Tractatus super psalmos

Et forte si quis existimet sibi in sacramento baptismi perfectam illam innocentiae et caelestis uitae dignam redditam puritatem, Iohannem Baptistam dixisse recolat: ego quidem baptizo uos in aqua ; qui autem uenit, fortior me est, ipse uos baptizat in spiritu sancto et igni; ipsum autem dominum baptizatum a Iohanne, cum adhuc esset in corpore, meminerit locutum: adhuc habeo aliud baptisma baptizari. est ergo, quantum licet existimare, perfectae emundatio puritatis etiam post baptismi aquas reposita, quae nos sancti spiritus sanctificet aduentu, quae iudicii igni nos decoquet, quae per mortis iniuriam a labe morticinae et societate purgabit, martyrii passione deuoto ac fideli sanguine abluet.

Et idcirco sanctus propheta uicturum se dicit esse, cum uiuat, per hanc scilicet umbram ad ueram illam regionem uiuentium transferendum. secundum quod exemplum, ut dixit: uiuam. ita et: custodiam sermones tuos. custodiuntur interim apostolum Paulum pro parte et per speculum. sunt enim multa saeculi scandala, prohibent perfectam in nobis mandatorum esse custodiam. taceo de naturis corporum, [*](8 Matth. m, 11. 12 Luc. XII, 50. 23 I Cor. 13, 9; 12. ) [*]( 1 praeformatum V flposl posse eras. 2 lilt. (nt ?) R 4 per demutationem Cp 5 glorioaore V gnatura V 6 si om. Cp extimet p 7 et om. C caelesti uitam V caelesti uita Cp cf. Draeger Synt. 1,478 9 in s. s. m. 1 R qui m autempostmeuenitE 10 baptizabit E in om. b 11 do corr.m. 2 r h 12 abeo R abeo p 13 aliut baptiama V alio baptismate C alio bapne tismo pjE. baptizare V 16 sui spiritus Cp 16 ignos corr. m. 1 R decoquat E 17 deuota Cpb 19 sps propheta C 20 per hec C uiuetium ex unetium m. 2 V 21 transferendum ex transmunendum m. 2 V 28 parte (a in raspost r eras. a) R 24 saeculi scandala ex scandala saeculi corr. m. 1 R prohibet V 95 mandatorum rr mandaturum m. -i R. )

Ordo , qui primo uersu continetur, hic idem in consequentibus est. ait enim: oculos meos et considerabo mirabilia de lege tua. scit mortalibus oculis atque corporeis nubem obscuritatis obsistere. scit ea, quae corporaliter in lege praecepta sunt, umbram esse et speculum futurorum. legem quidem legit, sed optat legis mirabilia contueri. meminit esse sancta sabbata, sed in aeternorum sabbatorum requie esse desiderat. utitur quidem azymis panibus, sed fermentum eicere naturae ueteris festinat. immolat paschae ouem, sed adsistere ei, qui per Iohannem reuelatur, agno concupiscit. septimi anni legi satisfacit, sed ipse exactis septem milibus saeculi esse liber expostulat. iubelaei quinquagesimi anni legem explet, sed pentecostadis remissionem ac renouationem obtinere festinat. scit ex praecepto dei secundum exemplar et altarium a Moyse institutum et Aaron sacerdotali habitu ornatuque uestitum, sed principis sacerdotum, in cuius exemplum haec fiebant, interesse ministeriis properat. induci quoque in terram sanctam, terram fluentem lacte et melle, iam totius huius orbis peregrinus orat. uniuersa quidem ista corporaliter gerunt, sed hoc Paulus aliter intellegit [*]( 2 adnero V eius add. m. 2 V 8 obtunso RC facie ex facienda m. m. 2 V ad facie corr. m. 2 V audiemns atque cernemus E 4 mandata dei E seruabimns ex seruauimus m. 2 V 8 nube in ras. m. 1 R 9 corporaliter ex corporalit m. 2 V et add. m. 2 V 10 legit s. s. m. 1 p sed obtat p sed apta C legis mirabilia orat contueri C 11 sancta esse VCpE aeternarum sabbatarum V 12 post requie 1 litt. eras. R azimis RCp 18 inmolat C 14 qui per Iohannem agnus ostensus est concupiBcit agno C 15 septimi agni legis C post satisfacit in marg. add. m. 1 R: de septimo anno 16 liber esse Cp iubelei pa iubet legi V Iubente lege R cf. Arat. act. apost. 2, 677 quinquagenaimi anni satisfieri ipse legem explet V 17 pentecostes Cpb 19 caeleste ex caeleste R caelestem V exemplare C et om. Cp altare a ex alteri a R (a in ras•«?, supr. 1-2 litt. eras.) R 20 principis (tertxum i ex corr. 3, postea 1 litt. eras.) R 22, m sanctam terram p lac et mel VC 28 tamquS totius VCp 24 haec p aliter ex alter m. 1 V. )

Non demutatur orantis. post haec enim ait: adcola sum in terra; ne abscondas a me mandata tua. adcola non iuris sui terram incolit, sed aduena atque peregrinus fructum ex ea temporariae operationis nouit incolatus huius apostolus ordinem dicens, peregrinandum a corpore et cum Christo manendum esse. propheta itaque quasdam imagines caelestium fide cernens, licet corpus , tamen rem non suam incolit oculis in caelum mentis erectis. scit in caelo thensauros conlocandos, thensaurus sit, illic futurum sit. non erat ille sensu suo terrae adcola, qui in euangelica conparatione horrea extruit capacia ingentium fructuum et animam suam per copiam ad delicias adhortatur, stultus anima ipsa eadem nocte priuandus!

Ergo adcolam se propheta confitens orat, ne mandata dei a se occulantur. nemo enim, nisi peregrinus corporis sui, cognitione mandatorum dei dignus est. quod mandatum dei cum lucidum sit et inluminans oculos, absurde nunc uidebitur dixisse, ne sibi mandata dei occulantur, quae hoc naturae in se [*](1 Rom. Vll, 14. 10 II Cor. 5, 8. 15 Matth. VI, 21. 16 Luc. XII, 18. ) [*]( 1 dicene ex dicins m. 3 R post spiritalis eras. 2-3 litt. R 3 infirma corpora V obsolutus C 5 aspiciat ex aspicit m. 2 V 6 demutantur V post ait 1 litt. eras. R 8 nonn V sed aduena adque VR sed alienam neque Cpb 9 temperie C corporariae R 12 itaque ex adque m. 2 V quasdam (as in ras.) V imaginum V conuersationem V 13 fidem V 14 oculis mentis in coelum. conlocandos esse V 15 et con V 16 sit h. l. om. R illo pb suo s. s. m. 2 p suae E eoagelica V 17 conpatione V & in ras. f R 18 adhortatus C adortatus R 19 priuudus corr. m. 2 V 20 adcolam ex adcolu m. 2 V t.atuSR19priuudus carr.m.2V20adcolamexadcoliitn.2V post mandata 1-2 litt. eras. R 21 oculantur p occultentur ex occultantur m. 3 R 22 cognitione V 23 absorde C 24 occultentur ex occultantur m. 3 R. * )

Scit autem in caelis propheta plura dei esse mandata, scit per diuersitatem ministeriorum diuersas esse praeceptorum obseruantias, angelorum, archangelorum, thronum, dominationum, potestatum et principatuum. quos utique necesse est, ut nominibus, ita et officiis esse diuersos, perpetuam tamen mandatorum custodiam pro naturae suae firmitate retinentes. atque ob id reuelari sibi caelestium mandatorum sacramenta orat, quia sciat se in terrae huius corpore esse peregrinum. [*]( a 1 anri R 2 adferet V aensuu Re 8 hic add. tn. 2 V 4 mandatorum ex mandatum m. 2 V 5 quo om. C qd p quod V dum Cp e ot* don CS a man. 2) V 6 et om. Cpe te corr. m. 2 V digni quoque scriprti Stud. 1889p. 321 digniq: VCp digni q R digni E 8 transiuimue C transimns p siciit in lumine R sicut in lumine V et in lumine e siciit per speculum .R sicut per speculu V 9 faciem psalmi quando R cernemus ex cernimus m. -i R 11 in gloria (om. et) V 12 ruraum ex rarum m. 2 V ex mandato mandata pE cernemus ex cernimus m. 3 R 13 transferemur ez transferimur m. 3 R 16 diuersa V 17 arcangelorum V thronorum CpE cf. Bueclieler lat. Decl. p. 86' 18 nominibus ex hominibus m. lf R 19 ante diueraos 4—5 litt. eras. R 20 pro add. m. 2 V naturae ex naturam m. 2 V firmitatem V 21 reuelari ex reuelare R orat ex orata m. 2 r 22 sciat ex scit ?M. 2 V corpore ex corporae V. )

Quartus hic tertiae litterae uersus est: anima mea, ut desiderem iudicia tua in omni tempore. non est prophetae huius communis cum ceteris uel saeculi sermo; altius sub significatione familiarium uerborum intellegentiae extulit sensum dicens: concupiuit anima mea, ut desiderem iudicia tua in omni tempore. multis enim uidebitur rectius dictum fuisse, desiderat anima mea iudicia tua in omni tempore. et forte quidam id ipsum sub his dictis contineri.

Sed meminit propheta arduum esse et naturae humanae periculosissimum dei desiderare iudicia. cum enim nemo uiuens in conspectu ipsius mundus sit, quomodo desiderabile eius potest esse iudicium? - an cum ex omni uerbo otioso rationem simus , diem iudicii concupiscemus, in quo nobis est ille indefessus ignis obeundus, in quo subeunda sunt grauia illa a peccatis animae supplicia? beatae animam gladius pertransibit, ut reuelentur multorum cordium cogitationes. si in iudicii seueritatem capax illa dei uirgo uentura est, desiderare quis audebit a deo iudicari? Iob omni humanarum calamitatum militia et uictoria perfunctus, qui cum temptaretur, ait: dominus dedit, dominus abstulit, sit nomen eius benedictum in , cinerem se esse confessus est et audita de nube dei uoce non loquendum sibi [*]( 17 Luc. II, 35. 22 Iob I, 21. ) [*]( 1 tertiae om. Cp 2 iustitia tna R 8 cum ceteris communis CpE 6 ut om. R desiderare iustificationes tuas R 7 rectiuB ex rectius eius m. 2 V 8 tua s. s. m. 1 R post tempore 14-16 liti. eras. R existimant ex extimant m. 2 V 11 di desiderare ex di desidere V desiderare di (di 5. s. m. 3) R 12 in conspectu eius r 18 iudicium eius poteet esse (potest ex dotest V) Vpb eius iudicium potest esse C otioso uerbo VCpE 14 in diem V concupiscimus Re concnpisceremus C 15 ignisubeundus Rl ignis subeundus RIp cf. Acad. p. 24 16 gladia illa V ante beatae 4-5 litt. (anima?) eras. R 17 pertransiuit ex pertransibi t m. 3 R 18 ubi in iudicii Cp(A) 19 inter iudicii et seueritatem eras. s R ■ 20 omnium CpE 22 d5n (s a man. 2) V 28 benedictu in tters. exeunte part. in marg. m. •?, b in ras. R confessus est et audita scripsi confessns et audita VRCp confessus audita E. )

Tenuit itaque propheta humanae et naturae et modum dicens: concupiuit anima mea, ut desiderem iudicia tua in omni tempore. non enim iudicium desiderat, sed, ut desideret, concupiscit: desiderii eum cupiditas, non iudicii continebat. concupiscit enim desiderare, scilicet ut in tanta innocentia maneat, ut tuto iam et sine metuendi iudicii terrore desideret, rem ipsam nondum per conscientiam humanae condicionis desiderans, sed eius desiderium, ex conscientia ut proueniat innocentiae, concupiscens. scit uero continentem et indefessam desiderii huius concupiscentiam esse oportere; atque ideo adiecit: in omni tempore, nullum scilicet docens otium nobis esse debere, quin semper desiderii huius cupiditate teneamur.

Deinde sequitur: increpasti superbos: maledicti, qui declinant a mandatis tuis. o infelix superbia, quae dedignatur sub praeceptis caelestibus uiuere, quae mandata diuina animi infidelis tumore fastidit! plurima sunt humanorum uitiorum crimina, et diuersae atque innumerabiles peccatorum operationes; sed nulla magis in nos dei quam superbiae causa est. increpasti enim non auaros, non lasciuos, quibus utique increpatio debita est, sed superbos; [*](1 di desiderare iudicia tua R 2 huius uoce V sustinuit — cum ° dfio in marff. add. m. 3 (sed omissa uoce consistentes) R 3 cum dom0 (o add. m. 2) V potuerunt (un in ras. 3) R 7 sed ut de add. m. 2 V ei s. s. m. 11 R 9 tu--to = Ia (I ex t?) in ras. corr. m. 3 R et sine metu iudicii rrorS desideret p 10 non rem ipsam desiderans sed (rmaissi.t uerbis nondum — condicionis) ()(A) 11 ex conscientiae V et eonscientia (conscientia ex conscientie p) Cp perfectae ut perueniat C perfecta e = ei proueniat (e = s in ras. m. 3) R perfectae ai proueniat Ve cf. Waltenb. Pal* p. 49 14 dooens etiam nobis V 15 esse derelictum quin V cupiditatem V 20 tumore (tum in ras. m. 3) R i plura C 21 innumerabiles (sic) R 22 prouocandi in nos iram dei e 23 enim — increpatio in marg. sup. add. m. 2 V. ) [*]( XXII. Hilar. Pict. pars I. ) [*]( 35 )

Sed sint licet praeclara cetera fidei opera et in omni diuinorum custodia deuotio inmoretur, tamen subrepente superbia memoria eorum, recte operamur, abolebitur. quanto euangelicus ille labore se in uitae uiam statuit, ne alienae rei rapax esset, ne in quemquam iniuriosus existeret, ne adulteriis dissolueretur! laborauit bis in sabbato ieiunans suumque corpus per abstinentiam cibi ingentis uirtute confecit. quanto deinde labore auaritiae uincendae decimas substantiae suae in usum egentium contulit! quid his praeclarius? quid eorum opere difficilius? sed incidit in laqueum dicens: quia non sum sicut peccator iste et publicanus et infelix hoc uitio ex ingentibus operibus cecidit in crimen et insolens per hanc uirtutum suarum gloriam factus iustificato magis publicano recessit.

Sed quid de dicimus? apostolus non ab hominibus neque per hominem, sed per Iesum Christum, aduersus quem diabolus omni uirtutis suae arte luctatus est, angelum , qui se colaphizaret, accepit, ut per passionum omnium indefessas molestias nulla superbiendi occasio per otium temporis [*](13 Luc. XVIII, 11. 20 II Cor. 12, 7. ) [*]( 1 pInt-es — qua add. m. 2 V contepnunt RCp 4 lamoretur 'C u 6 quanta ex quantae m. 2 F euangelicia R fariaeue T'R labore (abore i in ras.) R laborare C 7 uia C statutae corr. m. 2 r alienae rei ex aliena rei m. 1? R in alienam rem Cp 8 laborauit ex laborabit m. 3 R 9 ieiunans et infelix hoc uitiosumque corpus V ieiunans et infelix hoc uitio suu (u in ras. 3) corpus R ieiunans et infelix hoc uitiorumq: corpus C sed uerba et infelix hoc uitio sine dubio infra lin. 14, ubi in peA) leguntur, suum locum habent ac, cum in archetypi margine essent adscripta, noto illo librariorum errore, de quo Acad. p. 33 dixi, btc ir.repserunt cibi ingentis ex sibi ingentis m. 2 r cibi & ingentia ex cibi ingentes m. 3 R cibi ingenti pE 10 laborare C 11 uicendae C decimus V 12 intulit RCpE quid ea re difficilius I' 14 sum add. m. 2 V istae R ipse C et infelix hoc uitio h. I. om. VRC 16 suarum s. s. m. 1 C glorificato R 18 fariseo VR apostolus ait non r ab ominibus R 19 aduersum Tx 20 arce C 21 colafizaret VRp 22 occasio ex occasion m. 2 V ocasio p. )

Et idcirco maledicti, qui declinant a mandatis tuis, quia increpantur superbi: quia per superbiam animi insolentis et humana despicimus et diuina neglegimus. sed uerbi hic conlocati non neglegenter est audienda. promptum enim fuerat dicere: maledicti, qui non obtemperant mandatis tuis. de uno et de plurimis mandatis in superiore uersu conpetentia diximus. maledicti autem sunt, qui per hanc doctrinam eruditi a mandatis dei declinant, id est per uitiorum praesentium desideria ab spe aeternorum mandatorum decidunt. qui enim declinat, id, in quo est, deuitat et ex alia parte in aliam deducitur et deflexu quodam de itinere decedit. uel leuiter ergo declinantem a mandatis dei maledictionis sententia conprehendit, ut intellegeremus, quanti periculi res esset, ea omnino ignorare nos, a quibus declinare maledictum est. [*]( 4 I Tim. 3, 6. 8 Pe. L, 29. 9 Luc. XIV, 11; Matth. XXIII, 12. ) [*]( 1 possit R sacerdotes rł a sacerdotis R 2 eum (e ex corr. nl. 1) R in his quibus E 3 neofitum VRp neophitum C elegi R 4 superbiat r ó post recens eras. e, post adeptam 4-.'5 litt. eras. R m adepta corr. m. 2 V 9 obtimum p 10 humiliabitur ex umiliabitur m. 2 V 12 et idcirco (cir s. s. m. 1) R 13 superbi — per otti. V superbiam animi ex superbi animi m. 2 V per superbia animi R superbia animi (om. per) C 14 dispicimus R 15 hic om. V conlati R non neglegenter ex nonlegenter m. 2 V 17 In (in ras. 3) superiore corr. m. 3 R 19 a mandatis — praesentium in marg. inf. add. C declinant ex declinantes? R 20 a spe p spe C 21 decedunt r deuiat Cp 22 deflexo R defluxu V decidit VRCp 24 conpraehendit VR ut s. s., u in ras. 3 R quanta VC 25 ea om. C. ) [*]( 25* )

obprobrium et contemptum, quia testimonia tua exquisiui. peccata obprobrio sunt digna; et idcirco peccatores exsurgent in obprobrium aeternum. quod autem peccata omnia obprobrio sint digna, in euangeliis discamus, tum cum dominus exprobrare ciuitatibus illis , in quibus plures uirtutes eius effectae essent nec paenituissent, et Bethsaida. quod ab illis , necesse est ut in omnes eiusdem criminis pares fiat, et tunc humano generi exprobret non psenitenti neque in uiam euangelicam pergenti id, quod psalmo continetur: quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? exprobrat enim superbis atque maledictis, cur nihil in sacramento sanguinis. sui atque mortis utilitatis esse existimauerint, cum ille nostri causa et natus et passus et sit.

Tenuit etiam propheta rationem infirmitatis humanae. scit inesse quaedam, quae per misericordiam dei auferenda a nobis sint. scit deum tali peccatorum nostrorum confessione orandum, ut, etsi digna habeamus, non tamen arguamur; confitendum enim crimen est, ut et uenia. scit deinde post arguitionem in contemptum, id est in nihilum gentes ; quia scriptum est: omnes gentes nihil sunt, et omnia, sunt, in nihilum sunt. sed secundum prophetae exemplum auferri a nobis obprobrium et contemptum hac spe, hac fiducia deprecari nos oportet, ut addamus ad id, quod dicitur: aufers a me [*]( 5 Matth. XI, 20. 10 Ps. XXIX, 10. 21 Esai. XL, 17. ) [*]( 1 aufer RCpE 2 exquisibi V obprobrio ex obprobria m. 2 V (ita a etiam Un. 4) 5 tunc cum Vp don (a a m. 2) V 6 pluree ex pleres m. 2 V 7 chorozain R chorazin C čorozaim p et om. Cp betsaida V bethsaidae p 8 par ex pares R 9 exprobret R 10 utilas C utilitatis p 11 in corruptione V 12 qur R 18 utilitatia suae esse R c 16 et sit C per dei misericordiam E 18 oranda ex orando m. 3 R s argutione C 19 confitendum ergo C optineatur R 20 deinde po m. 3 in ras. R 21 estimari R existimari C existimare p quia acriptum sit Cp nichil sunt in ras. 3 R 28 profetiae VR 24 post nobis eras. ex R hic spe C ac fiducia CpE 25 post dicitur eras. 1 litt. R aufers VC, aufer Rp cf. Roensch Ital. 294, Stolz L. 378. )