De Ira Dei

non igitur in totum prohibet irasci, quia is adfectus necessario datus est, sed prohibet in ira permanere. ira enim mortalium debet esse mortalis: nam si maneat.

confirmantur inimicitiae ad perniciem sempiternam. deinde rursum cum irasci quidem, sed tamen non peccare praecepit, non utique euellit iram radicitus, sed temperauit, ut in omni castigatione modum ac iustitiam teneremus.

qui ergo nos irasci iubet, ipse utique irascitur, qui placari celerius praecipit, est utique ipse placabilis: ea enim praecipit quae sunt iusta et rebus utilia communibus.

sed quia dixeram non esse iram dei temporalem sicut hominis, qui praesentanea commotione feruescit nec facile regere se potest propter fragilitatem, intellegere debemus, quia sit aeternus deus, iram quoque eius in aeternum manere, sed rursum, quia uirtute sit maxima praeditus, in potestate habere iram suam nec ab ea regi, sed ipsum illam quemadmodum uelit moderari: quod utique non repugnat superiori.

nam si prorsus mmortalis fuisset ira eius, non esset satisfactioni aut gratiae post delictum locus, cum ipse homines reconciliari iubeat ante solis occasum, sed ira diuina in aeternum manet aduersus eos qui peccant in aeternum.

itaque deus non ture, non hostia, non [*]( 11 dixeram] c. 17, 14. ) [*](AVCTOBES 2 s. 6. J Ps. 4, 5. Ephes. 4, 26. 20] Ephes. 4, 26. hi ... adfectus a deo ab initio hominis existunt conditi; ad in principio cf. de opif. 5. 1 iecur deleui; iecur (iecori m. 3) hominis (sed s del. m. 1) B, iecoris homini (sic) P; felli hominis secutus codicem recentisstmum (EmmanueleftSetn, in edit. Cantabrigiensi a. 1685) Buenemannus conl. etiam Inst. VI 15. 4; de opif. 14, 4 8*.; adde Seru. Aen. VI 596. VIII 219; Schol. Pers. 112 1 humore (h del. m. 3) B 2 tantum B his P 3 sed] B, et P 4 maneant P 6 rursus P cum in er. qui ? B3 praecipet BBC, praecipit corr. m. 1 uel 2 8 irasci nos P 10 praecepit P 12 homines Bl. corr. B2 quira\' B2 praescntan..ea (a er.) B 13 fragilitatem (r in er. 1 ? m. 2 ?) P 14 ririT P3- 16 potestatem (m del. m. 3) B 17 rilIiT pH 18 rre\'pugnat B3 nam (n in er. t ? m. 3) B immortalirsT.BJ 19 esseT B post dplictum locus1 P. positus locus B 22 turae B )

Haec habui quae de ira <dei> dicerem, Donate carissime, ut scires quemadmodum refelleres eos qui deum faciunt inmobilem.

restat ut more Ciceronis utamur epilogo ad perorandum. sicut ille in Tusculanis de morte disserens fecit, ita nos in hoc opere testimonia diuina quibus credi possit adhibere debemus, ut illorum persuasionem reuincamus qui sine ira deum esse credentes dissoluunt omnem religionem: sine qua, ut ostendimus, aut inmanitate beluis aut stultitia pecudibus adaequamur; in sola enim religione id est in dei summi notione sapientia est.

prophetae uniuersi diuino spiritu repleti nihil aliud quam de gratia dei erga iustos et ira eius aduersus inpios locuntur. quorum testimonia nobis quidem satis sunt, uerum his quoniam non credunt isti qui sapientiam capillis et habitu iactant, ratione quoque et argumentis a nobis fuerant refellendi.

sic enim praepostere agitur, ut humana diuinis tribuant auctoritatem, cum potius humanis diuina debuerint. quae nunc sane omittamus, ne et nihil apud istos agamus et in infinitum materia procedat. ea igitur quaeramus testimonia quibus illi possint aut credere aut certe non repugnare.

Sibyllas fuisse multas plurimi et [*]( 12 ut ostendimns] c. 12, 2 s. ) [*](AVCTOSES SJ Tusc. I 47, 112 ss. § 5 s.] cf. Inst. I 6, 7 ss. ) [*](BPJ 1 corruptilia B 3 quemque] P, aliquem B 4 et corrigendi om. P 5 rque7 P2 dei] codd. rec., om. BP dicereLin., P2 carissimi Bar. corr. m. 1 uel 2 6 refellas B eos om. B deum] P, eam B 8 discernens B 10 persuasione B 11 sine ira] P, iram in B 1*2 ruf P2 14 post notione s. 7. ac add. B2 est] P. ) [*]( est quam (pflMta add. m. 1 uel 2. postea er.) B 15 ante ira s. 1. de add. B2 17 ipsi B 19 luarant a nobis P 21 et om. P, recte? 22 rin,finitum (in s. 1. tn. 1 uel 2) B 24 nos B sibylla\'s\' P2 fuisse multas om. P, sed cf. c. 23, 1 plures ut ostendi-traduntur )

Apollodorus quidem ut de ciui ac populari sua gloriatur, Fenestella uero etiam legatos Erythras a senatu esse missos refert, ut huius Sibyllae carmina Romam deportarentur et ea consules Curio et Octauius in Capitolio, quod tunc erat curante Quinto Catulo restitutum, ponenda curarent.

apud hanc de summo et conditore rerum deo huiusmodi uersus reperiuntur:

1. ἄφθαρτος κτίστης αἰώνιος αἰθέρα ναίων,
2. τοῖς ἀγαθοῖς προφέρων πολὺ μείζονα μισθὸν
3. τοῖς δὲ κακοῖς ἀδίκοις τε χόλον καὶ θυμὸν ἐγείρων.

rursus alio loco enumerans quibus maxime facinoribus incitetur deus, haec intulit: [*](AVCTORES 11-13] Orac. Sibyll. frg. III 17—19 p. 236 Rzach (II 17-19 Friedlieb) ex Theophilo ad Autolyc. n 36 (p. 113 D). ) [*](BP] 1 Aristonicus] P, aristocus Bl, aristorstoi\'cus B3; Aristo Chius Egnatius 2 hi] edd., hii BP 4 ciue Sparkius 5 legatus (u ex 0) b1 erythrea sic P 6 missus Bl, corr. B3 refertm- (ur exp. m 3) B romanis B 9 ref B 11 de locorum graecorum in cod. P dispositione cf. Proleg. part. I p. XXXIX; interuallis quae in describendis codicum B d P locis relicta sunt, uersiculi horum codd. significantur ΑΦθΑΡ- TOCKIICTHCA l Ώ NIOCΑΙθΕΡΑΝΕΏΝ B, ΑΦθΑΡΤΟC CTHCAlΏlC AI0HPANAIQN P ϰτίστης] (in B Lactantii leuiter corruptum) codd. Theophili aia-epa] cum codd. Theoph. Lactantius, atiHpt Sibyllista stripsisse uidetur, cum Chr. Wolfio recepit Rzachius, cuius cf. adnot. 12 TOICAIW θΟΝΙΤΡΟΦΕΡΟΝΙΙΟΑΥ MIZONAMECeON B, eQICATAQIC AeAOHXnPQ ΦΕΡΏΝΠΟΑΥ MEIZQNAMl CθΏΝ P toTc ὰγαϑοὶς ὰγαϑὸν] codd. Theoph. μείζονα] nXetova codd. Theoph. 13 TOICAE KAKOICAMI- ICAE KOICTEXSJAON KAIerMONErIPON B, θΏΛΕ fAE linea del. et s. I. corr. m. 2) KAKQICAI KSilCTEXOAO KAI θΥΜΏΝ ΗθΗΙΏΝ P adixoaJ codd. Tlteoph. ὲγείρων] codd. Theoph., ἀγείρων \'colligens\' Musurus interpretationem lat. in marg. add. B3, in P est haec incorruptibilis et conditor aeternus in ra-ęre habitans bonis bonum proferens et multo maiorem mercedem iniustis autem et malis iram et furorem excitans. de his uerss. cf. Struuium, Opusc. I 98 14 rursum P )

1. φεῦγε δὲ λατρείας ἀνόμους, ῷ ζῶντι λάτρευε·
2. μοιχείας τε φυλάξαι καὶ ἄρσενος ἄκριτον εὐνὴν·
3. τὴν δ\'ἰδίαν γένναν παίδων τρέφε μήδε φόνευε
.
4. ταῦτα γὰρ ἀθάνατος κεχολώσεται ὅς κεν ἁμάρτῃ
.