Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Id enim sequitur: quia melior misericordia tua super uitam. magnum quidem dei munus est, quod uenimus in uitam, et ipsa natura duce nasci nos gratulamur. sed quia plena omnis anxietatum ac dolorum setas nostra est, plus in misericordia dei spei est, quam in uita: quia hanc mors ex peccati lege consequitur, haec uero seternitatem ex morte restituet. sicuti tritici satio ac dissolutio ipsa tritici conseruatione praestantior est — hoc enim deus, prout uult, uestit in spico — ita magnum misericordiae dei munus est, si commortui Christo [*](8 Ioh. XIV, 9. 4 Ioh. X, 30. ) [*]( 1 habebuntur vel ei a xpo corr. m. 2 V 2 in sanctos V 8 illud ex illum m. 2 V uidet uidet (ex uidit uidit m. 2 P) RP2α adque VRP 4 illum F1 unum (m in ras. a m. 2) V in filio P et naturam V et nominae P 5 aeternae VRPT paternae E natiurae corr. m. 1 V 7 desiderio VP 8 suae (n in ras. m. 1 ? eras. t) R hoatederet V 9 eum ex cum R scilicet ex uidelicet P uidelicet b ut om. Ve 10 et in gloria dei est orn. V 11 ad (in ras. m. 1 R) aliud RTE aliut V aliud P 12 regni (om. ad) V 18 per misericorm dia corr. m. 2 V 15 idem sequitur V melior est RPTE, sed cf. svpra 16 munus sint uita et ipsa V 17 duce nostra gratulamur V « a 18 5ni V omni P om̃ιũ T a xietatupa V anxiaetatum R ancxietatum P doloris V nostra et V 19 spes V 20 restituit PTE 21 satioipaa tritici in marg. sup. add. m. 2 V conuersatione R 29 prout ex proatut P spico Vα spica ex spico m. 3 ? R spica ΡΤε, cf. Neue Forment. 1,550. )

220
uiuamus in Christo. nam et ipsa Adse mors, ne in seternitatis p“na maneret, sub misericordise significatione est constituta et apostolus dissolui se melius sibi esse decernit. et propheta gaudium mansurae se mortis ostendit dicens: pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius, quia per eam cum peccati lege resolutis demutationis gloriosae profectu seternitas animae corporisque iam sine peccati corpore rependetur.

Certus ergo misericordise dei, quae supra uitam melior sit, propheta officium gratulationis exsequitur dicens: labia mea laudabunt te. sic benedicam te in uita mea et in nomine tuo leuabo manus meas. et sermone et opere laudat deum atque benedicit; nam in uita sua benedicens in nomine suo manus eleuabit in eleuatione manuum non habitum orandi, sed excelsi operis indicium significari frequenter docuimus. in hac igitur uita sua deum,. quia misericordia eius supra uitas sit melior, laudabit. est enim et uita post uitam, qua in Abrahse sinibus uiuendum est, in qua et dei nomen in pauperis quiete benedicitur, secundum illud prophetae: non mortui laudabunt te, domine, neque omnes, qui descendunt in infernum; sed nos, qui uiuimus, benedicimus dominum. super has igitur uitas misericordia ea est, quae, quod oculus non uidit et auris non audiuit et in cor hominis non ascendit, his, qui dominum diligunt, prseparauit. [*]( 4 PB. CXV, 15. 18 Pa. CXHI, 17 aq. 22 I Cor. 2, 9. ) [*]( 1 neaaeternitatis P ne aeternitatis VTe 2 maneret ex manet m. 2 V miserioordiae ex misericordia R 3 dissoluis se V 4 sibi mortis Te praetiosa VRP 6 per eam TE per eum VRP 6 peccati (om. cum) lege reaoluta cum demutationia Tb peccati (om. cum) lege resolutis demutationis V gloriae V 9 profecta V exequitur T 10 te V, cf. Sabatier II, 123 te domine RPTE 11 et sermone et ore PT et sermone suo et opere E 18 manus suas VPTb in eleuationem VP habitum orandi (eras. m) R habitu orandi V 14 indictum R indioium a 15 supra nita sit ex supra uita sua dft m. 2 V supra uitam sit PT 16 laudauit PE et uita — uiuendum est in marg. inf. add. R et supr. scr. P qua e quia cod. 17 habraae R in qua dei nomen E in om. PTE 18 quiete in ras. R quietem V benedioitur ex benedioaur R 21 superas R ea est ex est m. 2 V ea 8 in ras. R 22 nec (ez nic) auris audiuit R auris ex aures P. )

221

Hanc igitur laudat atque benedicit, non etiam nunc ab holocaustis pecudum adipisque pinguedine sacrificia legis expectans, sed in sola animae confessione benedictionisque laude se ipsum deo hostiam statuens secundum illud: sacrificium laudis honorificabit me et illud: immola deo sacrificium laudis et illud: quoniam si uoluisses sacrificium, dedissem utique, holocaustis non delectaberis, quia litterae ac legis allegorumena praescriptione cessante deus uiuse intellegentisque hostise sit laudibus honorandus. subiecit enim: sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea, et labia exultationis laudabunt nomen tuum. neque illa quasi abominanda. condemnat, sed haec ut magis expectata confirmans, cum sicut adipe et pinguedine, quae sacrificiorum primitise habebantur, repleri animam suam exultationis laude deposcat.

Verum haec non tam uerborum officia quam mentis sunt, ut sacrificium laudis ex operum sanctitate descendat. itaque continuo subiecit: si memoratus sum tui supra stratum meum, in matutinis meditabar in te. meditationem matutinam recordatio nocturna consummat; et idcirco de luce ad deum uigilat, quia ex strati, id est ex lectuli puritate et fiducia et conscientia orationis est matutinae. obrepentes itaque [*](4 Ps. XLIX, 23. 6 Ibid. 14. 6 PB. L, 18. ) [*]( h n 1 ob holocaustis R ob olocanstis P 8 que add, m. 2 V 4 statue s corr. m. 1 V 5 honorificauit ex honorificabat m. 2 V honorificauit P illnt V immula V 6 dis et illut in marg. add. m. 1 R 7 dedissem a = uidigsem (eras. 1?) R holocausti V - deleotaneria V 8 alligorumina VR (in R umin in ras. 1, tvpr. scr. rn. 3 allegorica, in marg. allegorumina) cf. infr. CXLVII cap. <5, allegoricorum (alligoricoriI o) PTE 9 ante deus eras. & (?) R muae (u in ras.) R uina V intellegentes quae P 11 labia ex lauia ro. 2 V unt = = (eras. is 1) nofii tuũ m ras. R 12 abomina ndacorr. m.1 R abhominanda P condempnat (p del. pi) sed RP condemnatis et V 18 confirma*' T (fort. confirmat, sed cf. praef.) 14 que R habeatur ex haueatur m. 2 V 15 laudem V 17 sanotitatem V discendat R 18 memoratus ex memormoratus R sup R 19 in matutinis ex matinis m. 2 V meditabar n meditabor m. 2 V, cf. seq. meditabor Re 21 Btrati RP trati V id est supr, scr. P. )

222
sub secreto noctis cogitationes dei recordatione conpressit, seseque aduersum carnis incentiua luctantem metus nominis dei sui iuuit. sequitur enim: quia fuisti adiutor meus et in uelamento alarum tuarum sperabo, dei se meditatione, per quam sibi adiutor est, protegente. non enim ei alia quam placendi deo cura est: eius tantum in strato meminit, in eo matutinus ex nocturna recordatione meditatur; adiutor suus est et sub uelamento alarum eius exultat, id est tegmine protegentis est tutus.

Sed horum omnium hinc profectus, hinc causa est, quia sequitur: adhaesit anima mea post te, me suscepit dextera tua. amoris hsec uis est, ut his, quos amamus. etiamsi absentes sint, hsereamus, dum adfectum insitum nequaquam aut locus diuellit aut tempus. adhaesit ergo deo propheta non blandimentis saeculi, non corporis uitiis amorem suum ab eo caritatemque retrahentibus, quia secundum apostolum adhserenti deounusest spiritus et dominus pro discipulis orauit: pater, sicut nos unum sumus, ut et illi unum sint in nobis. adhaerens ergo deo susceptus a dei dextera est : id est per uirtutem dei, quse significatur in dextera, ab eo, qui dei et uirtus et sapientia et uerbum caro est factus, adsumptus est conformis gloriae corporis iam futurus.

Et quia susceptus a dei dextera metum omnem a se, qui ab inimicis suis esse possit, abiecit, fiduciae suae non tacuit [*]( 16 I Cor: 6, 17. 18 loh. XVII, 11; 21 sq. ) [*]( 2 luctantemausR 4 iuramento V sperabo ex exultabo T ó adiutor ex adiuitor R ei in ras. m. 1 R 6 cuius (cu in ras. m. 1 R) RPTE strato ex stratu m. 1 R stratu ex strato P in eo quoque matutinis « in eo quoque in matutinis e 7 quia adiutor E adiutor in marg. add. m. 1 R suus et sub PT 8 tecmine R tegmine ex tegmene P 9 tutus ex tutum R 10 quia P q{ T 11 poste R 12 haec uia supr. scr. m. 1 R ut R 18 hereamus V aereamus (a ex parte in ras.) R affectum R 14 adhesit V adesit R profeta V propheta ex prophetS R 15 non blSdimentis V blandimentis ex in blandimentis R 16 oantatemquae F1 aderenti R 19 adherens V adaerens R ergo ds P dei om. V 21 & uirtus ex uirtus m. 3 R factus ex factil m. 1 R assumptus A T 22 futurus ex futuros m. 3 R 23 et qui E suscept' e (e ex i corr. m. 3, e in ras. m 3) R suaceptus est h a = se R 24 adiecit V et fiduciae (& supr. scr. m. 3 R) Rb. )

223
securitatem neque iusti iudicii dei ignorat seueritatem dicens: ipsi autem in uanum qusesierunt animam meam, introibunt in inferiora terrae, tradentur in manus gladii, partes uulpium erunt. in uanum itaque animam suam quaerunt. secundum enim euangelium homocum corpore animam non perimit, et misericordia dei melior super uitam est, et hic iam susceptus a dextera dei est. terrse autem inferiora introibunt, quia chao inuio separantur a sanctis; et in manus gladii tradentur, quia secundum diuitem potestas p“nse, quae in ore gladii significatur, in impios exeretur; partes etiam uulpium erunt, fallacium bestiolarum sortem adepturi: quia. et Herodes est uulpis et uineam sponsi exterminant uulpes et foueam sibi filio hominis caput suum nusquam reclinante in impiorum cordibus condiderunt; et dsemonum in his significatas esse nequitias non dubium est, quibus cum principe eorum praeparatus ignis gehennse est.

Sed inter hsec laetitiam eius, qui ob humanae salutis gaudium frequenter ad patrem exultauit, ostendit: rex autem lsetabitur in domino, laudabitur omnis, qui iura in eo: quoniam obstructum est os loquentium iniqua. causam, cur rex lsetetur, significat, quia, quisque in eo iurabit, in deo sacramenti huius religione laudabitur: qui sciat [*]( 5 Matth. X, 28. ) [*]( 1 dei om. PT 3 tradentur — gladii om. V 5 quaesierunt PTE 6 perimit m h mi in ras.) RP uita R uita corr. m. 2 Vuita P uitas E 7 ic corr. m. 1R hinc V 8 quae a ohao PT inuio ex inuia m. 2 Vinuio fio add. m. 3, o in NU.) R a scis et V scl; sA: (lineola supr. i in ras.) R 9 tradentur a tradnntur m. 1 R potestatem V 10 gladii ex gladiis R etiam a oitiam m. 2 V 11 beetiolarum (ol eras.) R sorte V adempturi R herodes (erodes R) ex herodis RP herodis V 12 est om. PT uulpis VRPT ef. F. Neue Formenl. J, 181 uulpes E 13 oapud P* 14 dei monum VR 15 principe ex pricipe m. 1 R earum P 17 qu corr. h m. 1 V umanae corr. m. 1 R salutia (tis in ras. 3) R 18 gaudium ett frequenter R eznltanit eras. R 19 in deo RE et laudabitur E inrst in raa. m. 3 R (rnpr. scr. m. 1 iurat sed postea eras.) 20 est om. R de (sic) R 91 letatur R quia ex quisa m. 1 V quisque VPTa quisq R quisquis e 22 inrauit P iurauerit T. )

224
scilicet regem Iesum, qui etiam deum super omnia, qui secundum Paulum testetur magni dei saluatoris aduentum, qui secundum Esaiam iurans in eum iurabit in deum uerum. obstructum enim est os loquentium iniqua, quia praedicetur ex lege et ex prophetis atque ab apostolo in eo nos ante constitutionem mundi et elegisse pater et benedixisse doceatur et ipse nos coexcitauerit et conlocauerit a dextris dei in cselestibus, cum uidebunt eum in maiestate sua iudicare de uinis et mortuis. per haec itaque obstruetur os loquentium iniqua. ipse enim est rex in seternum et in nomine domini Iesu omne genu flectet cse elestium et terrestrium et inferorum, et omnis lingua confitebitur, quia dominus Ie su sin gloria deipatris, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.