Tractatus super psalmos

Superscriptio ipsa psalmi sollicitam expetendae Intellegentise postulat diligentiam. est enim in exordio eius statim positum: in finem intellectus. nam et non sui temporis res psalmus continere ostenditur, cui praescriptio tituli in finem est. et cum in fine intellegentia sit, non potest in eo alicuius alterius magis rei intellegentia esse quam finis. finis autem est, ut frequenter ostendimus, quo concluduntur omnia, cuius causa cetera sunt, ad quem uniuersa spei, rerum, negotiorum opera festinant.

Intellegentia ergo psalmi in eo consistit, ob quem omnia sunt, extra quem nihil est. et quis iste sit, superscriptio ipsa. quse continere historiam existimatur, ostendet. est enim talis: in finem intellectus illi Dauid, cum uenit Doec [*](1 nobis V 2 thesaurus R 1 uiatioum ex i uitaticum m. 2 V 3 in 'clesia corr. m. 2 V in gloria xpi corporis V in gloria corporis R in gloria corporis Christi b 5 Explicit psalmus XIIII inoipit psalmus LI r Finit psalmus XIIII incipit LI R Incipit tractat' beati hylarii piotauensis ep in psalm LI P (add. m. sate. XII?) 6 in finem — Abimelech om. R 7 Idumeus VP Saul V Sauli P 8 Aohimelech t' sed in seqq. et hic cod. semper Abimelech, cf. Sabatier II, 105 9 iniquitate VR sed cf. infracap. 5 et Abh. IV, 77 10 iniustitiam cogitabit R 12 superscribtio V expetendae ex expectandae R 14 res om. P 15 contineri P 16 est om. P 18 quem concluduntur P cuiua clausa V 19 ad quae uniuersae res rerum P 21 de quo omnia sunt R 28 historia R ostendit VPE. )

Abimelech, interpretatione uerbi, fratris mei imperium significat. quod enim nobiscum fratris mei imperium dicimus, id Hebraei Abimelech nuncupant. cum ergo Sauli dicitur: uenit Dauid in domum Abimelech, illi inimico Dauid nuntiatur, quod domum ingressus sit fratris imperii. domus autem imperii fratris quae sit, Petrus apostolus docet dicens: et uos. quasi lapides uiui sedificamini domus spiritalis ad sacerdotium sanctum. et infra: uos autem genus electum. regale sacerdotium, genus sanctum, plebsad possidendum. in hanc igitur spiritalem domum sedificandi in regale genus sumus, si per spiritalem corporum aedificationem conformes deo facti genus perfici regale mereamur. hanc ergo Abimelech domum, id est domum fraterni regni, Dauid ille uerus, sanctus, rex, iustus, oriens ingressus est; factus scilicet nostri corporis homo. quse domus fraternum ei regnum est, quia in eiusdem corporis gloria coheredes sumus regni eius, ipso dicente: uenite, benedicti patris mei, possidete praeparatum uobis regnum a constitutione mundi. quod autem fratres eius sint, quorum domum regiam fuerit ingressus, per prophetam testatur in psalmo dicens: adnuntiabo nomen tuum fratribus meis, in media ecclesia laudabo te. concessa ergo secundum praecedentem psalmum peccatorum remissione uerbum caro factum habitat in nobis, qui et fratres et domus spiritalis et regale genus sumus. [*]( 7 I Petro 2, 5. 9 Ibid. 9. 17 Matth. XXV, 34. 21 Ps. XXI, 23. ) [*]( 1 interpraetatione VR 3 hebrei VR haebraei P nuncupant ex 1 nuncupauent V1 5 fratris = - imperii R fratris imperium V 6 quae ex que corr. m 2 V 8 domos epiritalee R in domos spiritales e 9 electum om. V forsitan id sacri texltts uocabuhtm h. I. ipsum iam Hilarium fugisse ex iis, quae secuntur, ubi identidem regale genus nominatur, conicere possis. 12 p supr. scr. R corporum om. R sed 4 litt. eras. conformes adft P 13 meremur V 15 post ingressus est 3—4 lilt. eras. R nostri corpori R 16 frni mei regnum est R fraternum regnum est 7' fratris mei regnum est e 17 gloriam P 19 constitutione ex conte stitationem m. 2 V 99 eolesia V aecclesiae R laudabor P. )

Populus autem impius et parricidalis et proditor, qui in Doec significatur, regi suo, inimico scilicet Dauid, prodit, quod in domo Abimelech sit — et hoc fit, cum Pilato traditur, cum homo crucifigendus offertur, cum repudiato rege regem suum Caesarem confitentur — prodens quidem eum in domo esse Abimelech, sed non intellegens eum, cum in domo Abimelech sit. in domo esse imperii fraterni, corpus scilicet, in quo ei sanctorum ecclesia, quae corpus est Christi, conformis conregnabit., ingressum, id est in qua et desideratum sibi cibum sumpserit - desiderio enim manducare pascham desiderauit — et ex qua Golise, id est diaboli arma sustulerit; fortis enim spolia ipse diripuit; post quod ab hoc eodem Doec, id est populo proditore apostoli occisi. ecclesiae subuersse sunt. hinc ergo titulus psalmi: in finem intellectus, quia in Christo, qui Dauid, oriens, iustus. rex et aeternus et pastor est, totius spei nostrae consummatio et legis finis esse intellegitur: qui et secundum psalmi et titulum et ordinem in ea corporis sui domo proditus est. quse ei fraterni domus esse significatur imperii.

Quid gloriaris, in malitia qui potens es, iniquitatem tota die? querella prophetae est, gloriari eum iniquitate tota die, qui in malitia potens sit. et haec quidem gloria iniquitatis arguitur. ceterum est gloria et expetenda et. confitenda et adfectu quodam exultantis gaudii eloquenda; quod utrumque sub isdem dictis alius propheta demonstrat dicens: non glorietur sapiens in sapientia sua, neque fortis [*]( 25 Hierem. IX, 23 sq. ) [*](1 in Doec persona significatur Ρα 2 ininiicue VP prodit quod om. V 3 in domii RP Abimeleo R 4 crucigendus R 5 confitetur a quidem sup. lin. a m. 2 V in domum P 6 sed ex sit m. 2 V cum in domu P cum — sit om. e 7 in domu P in quo eet sanctorum P 8 coformia conregnauit ingresau V conformes conregni et ingressus P 9 et (&) post qua eras. R 10 pascha .PE 12 quod ab om. V 18 hinc ex hic m. 1 V hic « 14 in fine Vll 15 rex aeternus V 16 inielligitur esse E psalmi titulum PE 17 ea om. P 18 quae ex que m. 2 V 19 lncip. cod. T gloriatur UPTE in malitia qui potens es V in malitia potens RPTE iniquitate R iniquitatem V iniquitate PTE 30 quaerella VR quaerela P profetae R profetae (corr. m. 2) V 21 in malitiSfl ethac P 24 hisdem VIT hisdem ex nisdem R 25suaom. V. ) [*]( 7* )

Sed absolute intellegitur, in Doec personam rationem querellae huius non conuenire. quid enim potentiae habebat mulorum custos et ius in animalia uectionis regiae sortitus, aut tantum nuntians Dauid domum Abimelech ingressum? numquid tota die iniquitatem gloriatur? uerum sub persona eius populus, cui omnis in iniquitate aetas fuit, cui ex potentatu malitise gloria iniquitatis ipsius abundauit, significari intellegendus est. potens enim fuit, cum seruiens uisitabatur a domino, cum propter eum tot plagis percussa Aegyptus est, [*](5 Galat. VI, 14. 11 Hiere,m. XVII, 16. ) [*]( 2 sed om. PT 3 oausis — gloriae om. V 5 esae gloriandum e 6 in crucem V ihm xpi V 7 et ego mundo ex et ego mundus m. 2 V 8 ante non ergo R in margine add.: fi ee gloriandu in malitis sed gloria ex sed gloriari m. 2 V et gloria IT 9 offendit — quae in mary. a sup. add. m. 2 V 10 homines V 11 cupiui P 13 salus (corr. m. 1) V in die Re 16 gloriatur iniquitate R gloriatur iniquitate P gloriatur in iniquitatem V gloriatur in iniquitate TE 17 peraona R persona VPB post persona R supra acr. & quaerellae R quaerelae P 18 non om. V mulorum (orQ in ras.) R malorū V 20 Abimeleceh ex Abimelleceh V1 21 iniquitatem V in iniquitatS R iniquitate P in iniquitate TE 22 omnia iniquitate ex omnes iniquitate m. 2 V ex potentatum V 84 seruiena cum PT uisitatur VR a d5 VP. )

Post hanc ergo de eo prophetici doloris querellam iam in ipsum sermo conuertitur: iniustitiam cogitauit lingua tua. linguae humanse officium est, ut naturali inpul.sa ratione. motu uario eodemque moderato uocem in uerba distinguat, extetque per eam ex confuso erumpentis spiritus sono dissonans ad rerum intellegentiam sermo. et quamuis quidem hic eius ad id efficiendum rationabilis motus sit, tamen ipsa subdita potius esse rationi intellegitur, quam sensu rationis [*]( 1 in triduum dierum P 2 non aentit Y Aegiptum ipsi R 3 di9poliatam Pa cladis V reliquid R 5 pedes J e pede RPT (sed cf. Ps. LXV, 10 ubi etiam in R pedes) 6 descendStis ex deaoendStes m. 2 V coee de supr. scr. R nocem di loquentis PT 8 Iordanen ex lordeanen V 10 optinere R 12 cepas PTE cephas V et allia PTE et oum carnes PTa 14 impiam om. R libertati pie ex libertate me corr. R libertati pia V Mosi Re Moysen PT 16 deum= R don V diim P abhominatus est R abominatus (om. est) PT hostiis l*Ta 16 uobit V 18 diem R iniquitate PT iniquitatia R in iniquitate E oñ in mary. add. R 19 potenetamen ex potestamen R esse om. PT 21 in ipso P 22 inpulsus T' 23 moderato ex uariato corr. R 24 per eum /Yl' 27 sensum R. )

Et quia ex ratione naturae cogitatis potius famuletur lingua quam cogitet, haec lingua, quae iniustitiam cogitauit, non naturae suae usa esse docetur officiis. sequitur enim: sicut nouacula acuta fecisti dolum. nouacula ad nitorem uultus acuitur, ut abradens hirsutam atque horrentem faciem [*]( 8 Eccles. XXI, 99. 15 Ps. XXXVI, 80 16 Ps. XLIV, 2. ) [*]( 1 est om. PTb sensum V (sed in dittogr., quam del. m. 2, sensu) 2 instinctum V instinctam V 4 lingua VPT eum cogitatio V 5 rationabili ex rationali m. 2 V rationali T uiuentis ineatur (8 i ex corr.) R uiuentis incitatur P uiuentis incitetur T linguam V 6 ineundam PT 7 rationalis T perfeotam T et profeticam PT 11 inconsulte VP et Icondita V 12 adque VR stultorum ex stoltorum m. 1 R stulto V 15 legamus R lingua sapientis RP meditabatur R meditabitur PTE 17 sapiStiae ez oapiStiae m. 2 V 19 sed in hie V quae aut cogitat aut leota fuerint ex quae agat aut cogitata aut leota fuerint m. 2 V quae aut cogitatu aut lectu fuerint R 20 oeleriter haec ratione PT 21 potius svpra scr. P 22 cogitauit ex cogitabit R 28 usu V officii R 25 atque horrentem faoiem uiuificet R adque horrentem (kcilem uiuificet V atque horrentem barbam faciem leuiget e, cf. Abh. IV, 92. )

Sequitur enim: dilexisti malitiam super benignitatem, iniquitatem super quam loqui iustitiam. doli huius crimen ex conparatione fit grauius, cum malitia diligitur bonitate neglecta, cum iniquitas agitur praetermisso sermone iustitise. hunc propensae in malitiam dilectionis adfectum dominus in euangeliis condemnat dicens : hoc est autem iudicium, quia lux uenit in hunc mundum et dilexerunt homines magis tenebras quam lumen. populus itaque, cui ad redemptionem peccatorum uerbum caro factum est et deus homo natus est, ut per fidei iustificationem maledicto legis liber esset, dum in transgressione legis mauult seruire maledicto, ipsum illum deum suum tradidit p“nse, sanguinem eius, ut prsetor esset innocens, in se ipse suscipiens. et haec agens demutat naturae consuetudinem. malitiam enim diligit super benignitatem et ex bonis amorem conuertit in pessima. diligere quoque iniustitiam super quam loqui iustitiam maluit. [*]( 18 Ioh. III, 19. ) [*]( 2 praeparatio P at uulnus P 8 in lingua P cogitando V b cogitat E significatur intellegendus est V 8 celebranda P 9 oruci V peremit RP 10 nouaonla acuta per quam. crucifige sec. loco sup. lin. a m. 2 V 11 itaquae V acuta et iniquitatem PTab 18 dilexisti ex dixlexisti m. 1 V 16 iniquitas ex iniquitate m. 2 V praemisso V 17 hnnc propenaae malitiae affeotum PTb 18 in euuangeliis VR est om. r 20 magis homines RPTa 22 d5 ex di m. 2 V homo ez homini w. 2 V 26 naturae suae consuetudinem Ye 27 et ex nobis V 98 super — iustitiam sup. lin. a m. 2 V. )

Tenuit uero secundum Iudaicam consuetudinem propheticus sermo in ipsa sermonum uirtute rationem, cum ait: dil existi malitiam super benignitatem, iniustitiam super quam loqui iustitiam. nam ubi ait: dilexisti malitiam super benignitatem, nihil ultra quam dilectionem ipsam ex conparatione condemnat. ubi uero ait: iniustitiam super quam loqui iustitiam, ibi coarguit non iam praelati amoris adfectum, sed ipsum illum odium in loquendo dicens: super quam loqui iustitiam. possunt enim et solent Iudaei, licet non ament bonitatem, tamen eam uel loquendo simulare. at uero loqui de domino nostro Iesu Christo. qui secundum beatum apostolum Paulum factus est nobis iustitia et sanctificatio et redemptio, nullo modo possunt. non continentur ad aliquam sermonis patientiam, cum quando ex propheticis auctoritatibus ostenditur a nobis unigenitus deus, qui ante ssecula natus est, in homine et passus et crucifixus et mortuus; tum enim omne de eo eloquium et uitant et fugiunt: et si discedendi quoquam locus nullus sit, ui quadam taciti doloris oppressi aures manibus obstruunt et auditum, ne in se penetret, excludunt, bonitatem quidem tantum non amantes, interdum tamen eam loquentes, ceterum iustitiam nec diligentes. quia Christus est, nec loquentes.

Intercessio diapsalmse, etsi personse non adtulerit conuersionem, tamen sensus fecisse intellegitur demutationem. [*]( 12 I Cor. 1, 80. ) [*]( 1 Iudaeioam V 2 orationum cum ait I' ordinem cum ait T 3 iniquitatem super quam T 4 ubi om. P, cum T 5 dilectionem ex dilectioni m. 2 V 6 ipsam ex conparatione sup. lin. a m. 2 V 7' iniquitatem super quam T 8 non tam R illQ RVT illum Pa illud e cf. Stud. 1889 p. 318 10 et solent in marg. a m. 2 V Iudei ex et Iudei V Iudei R illioet V 11 at uero loqui de T 12 est om. P in nobis R 18 eignificatio V In VRPTa uerbum loqui etiam post redemptio repetitur 14 non sup. lin. a m. 2 V aliquam ex aliquem P cum quando scripsi cf. Abh. IV p. 60 sq. ouai quando R si oum quando Vb ei quando PTe 16 est natus VT 17 enim sup. lin. a m. 2 V omne in rcu. P omne ex homine V & uitant R euitant VPTE 18 si om. V diacedendi ex descendendi P ut quadam RP 19 obpraeasi V ne ipee paenetret V 20 tantam P (ex corr. 1) ab 91 tamen om. V 22 qua Christus est P quae Christus est E 28 diabspalmae P adtulit V 24 demutationem V. )

Nunc uero intercedente diapsalma non pra>cessit querella, sed demonstrata ante causa peccati grauissima tum haec damnationis est subiecta sententia: dilexisti omnia uerba praecipitationis, linguam dolosam: propterea deus destruet te in finem, euellat te et emigret te de tabernaculo et radicem tuam de terra uiuentium. eo exemplo. quo in Genesi dictum legimus his uerbis: quia fecisti hoc, maledictus tu a terra. et rursum: quia audisti uocem mulieris tute; sed et ab apostolo, cum grauissima humanse impietatis crimina percensuisset. itadictum: propter hoc tradidit eos deus in reprobum sensum: [*]( 18 Gen. III, 14. 19 Gen. III, 17. 92 Rom. I, 28. ) [*]( 1 caius mpra scr. R 2 aliut ex alium m. 2 V nunc qua antea r nnquam ante R numquam ante P 8 quaerellia VR quaerelis V ex prophetiae Ra ex profetiae VP 5 iniustitiam - cum om. V 6 malitia er malitiam nt. 2 V malitia P diligit I' et iniustitiam aup iustitiam P super iustitiae om. r 7 quedam VR 8 praemissa ex praemissio m. 2 V 9 gloriaris R iniquitate T in iniquitate (in supr. scr. m. 1) P 10 quaerellae doctor R repperiretur VRP q. rellae V 14 est subiecta sententia ex est subiecta soli sententia m. 1 V 15 lingua dolosa PV 16 in finem — emigret te om. R te post euellat om. PTE de tabernaculo tuo 1C 18 eo exemplo scripsi et exemplo (hoc supr. scr. m. «7 R) H I 2 exemplo VtpTE quoq. Genesi V 19 et rursum — sed om. V quia audisti R 20 uxoris tuae R et apostolns cum grauissima humanae mpietatis crimina percensuisset ita dictum V sed et ab apto grauissimis humanae impietatis criminib. pcensetis (percense╵tis T) adiectum p 1T 81 poll ita dictum inseruit e m. 3 R 22 deus om. RPT in sensum reprobum RPT. )

Omnis etenim anima infidelis, in saeculi huius tamquam maris profundo naufraga, incerto motu uagoque differtur et diuersarum cupiditatum aestu mobilis fluctuat, potestate diaboli saeculum incolentis inlusa, et nulla ad resistendum obnitendumque ei subiectae soliditatis firmitate consistit: ex quo facile est, incentiuis circumagentium cupiditatum pendulam uagamque iactari. quod autem saeculi huius motus atque fluctus undantis maris sit aestibus conparatus, qui dominantis sit diaboli incolatus, secundum propheticam et allegoricam intellegentiam psalmus centesimus et tertius sub corporali tamen creaturarum significatione demonstrat: Hoc mare magnum et spatiosum, illic serpentes, quorum non est numerus. animalia pusilla et magna: illic naues pertransibunt draco iste, quem formasti ad inludendum ei. et rursum in psalmo sexagesimo octauo: ueni in altitudinem maris. [*]( Ps. Cm, 25. 27 Ps. LXVIII, 3. ) [*]( 1 lingua dolosa FT 8 uox sermo post nobiscum repetita R 4 a greci=SI (1=ex u?) R Ta prmauTa Rαταιϲοντιϲμου V αρηνμεα ΚαταFFOVTUCμΑΟU R 6 mersio PT in profundum TE 8 in mare ex in mari T ex sup. lin. a m. 2 V 9 quorumque VP quorumcumque T 10 demonetratam ex demonstratu m. 2 V praecipitationem .(om. rationem) PT 11 quia sup. lin. a m. 2 Y praeoipitatis V seuerisaima damnatione VRPa 18 infidelis ex infideles m. 2 V 14 naufragia V 16 mobilis ex mobiles R si potestate R (an scilioet potestate?) 17 ei om. PT subiecta V 18 cupiditatium V 19 saeculi huius morte adque V 21 profeticam ex preieticam m. 2 V adlegorioam V 26 in psalmo LXVIII rRPT 97 in altitudine R. * )

Quia igitur Iudseorum populus incredulus et regem suum prodens uerba prsecipitationis dilexit, dicens: regem non habeo nisi Csesarem, deo rege neglecto et rege homine confesso in hoc se saeculi profundum ipse demersit; ideo in finem destruitur — usque in consummationem enim saeculi regnum destructae ciuitatis amisit — et de tabernaculo euulsus et transmigratus est: uagus nunc in toto orbe terrarum et ubique peregrinus consummatis omnibus suis in domini passione peccatis.

Quia prsecipitationis uerba dilexit, tabernaculo illo caret, in quo propheta semper dei spiritu plenus fuit, in quo sanctarum uirtutum tremendae contemplationes et salutares uisiones exstiterunt, in quo hostiarum ad redemptionem animse utiles oblationes, in quo paschae agnus in clade Aegypti fidelium custos et in liminum sanguine potens signum, in quo aemulae [*](12 Ioh. XIX, 15.' ) [*]( 2 et dei uerbum E ad erudiendos nos VR qui ad eruendoa nos T 3 rete PT 4 oeloram (cel in ras.) R 5 populo ex polo m. 2 V proditur — populus om. V populo conformato Re (conformato etiam V) 6 draconem PTe in om. V 7 praecipitat ex praecipitauit m. 2 V 8 moyse P Aegiptiorum R 10 tum VPTE obsistit V 11 quia ergo E Iudeae VPTa Iudaeus E 12 praecipitii (ii in ras.) R praecipitii PTE 13 nisi supra scr. R 14 se om. R 16 ideo ex eo m. 2 V in fine VR in consummatione P 16 distructae P 80 qua V 22 ganctorum V contemplationis P et salutaris (salutarea T) suis h donis extiterant PT om. V 24 paacae R pasche V pascae P agno V clade ex claude m. 2 V 25 cuatos ex cua m. 2 V liminu ex limine corr.an. 1 R. )

Euulsi autem sunt non ex hoc terreno tantum tabernaculo, sed et ex illo, de quo dictum est: eleuabo Dauid tabernaculum, quod cecidit: sanctum illud scilicet et uenerabile nati ex uirgine dei corpus et templum, in quo, qui crediderit, tamquam consors dominicae carnis habitabit. omnis autem infidelis a cognatione hac non crediti corporis, id est dei tabernaculo reuelletur et emigrabitur, spiritalis huius tabernaculi indignus habitaculo: quod significare dominus intellegitur, cum dicit: ego sum uitis uera, uos estis propagines, pater meus agricola est. omnis propago in me non manens neque ferens fructum eradicabitur. et omnem propaginem in me manentem emundabit eam pater meus, ut fructum ampliorem ferat. si qui igitur per fidem corporati dei manere in natura adsumpti n deo corporis merebuntur, hi emundantur in fructus aeternos ex se adferendos: quia necesse est, ut- naturam uerre uitis propago intra uitem manens teneat. at uero qui incredulus nati in corpore dei fuerit, uel si et credens maneat, fructibus tamen fidei suae careat, eradicabitur aut ob infidelitatem aut ob inutilitatem fructuum negatorum. natus enim ex uirgine dei filius, non tum primum dei filius cum filius hominis, sed in filio dei etiam filius hominis, ut et filius hominis esset dei filius, naturam in se uniuersse carnis adsumpsit, per quam [*]( 4 Amos IX, 11. 11 Ioh. XV, 1 seq. ) [*]( 4 et om. VPE tabernaculum Dauid E 6 in quo qui ex in quo quo m. 2 V orediderit ex crediderint m. 2 V 9 tabernaculi T reueletur V euelletur E 11 cum ait E ego ex egone m. 1 V 12 omnis ex dlca omnes m. 2 V 13 era bitur corr. m. 111 eradicabitur ex eradicauitur m. 2 V 14 et omnem mundi propaginem V in me ex in mea m. 2 V emundabit ex emundauit V 15 eam om. PTE (ef. text. graec. et SabeUier III, 463) 17 a dño V hii RT fructus (s in ras. 2 uel 3 litt.) R 19 sed uero (sed add. vi. 2) V incredulus ex inoredulis m. 1 R 20 nat'= ex nati (i eras.) R 21 aut ob inutilitatem ex aut in ob ilitatem V 22 fructuum ex fructu R 23 filius non tum primum dei sup. lin. a m. 2 V 24 ut et filius hominis esset filius dei TPb. )

Auulsus autem de tabernaculo eradicabitur et de uiuentium terra. qui enim non manebit in Christo, regni Christi incola non erit; non erit autem, non quod sibi non patuerit incolatus — uniuersis enim patet, ut consortes sint corporis dei atque regni; quia uerbum caro factum est et inhabitauit in nobis, naturam scilicet in se totius humani generis adsumens —, sed unusquisque pro merito se et euellendum de tabernaculo et eradicandum de terra uiuentium praebet, non prohibitus umquam inesse. quia per naturae adsumptionem incola sit receptus; sed eradicatur ob infidelitatis crimen, naturse consortio indignus exsistens. eradicatur ergo de uiuentium terra, quae in beata regione sanctis domino conregnantibus prseparatur; cuius ipse in euangelio meminit, dicens: beati mansueti, quoniam ipsi hereditabunt terram; et hic idem propheta: et placebo domino in regione uiuentium, a qua proditor populus eradicari meruit, postquam destructus in finem a tabernaculo et emigratus est et auulsus.

Viuorum autem idcirco terra est, quia omnis fidelis in domino, licet mortuus sit, deo tamen uiuat, ut dictum est: ego [*](20 Matth. V, 4. 22 Ps. CXIY, 9. 26 Matth. XXII, 32. ) [*]( 1 propaginis — ergo tiup. lin. am. 2 r propaginis ex propagiues R 2 ipse praebet P 4 euellitur E 6 uitae P et. demigratur PT 6 uitae 8 RP 8 et de tabernaculo VT 11 corpori 11 12 habitauit RPTE cf. Sabulier 111, 389 14 pro merito et euellendum ae de VPTE 15 taberaaculo ex tabenaculo m. 2 V 17 eradica - : = tur P infidelitateis eorr. m. 1 V crimen (e ex corr.) R 19 sols V sanctis ex sanitis .R corregnantibus T congregantibus P 20 in euuangelio VR meminit om. V 22 profeta VR dfio V d5 RPT 28 populus proditor P meruit ex metuit m. 2 V 24 et nnte emigratus om. PT est om. V et euulsua I 25 autem om. V 26 uiuant V uiuit PTE. )

Intercessio diapsalmse, etsi non personam, sensum tamen innouauit. nam post prsenuntiatam Doec damnationem, ad quem tamquam ad praesentem fuit sermo, nunc ad alterius expositionis [*]( 3 Deut. XXXIIT, 6. 4 Gen. XVII, 18. 6 I Thess. 4, 16. ) [*]( 1 Abraam T Abrahae ex Abraha m. 2 V Isac V 3 Ruben ex Rubet m. 2 V 4 Ismahel RT apostolis ita V apoetoli ita PT 7 obuiam xpo VPT obuiam domino RK in aera ex in uera m. 2 V 12 adimit (it a m. 1 sup. lin.) V adimit PTb decernendo ex demendi V 13 in eos tantum in quos decreta legitima est P in eos tantum est in quos decreta legitima est T 17 mutabilis sit 1>1' lege uiuendi om. PTb constituta P 18 uita legis a uitae legem e legem uiuendi T cf. adn. Bened. 20 fidi PT fuerant ex fuerunt m. 2V fuerint PT 21 hac V post dicat 6 uel 7 litt. eras. T 22 se supr. scr. P 28 qui ex que m. 2 r 24 esBe sed ex essed m. 2 V 27 ad ante alterius om. P. )

Sed qui timentes ridebunt, id quoque adicient ad hunc moderatum in timore risum, ut dicant: ecce homo, qui non posuit deum adiutorem suum. stultitise impietatis extremae est, non intellegere sub deo et ex deo uiuere, sed in [*]( 1 Ioh. IV, 85. ) [*]( 2 quam albae ex qua albae m. 2 V ad messes PT cum VRPT 8 et ex illo PT 4 esse sine (om. et) V et esse se sine P 6 exaesurus V ex = surus P 7 sciat — quorum sup. lin. a m. 2 r 9 damnationes VPTE et prae- P sentes et aeternas calamitates scripsi cf. Abh. IV,61 et praesentis et aeterna calamitates R1 et praesentes et aeternae calamitates r et praesentis et aeternae calamitatis R2PТE 11 est terribilis PT sit hoc terribilis RIb post terribilis 1 Utt. et post exemplo 2 litt. eras R 12 non nihil T in om. PTb 13 intellegentes ex intellegendus m. 2 V 14 timeant ex timeme m. 2 T' tafli & de fructu (& supr. scr. m. 3) R 16 igitur om. PT 19 exempli ex exemplo m. 1 R inpie V impie P 20 insolentis ex insolentes 11 22 sed quia PT adicient ex adsicient m. 2 V 23 in timorem V 24 stultitiae adque VR si ultimae atque P ultimae atque 7 25 se sub PTE. )