Tractatus super psalmos

In secunda consequentium octo uersuum littera ipse sibi propheta his, quibus responsurus sit, proposuit dicens: in quo corrigit adulescens uiam suam? ex proponentis persona sunt dicta. dehinc nunc tamquam respondentis confessio subditur: in custodiendo sermones tuos. contuendum autem est, secundum eum, quem in exordio habuimus, sermonem uera atque perfecta timoris dei instituta sub [*]( 2 Matth. VI, 13. 5 I Cor. 10, 13. ) [*]( r 2 ordine ex ordini m. 2 V 8 euffere V ferre RCpE possimus Cpb t 4 noni corr. m. 2 V 6 permittet C super quam RCp 7 Iob tempa n tationi deus C ac inri p 8 anime corr. m. 2 V 9 teptatiiue (ius in riU. 3) R temptanti iure C tentandi ius pa 18 et ualde — usque I>m. R usque ad pb 14 rellquat Vp derelinquatur e Beth V Finit. Beth R Finit lit. prima. Beth (Beht p) lit. secunda Cp(A) 16 In quo corrigit — dicens um. Cp(A) corriget R auam add. m. 2 (deinde haec uerba secuntur: et reliqua litterae octo uersuum) V 17 consequentium ex consequentiaum m. 1 V 19 corriget R suam add. m. 2 V pronentis V 20 dicta sunt E 21 subdicitur C 23 adque VR timor R. ) [*]( XXII. Hilar. Plet. pars 1. ) [*]( 24 )

Nouit Hieremias propheta aetatis huius beatitudinem dicens: bonum, inquit, est iuueni uiro, cum aufert iugum graue in iuuentute sua: t singulariter et tacebit. non expectat frigescentes senectute annos nec emortuam iam per aetatem uitiorum consuetudinem. uult longi praelii militem; uult eum Christi seruum, quem ne ipsa quidem praeteritorum criminum recordatio polluat nam in his, qui iam prouectioris aetatis crediderunt, inest quidem per donum gratiae praeteritorum indulgentia; sed non abest per [*]( 18 Thren. III, 27. ) [*]( 1 quasi ex que corr. m. 2 V 2 infantiae om. R sed. 1 lilt. eros. ) [*]( I 8 otiosae R elocutus est V 4 corriget RC 6 et qua C quia et pE aera ex aere m. 2 V obliuionem V 7 confirmans Cp(A) 8 ac ex ae V ac ex hao R consuetudinum V 9 rudens V 10 et om. C aetatum V 18 abstrahi (aba i. ras. «V) R abstrahere p 14 fuerit E 16 ipsa add. m. 2 V illa ex ille m. 2 V 16 uitiorum ex uiorum m. 2 V ignorantia Ce 17 ieremias V sed cf. praef. 18 bonum quid V cf. Acad. p. 16 uero V fert e auferet pb 20 frigescente C nec c mortuam V*Cp 24 iam om. VCp profectioris V orediderunt corr.m. 3 R in his est R donum gratiae per praeteritorum indulgetiam (donum ex bonum corr. m. 2) V 26 habent per C. )

Redit deinde ad personam suam propheta, ut id, quod superius dixerat. significasse de se nosceretur, dicens: in toto corde exquisiui te: ne repellas me a mandatis tuis. conpetere bonitati dei non uidetur, ut a mandatis suis quemquam repellat; sed sermonum adiectio et uirtus uerborum, ex perfecta caelestis doctrinae ratione disposita est, nihil dubium, nihil contrarium in se habet qui ergo secundum prophetam mauult peccatorum quam mortem, numquid est a mandatis suis quemquam repellere? procul sit [*]( 9 Pa. XXIV, 7. ) [*]( 1 recordationem C post iuueni una liti. eras. R auferre ex auferri m. 2 V 2 iugum gratiae R istud crudi r ietute rudi V istud rudi R istud rudes Cp(A)b istud maturi e cf. Acad. p..59 ad ex ab V oboedieudu ex oediendu corr. m. 2 V egrae R 3 honeris V uirtutis ex uirtutea m. 1 R 4 honore V 5 inquid C inquit ex inquid R 6 perfecti V 7 lassus V 8 coitus C 9 consessu ex consesso m. :ł R consensup conpetit ex petit m. 2 V dicere ex diceret m.2 V 10 domine om. R memineris ex memor eris p 11 cogruam ijitur (ex igtitur V) VCp fidei ex fide m. 2 V iuuentutis C 13 cognitione ex cognitionem m. 2 V 14 sermonis V adque VR 18 corde meo RE 20 repellat ex rerellat m. 1 V 21 perfectae V. ) [*]( 24* )

Sed absolutio difficultatum in his ipsis requirenda est, e quibus uidetur existere. propheta enim quid senserit, in promptu est noscere. legimus scriptum in Hieremia: maledictus, qui facit opera domini neglegenter. legimus et in euangeliis scriptum: omni enim habenti dabitur et abundabit; et qui non habet, etiam quod habet auferetur ab eo. ergo habens abundabit; non habens uero ipso illo, quod habet, indigebit. propheta non est obnoxius maledictionis condicioni, quia non neglegenter opera dei egit eum toto corde perquirens. deinde confidenter petit, ne a mandatis dei apellatur, quia eum toto corde perquirat. secundum euangelia enim habenti dabitur, et ei, qui non habet, etiam id, quod habet, auferetur. deus igitur non auferet nisi non habenti, secundum quod neque repellit nisi neglegentem. adeo autem bonitate plenus est, ut habentem abundantia muneretur: adeo uero non uult quemquam non habere, uti non habenti ipsum, quod habet, adimat.

Neminem igitur nisi obnitentem repellit, neminem nisi neglegentem reicit. hanc enim propheta praetulit causam, cur se non repelli a mandatis dei precaretur, quia non ex parte neque per desidiam deum, sed toto corde quaesisset; per quod intellegimus eum a mandatis repelli, qui per multam incuriam fuerit indignus admitti: et extra inhibentis inuidiam est, quod de culpa proficiscitur non merentis. [*]( 6 Hierem. XLVIII, 10. 7 Matth. XXV, 99. ) [*]( 1 istnt V existimare pE sensit ex eentit p sentit E 2 diim Cp quaesierit R 8 absolutius V requirendum V 5 scribtum V 6 legimus ex legeimus m. 2 V 8 et abundabit om. V 9 auferetur habeo C non habens — indigebit om. Cp 10 noxius C 12 toto ex tototo m. 2 V 13 apellatur ex appellatur m. 2 V appellatur R repellatur CpE qui V eum ex cum m. 3 R 14 etiam id quod habet add. m. 2 V, om. R etiam quod habet E 15 anfert VCe 16 repellet p adeo (i. ras. R) autem RCp om. V 17 habundantia R muneret Cp 18 adeo autem R ut E 20 obtinentem C pellit V 21 qur R 22 praecaretur VR 28 dum Cp totum V 24 a add. m. 2 V 25 inhibendis C inuidiam ex inuiam m. 2 V. )

Tertius iste secundae uersus est: abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. meminimus simile huic dicto legi solere, ubi dicitur: mysterium regis bonum est abscondere. meminimus et Paulum ad Corinthios adhuc in fide paruulos dei eloquia occultasse, cum dicit: uos potaui, non cibo; nondum enim poteratis, sed neque adhuc potestis. legimus et in euangelio in agro uberi atque fecundo repertum thensaurum eundemque empto agro occultari. nouimus neque margaritas ante porcos proiciendas esse, neque sanctum canibus dare oportere. ergo intellegimus nos cordis nostri secreto continere, diuulgata peccati culpam conparabunt. ita enim dixit: in corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi: quia, cum cetera peccata secundum differentias rerum aut in nos ipsos aut in alios exercentur, tamen tum fierent in deum propria, cum, cordium essent condenda secreto, in cognitionis scientiam proderentur.

Contuendus autem est in quarto hoc, qui consequitur, ordo doctrinae. primus uersus de custodiendis ab adulescente mandatis dei constitit; sequens, quia in toto corde deum exquisierit, ne a mandatis dei apelleretur; dehinc quod sacramenta absconsa et occulta dei mysteria mentis secreto continuerit; quarto nunc id deprecatur, ut iustificationes eidem ostendat: et deprecatur confessionis honore praelato [*](3 Tob. XH, 7. 6 I Cor. 3, 2. 8 Matth. XIII, 44. 10 Ibid. VII, 6. ) [*]( 1 Becndae ex secude m. 2 V 2 pecarem C peccarem p 6 Chorinthios C Coritios V adhuc ex adhac m. 2 V paruolos V post paruulos add. gcribentem pb quendam V aeloquia R eloquio V occuluisse VCpE 8 adque V (add. m. 2), RC 9 occultari ex occultare m. 1 R 10 margaritas — neque in marg. inf. add. m. 2 V 11 dari a donari V 13 enim m ex lenim m. 1 V enim - C 14 peccare V* peccarem Cp 16 exererentur C exer = erent1 p cuq R 20 adoleacente = (eras. s) R td oleacente C 21 constituit V toto ex tototo m. 1 V dm ex diiu n>. 2 V 22 appelieretur R apellatur C repellatur pb pelleretur e sacramёtum V 23 oculta C 24 nunc ex repetito continuerit corr. m. 2 V depraecatur R iustificationes suas pE 25 depraecatnr V confesaio C. )

Succedit deinde etiam de iudiciis dei sermo, quo dicit: in labiis meis pronuntiaui omnia iudicia oris tui. quanta rerum et nuncupationum differentia est! primum a iuuentute mandata dei custodiuntur, dehinc deus toto corde inquiritur, tum dei eloquia occuluntur et iustificationes disci desiderantur, nunc praedicantur. sed propheta forte existimabitur a se excidisse et uel suorum, uel alienorum dictorum inmemor fuisse. in hoc enim psalmorum libro legimus: iudicia tua sicut abyssus multa. Paulus apostolus ait: inexscrutabilia iudicia dei et rursum propheta: magna enim sunt iudicia tua et innumerabilia: et quomodo audebit propheta dicere: in labiis meis omnia iudicia oris tui? sed nihil neque contra se, neque contra alium eiusdem spiritus propheta nunc locutus est. non enim ait: in labiis pronuntiaui omnia iudicia , sed ait: omnia iudicia oris tui: sciens nonnullam differentiam esse iudiciorum dei et iudiciorum oris dei. numquid cum ait: [*]( 18 Ps. XXXV, 7. 19 Rom. XI, 38. Sap. XVII, 1. ) [*](1 eet V 2 nonnulla & aliqua R 4 ac praecipuus Cp 6 consequetur V 7 adque ex adquae rerum corr. m. 2 V doceatur ex docetur m. 1 V 8 unicuique tenendi conpetentem Cp 10 qui Cp 19 quanta ex quantu m. 2 V noncupationum C differrentia V 18 custodiunt V 14 tunc V aeloquia R occultentur R 15 desiderantur ex diserantur 11t. 2 V 16 existimatur R et ex ets V1 18 abyssus ex abyssos m. 2 V abissus p 19 inscrutabilia RCpe sunt iudicia pb 20 inenarrabilia pe 22 se neque contra odd. m. 2 V 23 alium ex ne alium m. 2 V post spiritus 1-2 litt. (p?) eras. R elocutus est Cpb non ex nunc m. 3 R 24 in labiis meis CpE 26 siens C 26 numquid tum p. )

Post iudicium autem oris dei publicam et constantem id sequitur: in uia testimoniorum tuorum delectatus sum, sicut in omnibus diuitiis. non timet propheta testes, sed in his delectatur; et ei conscientia spectantium se et contuentium iucunda est. trepidat enim ad omnem intercessionem conscientiae metus; ceterum, ubi constans innocentis fiducia est, plurium testium interuentio grata est. sed non de communis consuetudine gaudii iucundus propheta est : delectatur enim sicut in diuitiis omnibus; non tantum in diuitiis, sed in diuitiis omnibus. sunt opes in auro, sunt in argento, sunt in pecuniis, sunt in uestibus, sunt in domibus, sunt in agris eorumque aut uitibus ant oleis aut frugibus: sed domini propheta doctrinarum fruge perfectus est et legis ac prophetalium institutionum facultatibus diues est et, anterior licet tempore, non tamen euangelicorum et apostolicorum praeceptorum ignarus est. nouit enim et has diuitias Paulus ad Corinthios loquens: gratias ago deo meo semper pro super gratia dei, data est in Christo Iesu: quoniam in omnibus [*]( 23 I Cor. 1, 4 sq. ) [*]( 1 iudioia — dixit om. p abyssus ex abyssos m. 2 V habyssus ex abyssus m. 1 R iudici R oris tui in ras. R 2 sicut 1. u. ineunte a add. m. 1R iudicia ex iudici m. 2 V 8 adnuntiaui ex adnontiaui C q; C esse om. C 4 et om. VC 6 iudicium scripsi, cf. de hac genet. pl. forma Stud. 1886 p. 340 iudioia VRC iudiciorum pE 7 praedicatione ex praeiudicatione V1 9 testis V ei om. R constientia R constantia V 10 contuentium supr. scr. p iocunda Cp trepidat corr. m. 2 V 11 constientiae R 18 sed non — propheta est om. V 14 in omnibus dinitiia (sic) — sed in diuitiis omnibus sicut (sic pro sunt) in marg. inf. add. m. 2 V 16 in ueste VCp 17 eunt in agris ex in agris m. 2 V ante uitibus C 19 et legaliu ac p institutionem V 20 anteriore Cpb 21 et in has diuitias V 22 Corintios V Chorinthios Cp 23 gratiam ex gratia m. 2 V gratiam Rp quae data est mihi in uobis in Christo leau Cp. )

Delectatus autem in uiis testimoniorum dei opus delectationis agere debebat; et non ambiguum est, quin agat. ait enim in septimo uersu: in mandatis tuis exercebor et considerabo uias tuas. exercitatione igitur et adsiduitate opus est, ut usus rerum necessariarum retineatur; quia periculosa est humanarum mentium et molesta desidia: ac, ne otii consuetudo subrepat, adsiduitas exercitationis adhibenda est. sed retentus etiam hic ordo rationis est. nam prius exercendus est in mandatis dei, tum deinde uiae eius considerandae; quia nisi fidelium operum usus praecesserit, doctrinae cognitio non adprehendetur. et agendum a nobis antea fideliter est, ut scientiam consequamur. uias ergo, secundum superiorem expositionem, legem, prophetas, omnia et apostolos esse existimamus: quos in mandatis dei se exercens propheta considerauit, ut nouerit.

Conclusit autem octauum numerum uersu: in iustificationibus tuis meditabor, non obliuiscar sermonum tuorum. a doctrinae perfectae ordine propheta non excedit. in iustificationibus, quas doceri se orauit, meditatur, sicut exercetur in mandatis. mandatorum enim ea est ratio, [*](1 litati i. ras. 3 R in omni uerbo ex in omnibus uerbo V et t omni scientia RC et in omni scientia pE 3 es eorr. tn. 2 V opus C o- Ó in dom esae V in dominum esae Rp eeae in domino C 6 deleotionis V 8 septimo uersu VCp 9 et om. Cp considerabo ex considerabor m. 1 F 11 gentiu V disidia V 12 hac RC otii ex otiia m. 1 V 14 exercendum est pE 16 adpraebendetur V adprehen- ditur C apprehenditur p 17 ante V 18 profetas ex profetae m. 2 F et omnia Ve 19 apostolus C quas C 20 considerabit V 21 octauum ex octauit m. 2 V iustificationibus ex iustificationum m. 2 V 23 ordinem ex ordine m. 2 V 24 excidit Vpe in iustificationibus dei e docere Cp1 orauit ex orant m. 2 V meditatur sicut exercetur scripsi (cf. quae praecedunt et secuntur) exercetur sicut meditatur VRCpE 25 enim haec est ratio Cpb. )

Quibus non est constans emundati cordis conscientia, precari ista prophetae uoce non possunt: retribue seruo tuo. si enim digna secundum opera nostra retributio aderit, in peccatorum ac delictorum nostrorum poenis manebimus. satis autem est, si cui uel haec saltim fiducia gratulandi ad dominum fuerit: non secundum peccata nostra fecit nobis, 23 . CII, 10; 11; 12; 14. [*]( a 1 que corr. m. 2 V que C quo e quia pb 2 illut V cociders corr. h. ) [*](m. 1 V 8 ec corr. m. 1 R in hia pb exercetur pb est unus V 4 exercitationum VC 5 hebreus YR sexSnii reex annis E sernus i tz serui R 6 fet corr. m. 1 V 9 adque VR 10 exeroeat1x (eat1, in a te ras. m. 3) R exerceatur e qui exercitatione retinet C 11 in id,e corr. m. 3 R 18 quae — consequitur om. RCpe Explicjt littera II incipit littera III felioiter V Finit R Finit Beth lit. seounda incipit Gimel lit. III Cp(A) 16 et uiuam RE 18 emudati ex et mudati m. 2 V 19 praecari r post seruo tuo R add. & uiua 21 ac ex hao R poenis supr. scr. m. 3 R 22 est autem E eni est Cp sicuti V cni R saltem CpE 23 dm VC 24 reddidit ex reddit p reddit C. )

Sed forte insolentis istud est, sine aliqua confessionis modestia meritum retributionis optasse, nec se in corpore situm, id est in uili atque humili sorte esse meminisse. exclusit autem propheta omnem de se uanitatis ac opinionem. nam cum dixisset retribue ex innocenti», seruo tuo ex seruitutis officio et ex condicionis suae confessione subiecit. constanter igitur haec postulat, qui se dei seruum, non peccati esse meminit; quia omnis, qui peccat, seruus est peccati.

Viuam, inquit, et obseruabo sermones tuos. uiuam atque obseruabo non praesentis temporis res est, sed significatio sermonis eius in futuri se tempus extendit. scit enim propheta, quando beata illa et uera uiuentium sit uita. nunc enim et in puluere mortis manemus et in mortis corpore sumus, a quo se liberari apostolus orat dicens: miser ego [*]( 17 Ioh. VIII, 84. 24 Rom. VII, 24. ) [*]( 1 sicat = altitudinS C a ex ac R 9 elongauit ex elongatnit V longauit RE prolongauit ('p(A) nobis (om. a) p 8 figurationem nostram RE in se tanta dei misaericordia R 5 procul se abesse F1 procul abesse R procul a se abesse PCjp et dignum — se esse om. ('p(A) misericordiam sese coepisse V 6 hinc cui uiuus scilicet (poster. c in scilicet add. m. 2) V 7 digna ex digno m 2 V quia sancto Vp i noncfl mun a C 8 cogitans haec effatur V cogitat aeo effatur p liber tatis eiua os ut oret p libertas eius aos ut oret C 10 insoletis sit at audacia est V 11 obtasse C 12 atque in humili Cp esse om. p 13 ac ex hao R iactantiae ex iactantium m. 2 V 17 meminisset V pecoat ex peccati m. 2 V 20 adque VR 91 significatio sermonis ez significationis m. 2 V huius JPJ RICpE in futurum se tempus CE 22 uita sit VCpE 23 et om. p in puluerem V 24 liberare C ego ex ergo m. 1 t'. )

Sed absit istud, ut quicquam horum in lege corporaliter intellegatur. tamquam per contrectationem mortui quisquam fiat inmundus. Ioseph ossa egrediens Aegyptum Moyses ipse lator legis abstulit, Eliseus mortuo, ut eum uiuificaret, incubuit, dominus ipse mortuos manu in uitam retraxit: et contrectatio mortui si inmundum effectura fuisset, nequaquam neque a tantis uiris neque a domino uiolata lex esset, ipso dicente: legem soluere, sed implere. sed quia lex [*]( 7 Coloss. III, 8 sq. 11 Ps. CXIV, 9. 15 Num. XIX, 11. 24 Matth. V, 17. ) [*]( 1 liberauit V 2 autem eras. C matheriam R 8 infirmeque Ce 4 corraptionem V ac ex hac R 5 in natura R in nobis ex nobis m. 2 V 7 quia ex quiha m. 1 V 8 cum Christo deo R 9 et nos apparebimuB p(A)e cum ipso in gloria E 12 placebit R d5 VRC domino p 18 regionem ex religionem p adhuc ex adhuncp 17 apsit V istut V ut om. V quisquam V 19egyptum V 20aduexit T'auexit C euexit pe heliaeus RCp eum om. R 21 mortuum V adpraehen- C 808 ex adpraehaeneos R adpraeheBum V apprehensos pE contratatio R 22 nequaquam neq a tantis uiris R nequaq neq; a tantis niris p nequaquS neq: tantis uiris C nequaquam nep tantis nobis V nequaquam a tantis o uiris E 28 a don m. 2 V a d5 (J) 24 adimplere pE. )