Tractatus super psalmos

Absolute autem consequenti uersu id, quod de confusione superborum tractamus, significasse intellegitur. sequitur enim: conuertantur mihi, qui timent te cognoscunt testimonia, tua. uult ergo eos, qui deum timere coeperunt, ad se propheta conuerti, ut per doctrinam suam in uitiis suis et criminibus erubescant, cognitis scilicet testimoniis dei. de quibus multa iam diximus, et confusi in ueteribus delictis ad institutionem prophetae doctrinamque se referant: quorum ex atque peccatis ad pietatem modestiamque conuersio est.

Conclusit autem more dicens: fiat cor meum inmaculatum in iustificationibus tuis, ut non confundar. exercetur in mandatis, meditatur in lege, iustitiam iudiciorum dei cognouit, timentes dominum conspectu eius , manibus dei factus atque formatus est, et non audet dicere inmaculatum cor sibi esse. et audemus interdum praeferre innocentiam nostram, iactare uitiorum abstinentiam et puros nos a peccatis atque iniquitatibus gloriari? sed ut fidem ita et humilitatem ac modestiam discere a propheta nos conuenit, orante ut sibi inmaculatum cor fiat. scit enim ex eo n [*](1 iniuricwus V1 4 superbit C iniustae R liusti V fuerit cnrr. m. 2 V fueritur C hii Rp 5 in hiis C 9 religiosae PnR 11 iniquitatisque V 19 absolutae V1 R 14 te om. V et qui nouerunt Rb 18 de ueteribus Cpb 19 se om. V 24 dom V dib. C in conspectu eius V 29 dicere V. ) [*]( xxn. Hilar. Pict. pal'М I. ) [*]( 29 )

humanae est, ut, cum id, quod desiderat, non potest obtinere, per desiderii iugem cupiditatem animi defectione teneatur. et hoc nosse ex ipsis adfectionis nostrae motibus promptum est, in quantam animi defectionem eorum, quos desideramus, expectatione redigamur. propheta itaque, cui omnis ad deum expectatio est, cui omne in mandatis eius desiderium est, loquitur et dicit: defecit in salutare tuum anima mea, et in uerbum tuum spero. non habet alia, desiderium suum occupent, et sancti cupiditas non uacat [*]( 1 Matth. XV, 19. ) [*]( 9 fornigationes Cl 8 blasfemiae V blaspemiae C 4 ut de r 6 in iustificationibus pE 7 di maneat iustificationum add. m. 2 V iustificationfl ex iustificatione corr. m. 1 R intellegit ex intellegenti m. 2 r r 8 enim ea C 9 et om. V oppobrio corr. m. 2 V obprobrio R Explicit littera decima inoipit littera undecima felioiter. scribtori uita legenti doctrina V Finit R Finit Ioth lit. X incip. Kaf lit. XI C Fifi litta X inoip Kaf t XI p 18 Kaf R Kat V 17 optinere C defectionem V 19 promptum ex proptum tu corr. m. 2 V 20 redigamtu ex redegamus m. 2 V cui in 5nes ad dA expectatio est r cui expeotatio omnia ad deum est pb omnis expectatio ad deum est (om. cui) C 29 in salutari tuo C. )

Defecerunt oculimei in eloquium : quando exhortaberis me ? sequitur ergo defectionem animae defectio oculorum. sed ut de natura defectionis animae tractauimus, uideamus, qualis oculorum soleat esse defectio. pone igitur in expectatione aut peregrinantis uiri coniugem, aut iam diu absentis filii patrem, quem omni in tempore existimet reuersurum: nonne eo itinere, quo uenturum opinabitur, semper intendet? nonne intentio ac uisus oculorum contuitionis ipsius expectatione deficiet? desideria haec in se prophetarum dominus testatur, cum dicit: amen dico uobis, multi prophetae et iusti quae s'ierunt uidere, uos uidetis, et audire, quae auditis. propheta itaque et animo et oculis deficit. [*]( 6 Matth. I, 21. 22 Matth. XIII, 17. ) [*]( 1 deficit pllJ salutari VC deficit plb 2 in uerbu dei (sperat e) eperet pE 3 eat post hic add. m. 2 V 4 quod Ieaus Cpb 5 enim om. C hebreicam V 6 id V ipsum Cp angelus ad om. V iosef ex iose corr. m. 2 V 7 lia V 8 a peccatis eorum Re 9 desiderium aalutaria add. m. 2 V desiderii ex desiderium m. 2 V in uerbum pE 18 aeloquiam R 14 sequitur eni C 15 defectio oculorum ex defeotionem anima oculorum corr. m. 1 V 16 tractauimus ex tractauimua animae corr. m. 1 V 18 diu om. V omni tempore Ce 19 eo itineri V*a fort. recte cf. Buecheler Decl. p. 114 ei itineri E opinabatur V 20 intendit RC nõ V oculorum contuitionis add. m. 2 V constitutionis R 25 defeoit V deficitur RC. ) [*]( 29* )

Sed hi nunc oculi prophetae, licet dominum uidere desiderauerint, non sunt tamen corporis oculi; locuntur enim et expectant, et mentis potius est contuitio ista et loquella, non corporis. dicunt enim: quando scit exhortationem hanc sanctos quiescentes in inferno desiderare. scit testante apostolo Petro, descendente in inferna domino etiam his, qui in carcere erant et increduli quondam fuerant in diebus Noe, exhortationem praedicatam fuisse. in haec igitur dei eloquia oculis loquentibus defecit, non tam uisu corporeo dominum ex eloquiis dei nuntiatum quam contemplatione animae et mentis expectans.

Dehinc sequitur; quia factus sum sicut uter in pruina, iustificationes tuas non sum oblitus. noui generis haec causa est, ut ideo iustificationes dei non sit, quia factus sit sicut uter in pruina. et si rem solis auribus metiamur, inanis et ridiculus prophetae sermo existimabitur. sed meminit utrem pro humanis corporibus nuncupari, domino in euangeliis dicente: nemo, inquit, mittit u num nouum in utres ueteres. et non ambigitur eum in utribus corpora in peccatis suis ueterna memorasse. per autem studium frigent fidelium corpora et calore naturae interioris extincto utres erunt frigidi, quae, cum intrinsecus per naturam uitiorum ecferuentium incalescant, extrinsecus tamen patientia tamquam frigore obrigescant. ergo in hoc corporum frigore iustificationum dei inmemores esse non possumus. quisque autem per uitiorum ardorem utre pleno caluerit [*](6 I Petr. 3, 19. 18 Marc. II, 22. ) [*]( 1 hii Rp 2 locutur VR loquitur C 3 potius est ex potius enim est corr. m. 1 V loquela R'C loquaela p 5 infero Cp 7 carcerem V et increduli — fuerant om. V quondam ex quodam m. 1 R fuerunt Cpb 9 deficit plE 10 dei om. R enuntiatum V contemplationem V1 12 et hinc V uter add. m. 2 V in ex inter m. 2 V 18 proina C1 14 iuatificationes tuas non sum oblitus sed quia V 15 factus sfl p 18 inquid VRlC nouum om. V 19 eum in utribus neteribus d fort. recte 20 ueterans C uetera pb 21 calore et naturae V 22 quae ex -,<** et quae m. 2 V 23 efferuentium RCp tamen add. m. 2 V 94 obricant C 26 iuatificationem V esse ex se m. 2 V 26 quisq R quisquis CE cf. Acad. p. 29. )

Dehinc sequitur: quot sunt dies serui tui? quando 5 facies mihi de persequentibus me iudicium? iudicium post consummationem saeculi propheta esse non ignorat, cum ait: propterea non resurgunt impii in iudicio, neque peccatores in consilio iustorum. quod ergo none orat persequentium se fieri iudicium? non illud utique, quod in resurrectionis saeculo meminit futurum, se paucorum nunc dierum secundum corporalem uitam sciat esse. ita enim ait: quot sunt dies serui tui? cum dicit quot, scit esse non plures. et superius dixerat esse se tamquam utrem in pruina. ergo quia paucorum dierum sit, fieri iudicium ab his, qui se persecuntur, desiderat, a diabolo scilicet ministrisque eius. sunt enim spiritales in caelestibus. sed et diabolum in resurrectionis saeculo iudicandum. paucorum itaque dierum ipse cum sit, fieri hoc iudicium desiderat, scilicet ut consummate sanctus et perfecte domino placens conterat intra se diabolum, conterat aduersantes sibi inimicasque uirtutes et fidei suae ? subdat nequitias spiritales. nondum igitur de naturae suae firmitate confidit, licet iam ut uter frigeat, sed, ut per misericordiam dei iudicium in inimicos suos sit, . hanc potestatem iudicii dominus apostolis suis dedit dicens: ecce dedi uobis potestatem calcare super serpentes et scorpiones et super omnem uirtutem [*]( 8 Pa. I, 5. 26 Luc. X, 19. ) [*]( 8 poterit ex patitur m. 2 V obrigescentis (s in ras.) R obrigiscetis r obrigescenB j>E in internarum scrijm cf. Stud. 1889,323 internarum J rRCpE 4 instigatione RCpE instigationem r instigationi coni Rened. in adn. casti- gatione d 5 quod V quotqÎ p 6 mihi om. Rp 7 non ignorat ex ignorat m.J'V 9 concilio Rb 10 persequentium se scripsi de persequentium se VR de peraequentibus se CpE illud add. m. 2 V 13 quod I' quod VCR1 15 i pruinam V quia paucorum dierum scit pa quia se paucorum dierum scit « 16 persequuntar ( pE 18 saeculi r 20 ut cdsufliate C deo E 21 infra V(' 23 firmitatem P infirmitate p licet ex et in.. m. 2 V uter add. m. 2 V 24 inimicos R inimicos l l: )

Ideo in consequenti ait: narrauerunt mihi iniqui exercitationes, sed non ita, ut lex tua. quanti enim sunt, qui quaedam humanae uitae instituta docere se adserant, cum ad uirtutes saeculi studia animae nostrae deo rectius seruientia accendunt! quanti etiam sunt, qui cognitionem se habere diuinarum scripturarum mentientes et peruersa dogmata praedicant ! sed sciens propheta perfectam humanae doctrinae eruditionem in dei lege esse, ait: narrauerunt mihi iniqui exercitationes, sed non ita, ut lex tua. iniqui enim sunt haec praedicantes. et dei uox uetuit peccatorem eloquia sancta narrare, quia iniquitas doctrinae non recipit ueritatem. peccatori enim dixit deus: quare tu enarras iustitias meas et adsumes testamentum meum per os tuum? tu autem odisti disciplinam, reiecisti sermones meos retro. et has igitur exercitationes propheta non fert, sciens nihil narrationi legis aequandum.

Denique adiecit: omnia iudicia tua ueritas: inique persecuti sunt me, adiuua me. iustum qui persequitur, necesse est ut inique persequatur, quia iniquitas iniustae [*](20 Pa. XLIX, 16 sq. ) [*]( 1 nocem ex uos m. 2 V addam C 3 testatur V 5 conata RC cognata e geminae cupiditatis E 11 quaedam om. C lacuna rel. 12 studiis animam nostram deo rectiuB seruientem p(A)b 14 diuinorum scriptorum (soribtortl V) Vp 15 doctmata corr. m. IV 16 in di fecerit lege corr. m. 2 V 17 ita om. Cp 18 et ideo uox dei E et uox RC et lex V 21 asBumis RCpE cf. Sabatier 1I, 101 22 odiBti disciplinam om. RCpe 28 eas igitur p 24 non referet Cp narratione C 25 omnia mandata tua e iniq R 26 persequitor ex persecuntur m. 2 V 27 quia ex qua m. 2 V iniuste VR. )

Veritas ergo est in praeceptis dei. ueritas nihil falsum, nihil incertum, nihil inperfectum habet. persecutio autem iusto intentata iniqua est. iniquitas enim necesse est oderit ueritatis; sed auxilium a deo est ueritatis . graues enim meminit has esse persecutorum molestias, sed quia iusto utiles sint, non putat amouendas. periculosa namque fidei pax est, et faciles securis excubiis sunt. bellis autem exercitatum uirum non cito doli capient: et glorioso certamine opus est, ut corona deferatur. ob quod non orat adimi sibi causam certandi, sed tribui auxilium uincendi.

Meminit autem non in leui se temptationum esse pugna. sequitur enim: paulo minus me in terra: ego autem non dereliqui mandata tua. prope usque ad finem fidei iniustae persecutiones prophetam redegerunt, illae scilicet, de quibus superius diximus, spiritales in [*](2 II Tim. 3, 12. 8 Pa. XXXIII, 20. 12 Mfttth. X, 38. ) [*]( 1 et om. p persecntionem VCp1 2 cudicit R 4 tribnlationis V1 6 simulation V1 6 artae VR1 subrepit V 7 meminit V 8 iniquitates V et om. Cp 9 documentum RipE orat ex osaut m. 2 V a se om. p 10 remoueri E moneri C 8 = = iuuari p 11 praecatur VR deprecatur C euuangelici V 19 accipit RCpE 13 me add. m. 2 V 16 intSta V iniqua add. m. 2 V 17 ueritates praedicatori V 18 pert secutores V sed scripsi et cod. 20 ecuris corr. m. 2 V 28 sibi adimi E tribuit V 94 non om. C se om. p pugna om. V 26 derelinqui f 27 fidei ex ai di m. 2 V redigerunt V.)

Concludit deinde modestiae et spei suae more dicens: secundum miserationem tuam uiuifica me, et custodiam testimonia oris tui. uiuificari se tamquam nondum uiuens precatur et custoditurum se testimonia oris dei, tamquam nunc non custodiat, pollicetur. sed cum uiuit in corpore, uitam ille non huius saeculi ; et cum testimonia dei in lege custodiat, tamen testimonia oris dei custoditurum se pollicetur, euangelicis innouata praeceptis non adulterio tantum, sed etiam desiderio adulterii abstinentes sola fidei sanctificatione consummant : per dominum nostrum Iesum Christum, qui et os et dextera et uirtus et sapientia dei est, benedictus in saecula saeculorum. amen.

Sermonem prophetae in humilibus ac peruulgatis demorari decet. sed semper excelsa et deo digna tractare, atque ita, ut, dum nos ad innocentis obseruantiam imbuit, ingenii quoque nostri humilitatem ad intellegentiam diuinorum [*]( 2 poenae R in terra VCp 5 inimicis om. Cp 6 derelinquit Cjtb 7 hoc add. ne. 2 V 8 quo ex qui m. 2 V quod pE cf. quae dixi ephem. Austr. 1889 p. 125 9 modeste C modeste p 10 misericordiam Jib 13 nunc ortu V uiuat pE 15 testimonia — custodiat om. V 16 inouatur V 18 consumant RC 19 lhs xpm V qui et = os R qui ds r et dextera ex dextera m. 1 R 20 amen om. V Explicit littera undecima incipit littera duodecima felioiter r Finit R Finit litt. XI incip. Lamed lit. XII C Lamec p 21 Lab V 22 in aeternum h. I. rR sed cf. p. 4J7, 20 uerbum tuum in finem h. /. r sedcf. p. 457, 8 24 aut peruulgatis pb. 27 ingeniiq; nostri (' ingenii nostri quoque V. )

In ait, quia scit in terris propter falsitatem - Dum non manere. et quomodo in caelo maneat, ipsa ueluti contemplationis fide cernitur. non est illic transgressio, non demutatio, non infirmitas, non otium. contueamur solis annuum cursum et menstruum lunae recursum, astrorum quoque aut stationes aut conuersiones aut demutationes: numquid non finibus suis et constitutis terminis ac decretis uicissitudinibus continentur? nihil illic demutatur, nihil differtur, nihil neglegitur: sed in constitutionis manet lege et in indefessis ministeriis perseuerat.

Sed seruauit hanc desinendorum et officiorum propheta rationem dicens: in um, domine, permanet uerbum tuum in caelo. Latini quidam interpretes ambigua id significatione et minus propria transtulerunt. nam quod apud illos est: ; , XVQVE, id nobiscum aeternum, domine translatum. accipi autem ita potest, ut intellegatur nullo id, quod aeternum est, [*](1 extollat OTII. C 2 nisi dono scientiae R 5 testare nos T' 6 in om. peA) 7 ascenderet p(A)b cf. Acad. p. 20 8 domine urn. R uerbum tuum permanet Cp svpr. scr. fn. 1 R 9 hominum ex hominis corr.m.2 V 10 in caelos V ipse T' 11 fidem T- 12 non otium lnoae iu mary. infer, add. C' 13 mensuum (sic) add. m. 2 V 14 conueroationes r 15 in finibus r termini ex terni m. 2 T' 16 differtor ex digeritur R deserit:- p 17 defessis R 19 seruabit F praeteritorum VRCa 21 quidem VCpe interpraetes VH 22 minus I rppa p minus rppatria C 23 nam quod graecitas habet p(.ł)b toce en eona U rl u eYSTONATUApe R EIC TON AlCuCEH Y eNA',WNA KIPIOY (sic) p om. ('a, )

Sed non idcirco non et in terris aliquando dei uerbum est, licet id tantum in propheta praedicet manere. nemo enim nostrum est, qui non interdum donum spiritalis gratiae sentiat, qui non aliquando in se habeat dei uerbum, cum sobrius, cum tranquillus est, cum continens est, cum beniuolus est, cum misericors est: in his enim cum sumus, manet in nobis dei uerbum, cum praeceptis eius bonarum rerum famulamur. sed subrepentibus turbidarum adfectionum motibus, cum subit pecuniae cura, cum aestus turpis ac cupiditatis accenditur, cum impetus commouetur, cum ebrietas desideratur, iam non est in nobis manens dei uerbum. est autem in his, qui secundum apostolum exuti uetere homine cum peccatis suis nonum induunt, qui commortui Christo et consepulti iam in nouitatem resurrexerunt et collocati sunt [*]( 5 Matth. XXIV, 36. 24 Coloss. III, 9. 25 Rom. VI, 4. ) [*]( 1 scdm uero p AIUNA R AIANA V AlCJnA Cp quod graece est (qaod repetilum) R 4 hoc add. m. 2 V & slIpr. scr. R caelum et om. C 6 praeterient E transient E 7 meminit autem Cp(A) 8 in saeculo R 11 expectant plE non om. CpE 18 fi = et p noa ei R 14 profetae V 17 beniuolus VRa beneuolus (ue in ras.) C beneuolens p(.-ł) 18 in nobis om. R 19 oboeditionem V obedientie p 90 adfeotionum ex adfectione corr. m. 2 V 21 lasciuiae V 22 cum iraA (& eras.) pectus commouetur R cum ebrietas desideratur om. Cp(A) 23 manendi uerbum dei R 24 ueterem hominS V ueterem hominem CpE 25 induerunt E 26 in nouitate Vtp. )

Adest autem unicuique proximum, ut dictum est: stat enim ad ostium uerbum dei et pulsat ostium animae nostrae et dicit: ecce stans ante ostium pulso; si quis aperiet mihi ostium, ingrediar ad eum. uult ergo semper introire; sed a nobis. ne introeat, excluditur. enim per haec corporis uitia animae nostrae aditum. quae si cceperit emundatis omnibus patere, ilico introibit modo solis, qui clausis fenestrae ualuis introire prohibetur, patentibus uero totus inmittitur. ipsi quidem semper, ut inluminet, promptum est, sed lumen sibi domus ipsa obseratis aditibus excludit. est enim uerbum dei sol iustitiae adsistens unicuique, ut introeat, nec moratur lucem suam repertis aditibus infundere. manet igitur hoc uerbum dei in caelis per indefessam caelestium . quo exemplo in sanctis quoque, qui caelestes secundum imaginem sunt, dei uerbum manere credendum est.

: ueritas tua. duplicem hanc sensus nostri intellegentiam, [*](1 I Cor. 15, 49. 10 Apoc. III, 20. ) [*]( 1 terrestria ex terrestrib corr. m. 2 V terrestri R imagine ex imaginem m. 2 V 2 portat V 4 lasoinia pE manet in nobis tamen a Bancto o habitationis e manet non manet tafi ex q habitationis peA) 5 inesse maneat V 6 commemora uitiam semper in manibus V 7 dignabitur fx dedignabitur R 8 proximo R 9 ad hostium R 10 post ante ortium eras. & R aperuerit R 12 ne add. m. 2 V cludimus VRCp cf. Acad. p. 24 olandimus E 14 ilico VRe illico b om. Cp 15 introire ex introirae m. 2 V 16 ipse Cpb inlumine V promptus est Vpb 17 si domus V excudit C 18 ds V 20 per indefessam ministerioru o obedientiam in his qq; qui caelestes secundum cet. peA) 21 caelestes a caelestem m. 2 V 28 in generationem et generationem (ex genemrationem) V in generatione et generationem R in generatione et generatione Cpb. )

Sequitur uero: fundasti terram, et permanebit. conuenerat ordini, ut post caelum dehinc terra nuncuparetur: sed hoc, quod medium est, id est in generationem et generationem ueritas tua, ob eam causam interuenisse existimo. ut duplex illa de caelo, in quo uerbum dei manet. intellegentia confirmaretur. nunc ergo tamquam integer ordo seruatus est. cum post caelum, in quo permanet dei uerbum. fundata terra mansura est. et quidem hoc etiam de hac terra forte dictum intellegetur, quae fundata permanet, quam secundum Salomonem deus per sapientiam fundauit. , cum sit aquarum naturae superiecta et inconstanti innatet substrata elemento, ita tamen sapientia et uirtute et spiritu dei fundata fuerit, ut permaneat. sed mihi propheticus sermo etiam de terra humani corporis uidetur locutus, ita fundata sit, ut [*]( 1 in post et om. C = omnib : C 2 qui add.m.2 I' confirmati r 8 in om. R in regeneratione C aut a I ~RC aut pb 4 in generatione et generatione Cpb 7 est et euuangeliorum V 9 habere I* 11 adque VR 12 exstitit ex exstit m. 2 r eandem ex eadem m. 2 r 18 euuangeliis r 16 terra nuncuparet C 17 in generatione ex generationerat m. 1 r in generatione RCp et generationem R et generatione VCp 20 et intellegentia V 28 intellegitur Ra quae secundum V 24 solomonem r salamonem C cu fluuidae V confloidae C cum fluida R 25 sint quarum r 26 sapientiae uirtute (i' 27 maneat T* ) .

Ait enim: ordinatione tua perseuerat dies, quoniam omnia seruiunt tibi. dies iste, qui nunc est, non perseuerat, interuentu noctis exemptus. aut si de huius diei temporibus locutus esset, mentionem etiam noctis fieri conuenerat, quae pari, ut dies, dei ordinatione persistit. sed quia dies lux est et sanctus quisque mundi istius lumen est, huius ergo luminis dies non ambigue ordinatione dei perseuerare creditur et perseueraturus, quia omnia deo seruiant. nunc enim non omnia deo seruiunt. numquid et peccatores deo ? numquid et hi seruiunt, qui adhuc scabello domini pedum subdendi sunt ? dixit enim Dauid: dixit dominus domino meo: sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scamillum pedum tuorum. et secundum apostolum: oportet eum regnare, donec ponat inimicos suos sub pedibus eius. ergo tunc dies, id est sanctorum lumen permanebit, cum deo uniuersa seruire. [*]( 1 Matth. XXIV, 35. 21 Ps. CIX, 1. 24 I Cor. 15, 25. ) [*]( 1 etenim V 8 nisisi V in hoc ex in haec corr. m. 2 V tantum mfbit V 4 inter et et ipsa 1-2 litter. eras. R 5 uerbo ex ueurbo m. o 1 Vmp(A) 9 obBolutius V 18 exeptus peA) de om. V 15 quia om. V 16 et om. Cp istius mundi V 17 rare — perseuere add. m. 2 V 18 credetur m. 2 V crederetur C nunc — seruiunt om. Cp 19 et peccatores — numquid in marg. supr. add. m. 2 V 20 adhuc seruiunt scamillo V di Cp eubdendi ex Bubdendum m. 2 V 21 dif ex di5 p dicit C autem dauid b 23 scamillum V suamnelld e scabellum RCpb cf. Abh. IV, 94 25 sub pedibus suis Rpb 26 cum add. m. 2 V in uniuersa V. )