Tractatus super psalmos

Sed sint licet praeclara cetera fidei opera et in omni diuinorum custodia deuotio inmoretur, tamen subrepente superbia memoria eorum, recte operamur, abolebitur. quanto euangelicus ille labore se in uitae uiam statuit, ne alienae rei rapax esset, ne in quemquam iniuriosus existeret, ne adulteriis dissolueretur! laborauit bis in sabbato ieiunans suumque corpus per abstinentiam cibi ingentis uirtute confecit. quanto deinde labore auaritiae uincendae decimas substantiae suae in usum egentium contulit! quid his praeclarius? quid eorum opere difficilius? sed incidit in laqueum dicens: quia non sum sicut peccator iste et publicanus et infelix hoc uitio ex ingentibus operibus cecidit in crimen et insolens per hanc uirtutum suarum gloriam factus iustificato magis publicano recessit.

Sed quid de dicimus? apostolus non ab hominibus neque per hominem, sed per Iesum Christum, aduersus quem diabolus omni uirtutis suae arte luctatus est, angelum , qui se colaphizaret, accepit, ut per passionum omnium indefessas molestias nulla superbiendi occasio per otium temporis [*](13 Luc. XVIII, 11. 20 II Cor. 12, 7. ) [*]( 1 pInt-es — qua add. m. 2 V contepnunt RCp 4 lamoretur 'C u 6 quanta ex quantae m. 2 F euangelicia R fariaeue T'R labore (abore i in ras.) R laborare C 7 uia C statutae corr. m. 2 r alienae rei ex aliena rei m. 1? R in alienam rem Cp 8 laborauit ex laborabit m. 3 R 9 ieiunans et infelix hoc uitiosumque corpus V ieiunans et infelix hoc uitio suu (u in ras. 3) corpus R ieiunans et infelix hoc uitiorumq: corpus C sed uerba et infelix hoc uitio sine dubio infra lin. 14, ubi in peA) leguntur, suum locum habent ac, cum in archetypi margine essent adscripta, noto illo librariorum errore, de quo Acad. p. 33 dixi, btc ir.repserunt cibi ingentis ex sibi ingentis m. 2 r cibi & ingentia ex cibi ingentes m. 3 R cibi ingenti pE 10 laborare C 11 uicendae C decimus V 12 intulit RCpE quid ea re difficilius I' 14 sum add. m. 2 V istae R ipse C et infelix hoc uitio h. I. om. VRC 16 suarum s. s. m. 1 C glorificato R 18 fariseo VR apostolus ait non r ab ominibus R 19 aduersum Tx 20 arce C 21 colafizaret VRp 22 occasio ex occasion m. 2 V ocasio p. )

Et idcirco maledicti, qui declinant a mandatis tuis, quia increpantur superbi: quia per superbiam animi insolentis et humana despicimus et diuina neglegimus. sed uerbi hic conlocati non neglegenter est audienda. promptum enim fuerat dicere: maledicti, qui non obtemperant mandatis tuis. de uno et de plurimis mandatis in superiore uersu conpetentia diximus. maledicti autem sunt, qui per hanc doctrinam eruditi a mandatis dei declinant, id est per uitiorum praesentium desideria ab spe aeternorum mandatorum decidunt. qui enim declinat, id, in quo est, deuitat et ex alia parte in aliam deducitur et deflexu quodam de itinere decedit. uel leuiter ergo declinantem a mandatis dei maledictionis sententia conprehendit, ut intellegeremus, quanti periculi res esset, ea omnino ignorare nos, a quibus declinare maledictum est. [*]( 4 I Tim. 3, 6. 8 Pe. L, 29. 9 Luc. XIV, 11; Matth. XXIII, 12. ) [*]( 1 possit R sacerdotes rł a sacerdotis R 2 eum (e ex corr. nl. 1) R in his quibus E 3 neofitum VRp neophitum C elegi R 4 superbiat r ó post recens eras. e, post adeptam 4-.'5 litt. eras. R m adepta corr. m. 2 V 9 obtimum p 10 humiliabitur ex umiliabitur m. 2 V 12 et idcirco (cir s. s. m. 1) R 13 superbi — per otti. V superbiam animi ex superbi animi m. 2 V per superbia animi R superbia animi (om. per) C 14 dispicimus R 15 hic om. V conlati R non neglegenter ex nonlegenter m. 2 V 17 In (in ras. 3) superiore corr. m. 3 R 19 a mandatis — praesentium in marg. inf. add. C declinant ex declinantes? R 20 a spe p spe C 21 decedunt r deuiat Cp 22 deflexo R defluxu V decidit VRCp 24 conpraehendit VR ut s. s., u in ras. 3 R quanta VC 25 ea om. C. ) [*]( 25* )

obprobrium et contemptum, quia testimonia tua exquisiui. peccata obprobrio sunt digna; et idcirco peccatores exsurgent in obprobrium aeternum. quod autem peccata omnia obprobrio sint digna, in euangeliis discamus, tum cum dominus exprobrare ciuitatibus illis , in quibus plures uirtutes eius effectae essent nec paenituissent, et Bethsaida. quod ab illis , necesse est ut in omnes eiusdem criminis pares fiat, et tunc humano generi exprobret non psenitenti neque in uiam euangelicam pergenti id, quod psalmo continetur: quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? exprobrat enim superbis atque maledictis, cur nihil in sacramento sanguinis. sui atque mortis utilitatis esse existimauerint, cum ille nostri causa et natus et passus et sit.

Tenuit etiam propheta rationem infirmitatis humanae. scit inesse quaedam, quae per misericordiam dei auferenda a nobis sint. scit deum tali peccatorum nostrorum confessione orandum, ut, etsi digna habeamus, non tamen arguamur; confitendum enim crimen est, ut et uenia. scit deinde post arguitionem in contemptum, id est in nihilum gentes ; quia scriptum est: omnes gentes nihil sunt, et omnia, sunt, in nihilum sunt. sed secundum prophetae exemplum auferri a nobis obprobrium et contemptum hac spe, hac fiducia deprecari nos oportet, ut addamus ad id, quod dicitur: aufers a me [*]( 5 Matth. XI, 20. 10 Ps. XXIX, 10. 21 Esai. XL, 17. ) [*]( 1 aufer RCpE 2 exquisibi V obprobrio ex obprobria m. 2 V (ita a etiam Un. 4) 5 tunc cum Vp don (a a m. 2) V 6 pluree ex pleres m. 2 V 7 chorozain R chorazin C čorozaim p et om. Cp betsaida V bethsaidae p 8 par ex pares R 9 exprobret R 10 utilas C utilitatis p 11 in corruptione V 12 qur R 18 utilitatia suae esse R c 16 et sit C per dei misericordiam E 18 oranda ex orando m. 3 R s argutione C 19 confitendum ergo C optineatur R 20 deinde po m. 3 in ras. R 21 estimari R existimari C existimare p quia acriptum sit Cp nichil sunt in ras. 3 R 28 profetiae VR 24 post nobis eras. ex R hic spe C ac fiducia CpE 25 post dicitur eras. 1 litt. R aufers VC, aufer Rp cf. Roensch Ital. 294, Stolz L. 378. )

Exquirit autem testimonia dei propheta non in otio, neque in insolentia rerum secundarum, sed exquirit multis aduersum se residentibus, multis aduersum se conloquentibus dicens: etenim sederunt principes et aduersum me detrahebant. scit omnem prophetiae fidem mundi huius perosam esse principibus; scit et apostolos cunctis futuros propter Christianum nomen odiosos. sedent aduersus prophetam principes et detrahunt tunc, cum audiunt Esaiam dicentem: audite uerbum domini principes Sodomum, et intendite legem dei populus . ex consilio enim talium Esaias sectus est, Hieremias quoque carcere clauditur, Daniel leonibus fame ad incitatis obicitur, inter templum et altare occiditur, apostoli caeduntur, desecantur, crucifiguntur, ut dei auferatur, ut doctrina inhibeatur, ut aeternae uia . sed hos principum consessus et haec obtrectationum eloquia spreuit fides constans. consequitur enim: seruus autem tuus exercebar in iustificationibus tuis. obstrepentibus [*]( 16 Esai. I, 10. ) [*]( 1 et id (xpE 3 ut argui — precatur om. VRC 4 et uerecundiam VRC derelinquit RlC dereliquit R* relinquit V 5 arguitionis tx arguitionem m. 2 V argutionis C et om. V oppobrium V 8 exquirit ex exquisiuit V 10 aduersus se CpE residentibus multi! aduersum se om. V 11 et aduersus me loquebantur Cp 12 huius mundi C 13 piculosam ex posam p opta R scit apostolos Cp 14 aduersfl V 15 eseiam V eeiam C ad se etiS p 16 Sodomorum Rp adtendite legem Cp audite legem R 17 populi P 18 eseias V isaias p sectus ex Bextus V ieremias V cluditur Cp 19 danihel ex damhel R ca famae V 21 ut pditio p ut depcacio (' doctrina ex doctrinae 172 22 prophetae C inhibeantur R sed hoc V 23 spraeuit 11 24 cfl sequitur seruus Cp 25 exercebar ex ercebar 711. 1 T' exercebatur RpE in tuis iustificationibus R. )

Sed, superius tractauimus, exercitatio iustificationum et meditatio testimoniorum illa est, quia, cum legis opera per corporales efficientias exerceantur. exercitatione , tamen et testimoniorum meditatione bonorum aeternorum per praesentium meditationem quaedam praeparatio conparatur. sed testimoniorum meditatio unde oriatur, ostendit. adiecit enim : et consilia mea iustificationes tuae, omnem scilicet curam, omnes consiliorum uarios diuersosque motus intentos esse iustificationibus confitens dei in Christo Iesu, cui est gloria in saecula . amen.

Multiplex intellegentia non potest in se habere dictorum 'difficultatem, cum amota omni obscuritate intellegendi magis abundet electio, ut in primo quartae uersu contuemur. ait enim: pauimento anima mea: uiuifica me secundum uerbum tuum. potest istud et de adsiduitate orationis intellegi, tamquam ex peccatorum confessione in terram propheta prostratus pauimento. sed ut altius aliquid sub his dictis intellegamus, perspecta diligentius [*]( 2 dei om. Cp spfl V seruus in adn. coni. Bened. 4 qua cum E 6 tametn corr. m. 2 V bonorum add. m. 2 V 7 quadam ex quiaiam m. 2 V ib ■ 9 iuatificationis R1 10 diuersosque mores V 11 iustifaicationum V in xpo ihs V cui gloria est in VC cui gta in p cui gloria et honor in E amen om. V Explicit littera III incipit littera IIII feliciter Delth V, spatium 10-12 litterarum uacuum R, Finit Gimel lit. tertia inoipit Deleth lit. Im Cp 18 in primae R in principio V quantae V 20 istut V id istud C de assiduitate (e in ras. 3) orationis R de suauitate orationis C de sue uite ratione peA) 22 profeta ex profete V i adeserit pauimento V adhaeait pauimento anima mea R altus corr. m. 2 V. )

Non ignarus est autem propheta, licet anterior aetate, apostolici tamen dicti, quia, qui adhaerent domino, . scit etiam a se : post te anima mea. quin etiam legit in lege: post dominum deum tuum ambulabis et adhaerebis ipsi. igitur huic magis quam illi concupiscit. sed quia meminit ex consortio eius nonnullam se labem contraxisse peccati, orat, ut per uerbum dei, quamuis admixta terrenae mortalique naturae anima eius sit, ipse tamen in uitam caelestis animetur. scit enim [*]( 5 Phil. III, 21. 6 Ps. XLIII, 25. 7 Ps. XXI, 16. 15 I Cor. 6, 17. 16 Ps. LXII, 9. 17 Deut. XIII, 4. ) [*]( 1 necessario VR nunc enim R adhaesi pauimento sed ait om. R . ad solum ait om. Cp 2 hesit pauimento p adhesit pamSto V adhaesit uae uimento R 4 conq.stum corr. m. 2 V ut hoc supr. scr. m. 1 R 5 admoneat V apta corpus in ras. 3 R 6 humiliatis V 8 deduxisti (isti in ras. o—6 litt.) R deduxit Cp(A) 9 commoramur E commoretur C in terra R confirmatique VRp 11 credetur V ut in se manens C ut se immanens e ut se etsi manens pb 12 ui tamquam V 14 anteriore aetate C anteriora et ante V apostolicis tamen dictis C 15 q< Sltpr. scr. m. 3 R adheret V adhaeret R 16 a se esse praedicatum p t poste ex postea R postea Vfort. po9 te 17 in = — lege (2-3 litt. eras.) R postea V 18 tun i ras. m. 3 R ambulatis et adhaerebitis R adre bio haere corr. m. 3 R 19 hu m. 3 R et consortio V. ) nn

Dehinc sequitur: uias meas pronuntiaui, et exaudisti me; doce me iustificati.ones tuas. qui secundum uoluptates corporis uitam agunt, in uiis suis ambulant. qui autem omni uitiorum carnalium consuetudine derelicta in dei degunt, iam illis non in sua, sed in uia dei iter est. et hoc audiamus in Deuteronomii sed r a quid dominus deus tuus poscit a te, nisi ut timeas dominum deum tuum et ambules in omnibus uiis eius et diligas eum et seruias domino deo tuo ex toto corde tuo et ex tota anima tua et custodias praecepta domini dei tui et iustificationes eius, quse ego praecipio tibi hodie, ut bene sit tibi? ergo deo adhaerens in dei uia est.

Et qua ratione prophetam hic locutum existimabimus dicentem: uias meas pronuntiaui, et exaudisti me; doce me iustificationes tuas? si enim uias suas praedicat, necesse est peccati uias praedicet, quia in uia peccati sit, quisque in dei uia non sit. sed huic praesenti dicto consentiens illud uidetur, quod dictum est: pronuntiabo aduersum me iniustitias meas, domine, et rursum: iustus in exordio sermonis sui ipse sui accusator est. ergo hic pronuntiatio, quae dicitur, non laudatio est, sed confessio uiarum suarum, id est peccatorum suorum paenitens professio; [*](8 Dent. X, 12 sq. 21 Pa. XXXI, 6. 22 Prov. XVIII, 17. ) [*]( 1 se supr. scr. m. 3 R adherere ex adhere m. 2 V 2 i uita V 3 uias ex uiuas P 4 doce me ex docemur m. 2 V iustificationes ex iustioficationeB V 6 uoluntates R agunt ex agont m. 3 R ante ambulant 3 liti. eras. R 6 in praeceptis dei uiuunt p 8 et haec E praecepta I' istrahel r 9 nisi ex msit m. 2 V 10 tuum h. I.om. VCp sedcj.p. 396,6 12 ex tota (om. et) R 13 di svpr. scr. m. 1 R 15 d5 V om. C adhaerens (s in ras. 2-.1 litt. m. 3) R 16 hinc r 18 doce ex dome i m. 1 V 20 quisq R qsq; p quisquis E cf. Acad. p. 29 in uia dei n)/ sed hoc add. ?H. 2 V consentiens (s in ras. 2-.1 litt.) R 22 dfie r domine ex domino m. 3 R domino ph 23 sermonis tui pl ipse sibi RCpE cf. Sabatier //, 325 adn. 24 pronuntio R qff = dicitur R. )

Manens autem propheta in lege non ex his doceri se postulat, corporali tunc ministerio gerebantur, sed ex his, quae per speciem praesentium futuri erant sacramenta conplexa. iustificationum tuarum fac ut intellegam, et exercebor in mirabilibus tuis. sermo praesens discreuisse cognoscitur iustificationes a uia earum. et quantum re ipsa intellegitur, omne quidem, ad quod per uiam tenditur, non idem est, quod et uia ipsa, qua pergitur. quaerenda igitur causa est, cur propheta praestari sibi, ut uiam iustificationum intellegat potius, quam ut ipsas iustificationes cognoscat, . meminit etenim omnes iustificationes legis umbram in se sanctarum iustificationum continere: cum post sexennii seruitutem Hebraeus puer liber est, cum septimi anni fructus indigentibus et pecoribus terrae relincuntur, cum post quinquagesimum annum omnia in ius eius , unde decesserint, reuertuntur. et quia haec, quae in lege sunt constituta, uia est eorum, quorum in his praeformatur exemplum, uiam harum iustificationum ut intellegens in mirabilibus dei exerceatur, orat, id est in legis [*]( 2 peccata ante C peccata sua ante E earum xcripsi cf. infr. lin. 13 eorum codd, E 3 doctrine V doctrina ex doctrinae R esse 4 pronuntiaui — cum dicit in marg. super, add. m. 2 r 6 oratio ex a futuro r et de exacta V 8 docere se C 10 que corr. m. 2 V futura C 13 earum Bened., eorum VRCp 14 omne qua est ad quod (e et d in ra*. 3) R omne quodest ad quod IV 15 quae pergitur Cp s 16 qur R 17 intellegatur Jx ipsa R iustifieationes ex iustificationia R ex iustificationum m. 2 V cognoscat — omnes iustificationes nrn. r 18 meminit enim Cp 20 hebreus VR 21 relinquntur VR relinquuntnr pE quinquagensimum r 22 familiae eius VCpE reuer- tantur VRCe cf. Acad. p.14 23 haec qui C eorumest VCp 24 praeformatur ex praeformatio V exemplum ut uiam pb iustificationum intellegens Rpb. )