras. ex u m. 2) P 22 nihil] B, nec (ñęç m. 2) nihil P 23 qui-nellet scripsi, cf. p. 74, 19 (uix qui omittendum et modo uel leuiter sapiens uideri nellet scribendum uidetur); modo (qui s. I. add. m. 3) sapiens uideri nellet B, qui modo sapiens qui uel leuiter P; modo qui (vel qui om.) sapiens uideri nellet (om. uel leuiter) uel modo sapiens, qui uel leuiter rationale eqs. (om. uideri uellet) edd.; modo sapiens qui nellet uideri Heusingerus, Emendat. p. 134 24 cora""equauit (a 8. l. m. 2, uit m. 3 in 3 litt. er., quarum prima r ?) B 25 similis Pl, similes PJ, simillimi B )

quis enim tam indoctus ut nesciat, quis tam inprudens ut non sentiat inesse aliquid in homine diuini?

nondum uenio ad uirtutes animi et ingenii, quibus homini cum deo manifesta cognatio est: nonne ipsius corporis status et oris figura declarat non esse nos cum mutis pecudibus aequales? illarum natura in humum pabulumque prostrata est nec habet quicquam commune cum caelo, quod non intuetur.

homo autem recto statu, ore sublimi ad contemplationem mundi excitatus confert cum deo uultum et rationem ratio cognoscit.

propterea nullum est animal, ut ait Cicero, praeter hominem quod habeat notitiam aliquam dei. solus enim sapientia instructus est, ut religionem solus intellegat, et haec est hominis atque mutorum uel praecipua uel sola distantia.

nam cetera quae uidentur esse homini propria, etsi non sunt talia in mutis, tamen similia uideri possunt. proprius est homini sermo, est tamen et in illis quaedam similitudo sermonis. nam et dinoscunt inuicem se uocibus et cum irascuntur, edunt sonum iurgio similem et cum se ex interuallo uident, gratulandi officium uoce declarant.

nobis quidem uoces eorum uidentur inconditae sicut et illis fortasse nostrae, sed ipsis quia se intellegunt, [*](AVCTORES 12-14] Cic. de legg. I 8, 24. § 6 ss.] cf. Senec. de ira I 3, 6-8. ) [*](BPJ 1 uejlint P 2 runiuersa quae\' B3 3 pr. quirs\' B7 ta»imprudens (ã et i part. m. 2) P 4 homine (e ex i m. 1 uel 2) in diuini B 6 festa, om. cum deo mani-, P 7 nos om. P 8 aequalis Bl (corr. B2) P illorum B; an retinendum est et pecudibus eiciendum ? cf. muta § 2. 6. 7. 12. 14 naturA B 9 intuegtur (n exp. m. 1) P; intuentur codd. rec. et edd. 16 qua P uidCntur B2 18 alt. est om. P 19 quaVdam B2 19 dinoscuntur (sic), om. inuicem se uocibus et cum irascuntur. P 20 se (s in er. d ? m. 2) B; cf. Inst. III 10, 2. VI20, 2 sojjinum (m up. m. 2) P similS (\' m. 2) B 22 incondite ut uid. Bl. inco gn it a\'e B2 23 et om. B fortasse (f add. m. 2) P ante ipsis s. l. add. et Bz quia] Heumannus, qui BP, quae Isaeus )

risus quoque est homini proprius et tamen uidemus in aliis animalibus quaedam signa laetitiae, cum ad lusum gestiunt, aures demulcent, rictum contrahunt, frontem serenant, oculos in lasciuiam resoluunt.