Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Simplex est psalmus aeternae gratulationis continens prophetiam. nam neque res gestas neque significationis alicuius cognomenta superscriptio conprehendit: tantum hymnus in finem est, ut id, quod a propheta cantatum est, in fine uel psalmi uel temporum explicandum esse noscatur. oratio autem est iusti aeterna sperantis seseque in Christo coexcitatum in caelestibus gratulantis. c“pit enim ita:

Exaudi, deus, orationem meam, intende deprecationi mese. a finibus terrae ad te clamaui, dum anxiaretur cor meum. exaudiri precationem suam sanctus hic postulat, cuius et ea fiducia est, ut in orationem suam uelit intendi, utrum sit innocens, casta et fidelis et ex intimo conscientise atque cordis metu profecta, quia secundum apostolum et corde credendum et ore confitendum sit ad salutem. intendendse autem orationis hinc precatio est, quod, dum corde anxio [*](1 in conten = = =s tione R in contentionem E per don nostrum thm xpm V 2 amen om. V Psalmus explicit LYIIII incipit psalmus ) [*]( . LX V Explicit PBalmns LVIIII incipit Psalmus LX R Finit Psalm LYIIII incip. Pe. LX P Expl. LVIIII incip. de LX. Psalmo T 4 in hymnis VR (A- űμvοις LXX) hymni e hymnus b om. PT 6 clopraecationem VR 6 orationi (ex oratione) meae V orationem meam R 7 aeternae add. m. 2 V profetiam VR 8 nam nec PT 9 cognomen PT conpraehendit VR tantum ex tame m. 2 V ymnus T in fine VRP 10 ut om. PT ut id om. V in fine PTe 11 explicandum esse noacatur om. IT 12 est post iusti in fin. uers. postea add. m. 1 R 18 gratula tia P 14 depraecationi V praecationi (precationi T) RPT 16 exandiri ex de et exaudiri m. 2 V praecationem V poationem R 17 ea ex ei corr. m. 1 R uellet VR 18 casta fidelis V 19 adque I'R profeta V secundum aptm RT secundum Paulum b 90 confitendum ex confitendendum m. 1 V intendendae (intendende P) ex intendae (inten le P) HP intende V 21 praecatio RP praedicatio V. )

204
est, a terra. finibus clamauerit. non hic extima solitudinum aut contigua oceani incolebat, qui a terrse finibus anxio corde clamabat; sed sciens se in carne quidem, quae terra est. degentem iam in fine carnis habitare, dum secundum Paulum habitans in corpore peregrinatur a corpore, dum uiuens iam non sibi uiuit neque ipse uiuit, sed uiuit in eo Christus, congemescens tamen in hoc suo habitaculo superuestirique festinans et ideo anxio corde a terrse finibus clamat, quia et necessitatem habeat in carne uiuendi et spem teneat a carnis uitiis desinendi dicens:.

In petra exaltasti me, deduxisti me; quia factus es spes mea, turris fortitudinis a facie inimici. habitabo in tabernaculo tuo in saeculum. hinc itaque iam sanctus a terrse finibus clamat, quia exaltatus in petra sit. petra autem secundum apostolum Christus est, quem exaltauit deus et donauit illi nomen, quod est super omne nomen. in quo et elegit nos ante mundi constitutionem in caelestibus. per eum enim sumus in spem aeternitatis deducti et in hac spe non confundimur, quia ab inimici facie hsec eadem spes nobis fortitudinis turris est facta. nam cum in muris sit ualida et firma munitio, murorum tamen ipsorum firmitas in turribus omnis est. et idcirco turrris fortitudinis exaltans nos in petra deus factus est, quia per hanc spem uim diaboli eiusque [*]( 5 n Cor. 5, 8. 6 Gal. II, 20. 15 Phil. II, 9. 17 Ephes. I, 3 sq. ) [*]( 1 extima Ve exvtima R extrema PTb solitudum V 2 contiguam R h de oceani V anxio ex anoxio P 3 qua terra est V 4 gentem R degentem ("m del. m. 2) V secandum Apostolum E 5 peregrinatur a dfio R 6 neque ipse uiuit om. V congemescens VRP1 congemiscens P'!TE 8 anoxio P a om. V -qui et VR 9 et spem == teneat II desinendis V 10 dicetns corr. m 1 V 11 im V deduxisti me R ante tractat., cf. Sabatier II, 120 et infr. 18 (deducti), eduxisti me PT om. h. I. VR 18 habitabernaculo F1 in saeculum scripsi, cf. Sabatier l. c. e et Acad. p. 24, in saeculo VR in saecula PTE 14 a terra corr. m. a e 2 V qui P qui V 15 petra ante autem add. m. 2 V 17 legit corr. m. 2 V 18 in spe aeternitatis VR 19 confundemur V facit haec ex fecit haec m. 2 V - 20 in meris V 92 im V 28 ciusque V. )

205
insidias sustinemus tutissima aduersum eum spiritalesque eius nequitias fidei munitione consepti : cum in tabernaculo dei habitaturi simus in saecula, sine ullo scilicet aetatis modo in aeternum fluentibus saeculis temporibusque mansuri.

Set quia haec, quamuis spe reposita iam sanctis sint, tamen adhuc sub dispensatione temporum differantur, qua munitione interim tutus sit, interiecto diapsalma demonstrat dicens: protegar in uelamento alarum tuarum, quoniam tu, deus. exaudisti orationem meam. protectionem misericordise dei sub uelamento alarum diuinus sermo significat, de quo quia superioribus tractatum est, superfluus nunc et otiosus erit sermo. sed protectionis meritum ex fide orationis indultum est secundum illud: petite et dabitur uobis.

Quin etiam ad quam spem protectione alarum dei inumbrandus esset, ostendit dicens: dedisti hereditatem timentibus nomen tuum. dies super dies regis adicies, annos eius usque in diem generationis et generationis. permanet in aeternum in conspectu dei. haec enim hereditas sancti est, uita et incorruptio et regnum et coaeterna deo habitatio. non Israhel tantum haec hereditas scripta est, sed timentibus dei nomen. dies enim aeterni sunt regis, siue quia sancti, qui peccati serui non erunt, reges sunt secundum illud apostoli: iam sine nobis regnastis et utinam regnaretis, ut et nos uobiscum conregnaremus, siue quia hic idem etiam rex sit propheta, [*](18 Matth. VII, 7; Luc. XI, 9. 28 I Cor. 4, 8. ) [*]( 1 aduersus eum t 2 munitionem P conepti V 8 modi V 4 mansuris R 5 set V et R sancti VPe sit V 7 tutum (om. sit) PT diabpsalma P 8 protegat V 9 meam om. V 11 superioribus psalmis VPTE tractatum ex tractum P 13 secundum illud om. V 14 protectionem V inumbrandus sit (ex set) corr. m. 2 V 16 timentibus te RPT reges V 17 annus V in dies RPTK generationis et generationi ex generatio m. 2 V generationis R 18 supermanet (leetio nata ex falsa diuisione uocabulorum et generationi spermanet) V 20 ante habitatio 4 litt. eras., quarum 3 prior. hab erant R histrael Flsraheli ue/Israeli E 21 timentibus nomen tuum R 92 regis a regee m. 2 V 23 regnastis V regnatis RPTE cf. phil. Abh. IV, 84 t 25 conregnaremus VPTE conregnemus R qua corr. m. 1 V. )

206
siue quia seternum regnum consedentem a dextris oportet regnare, donec ponat inimicos suos sub pedibus suis; non ut rex ipse tum non sit: sed cum tradiderit regnum deo patri, conregnabit is ipsis, qui reges sunt. ex quo mihi uidetur haec nunc ratio seruata. ut usque in dies generationis et generationis adicerentur super dies dierum anni eius, in conspectu autem dei maneat in aeternum: ut tempus illud, quo eum regnare, donec inimicos suos sub pedibus suis ponat. oportet, a generatione usque in generationem sit conprehensum, quia generationem hanc spiritalis natiuitatis generatio ex mortuis consequetur, aeternitatis autem suae exceptio, dum in seternum in conspectu dei est, praedicetur. est autem ipse primogenitus ex mortuis. sed huius regenerationis dominus ad apostolos ita meminit: amen dico uobis, quod uos, qui secuti estis me, in regeneratione, cum sederit filius hominis in sede maiestatis suae, et uos sedebitis super duodecim thronos iudicantes duodecim tribus Israhel. huius igitur generationis tempus ostendit et usque in hanc super dies dierum anni regis augentur. ceterum ipse in conspectu dei manebit aeternus iam omnibus, quos redemit, in reges caelorum et coheredes aeternitatis adsumptis. tradens eos regnum deo patri.

Et quia conparticipes et concorporales et conformes eius effecti sint iam in eis nec corruptione nec morte dominante, cum in omnem plenitudinem dei repleantur, subiecit spiritus [*]( 14 Matth. XIX, 28. ) [*]( 1 quia add. m. 2 V aeternum regnum VRcf. Stud. 1889p. 322 in aeterno regno PTE considentem V dextris ex dexoris m. 2 V 2 omnes inimioos suos P 4 conregnabit = is ipsis R conregnabist his ipse V conregnabit = is (his T) ipse PT conregnabit his ipsis e 6 oratio V seruatque i dies V et generationes V 6 adicerentur - super R eius ait in T" 7 manere e illut R quo ou V 8 regnarA P regnare oportet T ponat a generatione PT 9 usque in generatione V eit comprehensum quia generationem in marg. infer, add. P 11 consequatur PTb tuae expectatio V 12 in aeterno P in conspectu R est om. r 14 ad om. V 18 histrahel V 19 reges R 20 aeternus ex aeternum m. 1 R iam in omnibus P 91 coheredes ex coheredes eorum m. 2 V 24 effecti sunt PT in his VPTE 25 replentur V. )

207
prophetise: misericordiam et ueritatem eius quis requiret eorum? non inopes iam misericordise ueritatisque eius hse scilicet generationes erunt, quas in se ex mortuis regenerauit ad uitam quseque in spe gloriae dei manserint, tum cum in regnum traditae deo patri suscipientur in reges consummata in omnes eius misericordia ac ueritate, per quem redemptas se gratulentur ad uitam, sitque omnibus accessus ad patrem. post quod nihil misericordia ac ueritatis requiratur a domino, cum in dei plenitudinem inpleantur. simile autem huic prophetae dictum est id, quod ad apostolos dominus locutus est: nunc quidem tristitiamhabetis; rursum autem uidebo uos et lsetabitur cor uestrum et gaudium uestrum nemo auferet a uobis. in illa die me non rogabitis quicquam, quia iam gaudium nemo ablaturus ab his sit.

In hanc igitur seternitatis spem sese propheta confirmat dicens: sic psallam nomini tuo, deus, in sseculum sseculi. ut reddam uota mea de die in diem. psallet in sseculum saeculi et uota de die in diem reddet nullo temporum fine conclusus, hymnis aeternis seternorum uotorum gaudia redditurus, cum absoluta omni terrenorum corporum infirmitate cselestem atque angelorum agat uitam de die in diem uota reddendo secundum illud: uota mea domino [*]( 11 loh. XVI, 22. 23 Ps. CXV, 18 sq. ) [*]( 9 1 qui P qui V 2 requirit V eum PT inopia ex opis m. 1 V iam om. V 8 hae ex heae m. 1 V hae (ae in ras. a m. 1) R hae ex e haec P 4 regenerabit PTE qua in spe V 5 suscipientur (s in rcu., ur ex e m.l) R 6 et ueritate T ex ueritatem P per que ex perquo m. 1 R p quam ex p quem m. 2 P 7 redemptas ex redempta P redempta T' p redem tos R ? 8 nihil om. V post ueritatis posuerunt E 9 plenitudine e R impleatur P similem V 10 profeta V ita locutus est VPTE 11 inter nuno et quidem eras. 4 litt. (aude?) R 12 uestrum om. R 13 auferet VPTe cf. Sabatier 111, 469 adn. tollet Rb 14 nemo ab his ablaturus sit T1 16 speciem P 17 dS V om. RPTE 18 psallit PT 19 de die in diem om. V reddit PT temporeum corr. m. 1 r 20 notorum in marg. add. P 99 adque VP de diet .V. )

208
reddam in atriis domus domini, in conspectu omnis populi eius, in medio tui, Hierusalem, caelestis utique matris et liberse per dominum nostrum Iesum Christum, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.