Tractatus super psalmos

Sion quae sit, apostolus docet, cum dicit: accedamus ad Sion montem etad sanctam ciuitatem Hierusalem; omnes enim currimus adprehendere, in quo sumus adprehensi a Christo, id est, inueniri in eius corpore, quod ex nobis ipse prsesumpsit, in quo ante constitutionem mundi a patre sumus electi, in quo reconciliati ex inimicis et adquisiti sumus ex perditis, in quo apostolus cum damno uniuersorum [*]( 22 Hebr. XII, 23. 24 Philipp. III, 12. ) [*]( 1 effundedum ex efundedam m. 2 V 4 plebis eorum dei r 5 dampna Rr 6 omiaao ex omnisso V 7 do creatore Vr reverentibna scripri reuerentea RVrE 9 crassantibos V 11 posset Vr 12 eseias V enyas r 14 adque Vr 16 uarias V orbe ex urbe m. 2 V 16 rp faisset (p supr. scr. m. I) R 17 potestate ex potestates V sanare r expectat R 18 paralyticus V paralities (paraliticus 1) r 18 et ad Fr cf. Sabatier III, 930 adn. ad Rb 94 adpraehendere VR adpraehensi sumus Rb 26 praesumpsit (prae in rax.) R ante ex te m. 2 V 28 et perditis ex et peruitis V. ) [*]( XXII. Hilar. Ytet. para I. ) [*]( 6 )

Sed in eo, quod salutare est, uirtus est nominis. non nos aptamus aut fingimus, sed in ueteris Testamenti libris salutare dominum deum nostrum nuncupari docemur, et proprie hoc nomen per pollicitationem gentibus semper indultum est. ait enim Esaias: et reuelauit dominus brachium suum sanctum in conspectu omnium gentium, et cognoscent omnes fines terrse salutare dei nostri. omnibus igitur gentibus reuelatum est et ab omnibus cognitum est. et rursum in psalmis spiritus sanctus exclamat: cantate domino canticum nouum, quia mirabilia fecit. ostendit dominus salutare suum, in conspectu gentium reuelauit iustitiam suam. et rursum: adnuntiate in gentibus gloriam eius et in omnibus populis salutare eius. et rursum: ostende nobis, domine, misericordiam tuam et salutare tuum d-a nobis. cuius spei desiderium dominus in euangelio ostendit, dicens: multi prophetse et iusti concupierunt uidere, quae uos uidetis, et audire, quse auditis. hoc salutare Simeon et exspectauit diu et, cum in manibus accepisset, agnouit et inter uagitus infantiae, inter cunarum sordes per fidem deum uidit. in talibus et agnoscens adorauit, dicens: nunc dimitte seruum [*]( 1 Philipp. ITI, 8. 10 Esai. LII, 10. 14 Ps. XCVll, 1. 17 Ps. XCV, 3. 19 PB. LXXXIV, 8. 511 Matth. XIII, 17. 26 Luc. II, 29. ) [*]( 9 luorum faciam r 3 adsumptione ex adaumpsione m. 2 V 6 dabit ex dauit m. 2 V 7 optamus ex optatus m.1V 8 deum om. Vr nuncupari ex nuncuparit V 9 hoc ex haeo m. 2 V ≡ — = i rs itationem corr. tn. 2 V (in rtu. fuit tibis) 10 Eseias V et om. R reuelabit r braccium V 13 post ab omnibus 2 lin. eras. V 14 in psalmus V 15 feoit dominus r 17 reuelabit ex reuelauit m. 2 V 18 et — salutare eius om. Vr 21 dfis ñ V dominus noster r in euuangeliis V in aeuangeliis r 29 cooupierunt V conoupiuerunt r cupierunt R 28 audistis V Symon corr. m. 2 V Symeon r 94 ezpectauit (om. et) Rb 26 et cunarum Rb cf. Acad. p. 93 fidem ex fide m. 2 V. )

Ita ait: dum auertit dominus captiuitatem plebis suae. captiuitas proprie gentium est, qui in corde suo dixerant: non est deus; qui trepidauerant, ubi non erat timor, qui spem inopis confuderant et inluserant, quia dominus spes eius est, qui in generatione iusta dominum habitaturum negauerant capti religionibus daemonum, superstitionibus temporum. officiis creaturae. haec captiuitas apellitur, hoc seruitium adimitur. sed Israhel erit ille, qui credit, Israhel erit ille, qui deum oculis cordis aspiciet: quia Israhel deum uidens est, qui post captiuitatem auersam hoc dei salutare cognoscit. lsetatur Iacob, laetatur et Israhel captiuitate auersa, libertate concessa, deo contemplato, Abraham et Iacob patribus per adoptionem familiae nuncupatis. in his ergo laetemur et in his exultemus, scientes per nostram redemptionem ob unius psenitentis salutem esse in caelis gaudia angelorum : et cum caelestis laetitia pro nobis sit, oportet in Christo gaudia nostra esse perpetua, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen. [*]( 2 quoniam Rb salutare tuum — lumen om. r 4 in reuelatione R usque in reuelationem r 6 istrahel V israheli r in monte ez in monte in V in morte R 6 post lapidauit unum uerbum eras/lm V 7 cecidit (ci supr. ser.) R caeoidit V et om. Vr sed om. r 9 cum r ple = is V 10 propriae R prope V port suo eras. in R 11 dixerant ex duxerant R dixer. r dixerunt V 12 quia a dlio R 18 iusta om. R dm V 14 capti ex capiti R 16 apellitur ex ajwllatur R apellatur r 16 credit — ille qui om. Vr 18 aduersam V cognoacet Vr laetatur (lae å. ras.) R laetetur r 19 laetetur israhel (om. et) r ciuitate enersa V 20 et Abraham et Isac et Iacob V et Abraham et Ysaac et Iacob r 21 in his exultemus (om. et) V 22 redemptionem ex ' emptionem m. 2 V 28 in excelsis r et oum ex ea cum m. 2 V 26 amen om. Vr. ) [*]( 6* )

Psalmus, qui lectus est, inscribitur psalmus Dauid, quia per eum spiritus sanctus haec locutus est. et recte ita conpetit psalmo; nihil enim in tempus alterum destinatur. nihil ex occultis profertur, sed omne opus eius in praesens est: denique ita incipit: domine, quis habitabit in tabernaculo tuo aut quis requiescet in monte sancto tuo? oratio est simplex dominum precantis et optantis ab eo noscere, qui mores, quod studium, quse uoluntas sit cohabitaturi cum deo et in excelsis eius et caelestibus quieturi. non est enim humilis cuiusdam animi nec mediocris operis admisceri deo, mereri eiusdem domicilii conmunionem. ergo de quibus quaeritur, statim respondetur: ut, quia arduum est atque difficile haec obtinere. quibus modis id consequendum sit, intellegatur.

Dicit enim ad id, quod qusesitum est: qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam, et cetera psalmi consequentia. talibus praeceptis formatur, talibus monitis instruitur, cui ad deum iter est, cui ad sublimitatem eius ascensus est, cui in aeternis eius est requies. praeceptum autem omne breuitate collectum est, ut memoriae mandetur, ut haereat animo, ut foris ac domi, publice priuatimque, die ac nocte retineatur, ut temperetur, instetur. est enim haec breuitas [*](1 Explicit psalm. XIII incipit psalmus dauid XllII Vr Finit psalmua XIII inoipit XlIII R 4 Dauit V õ ita om. V 6 in tepus (p in rOR.) R 7 pfertur R 9 aut quis tabit requiescit V cf. infr. cap. 6 10 dominum praecantis R dJñ depraecantis V optantes I' orantisii 11 qurbabitaturi R 12 eius et caelestibus om. V13 cuiusi M dam nomin i = V cuiusdam nominis r 14 misereri ex miseriri m. 2 V misceri r communione r 15 qritur V statim et respondetur sup. C /in. a m. 2 V arduum atque difficile sit hae CV 19 psalmi consequentis R psalmo consequentia rb 91 ad sublima V aacensus est R it 29 cuius in aeternisius sit requies V 28 hereat VR 24 publicae V priuatimquae V priuataeque R noctu V 25 ut temperetur scripsi qf. Abh. IV, o9 temperetur Rl temptetur V obtemperetur R' ins = tetur R. )

Et tabernacula, quse prius fuisse legimus, fuerunt leuia, caduca, arescentia, ad tempus ex frondibus texta, qualia interdum a nobis effici solent uitandi aestus causa, ut infra umbram eorum ardorem solis aestumque uitemus. istius modi enim tabernacula populo sunt per Moysen instituta. sed haec arefacta sunt et dissoluta. erant enim imaginaria et facta ad exemplum. ait enim ita deus Moysi: uide facias omnia secundum speciem, quam ostendi tibi in monte. Dauid quoque. templum aedificare optans, tabernaculum cognominauit, sicuti ait: non dabo somnum oculis meis, donec iueniam locum domino, tabernaculum deo Iacob. sed et Moysi et Salomonis tabernaculum concidit; et deinceps apostoli plurima tabernacula condiderunt et per omnes orbis terrarum partes, quacumque adiri potest, quin etiam ex Oceani insulis habitationes deo plurimas parauerunt. de quorum gloria testatur spiritus sanctus: quam amabilia [*]( 17 Exod. XXV, 40. 20 PS. CXXXI, 5. 26 PB. LXXXIII, 2. ) [*]( 3 adque VR ipsius om. R comendabilior esse ex comendabiliores se corr. m. 3 R posset V 4 sacramenti sit rpseqait' (ti sit p sequitr in ras.) R 6 inde a confirmatio diuersa man. incipere uidetur usque ad adquisita p. 96, 2 R conformatio Vr 8 habitatio ex habitio R 9 requiei ex requie m. 2 V 11 primum V laeuia V 19 caduca (duca in rtU.) R aresoentia ex rescentia m. 2 V te≡x ta V tecta b 14 ardore V 16 et effecta de exemplo V 17 uide ut facias Rb 19 opta≡ns V 22 Moyses ex Moysi m. 3 R de genetiuo Moysi cf, Neut Formenl. I, 333 Solomonis T' Salomoni r Salomon Rb con- didit Rrb sed et deinceps V sed deinceps r 24 quaecumque adiri posauut rb 25 in Oceani Vrb d5 add. m. 2 V. )

Primus itaque et maximus gradus est ad caelestia ascendentibus habitare in hoc tabernaculo et illic noctibus diebusque uitam seui totius agere, amotum a sseculi curis et negotia mundi huius relinquentem, sicut plures sanctorum numquam a tabernaculo recesserunt; ut de Iesu Naue scriptum est: et Iesus iuuenis non egrediebatur tabernaculum; et Anna prophetis non discedebat a templo, ieiuniis et obsecrationibus seruiens die ac nocte. post quse in monte domini quiescendum est: hinc enim proficiscentibus eo iter est, et non nisi per hanc habitationem iter ullum est. ergo quaerendum prius de habitatione tabernaculi fuit; quia ex eo in montem esset ascensus, deinde habitatio est temporis et laboris. quies uero non interpellatur extrinsecus, sed otium est iuge, perpetuum, molestia carens, quod in statu suo maneat; ceterum si inquietudo se misceat, otii et naturam et nomen amisit.

Sed mons domini nullus in terra est: omnis enim terra iam pridem per uitia hominum maledictis obnoxia est; nam et in Adae operibus et in Abel sanguine meruit offensam et . sub Noe habitantium peccatis fuit plena et nunc quoque edita [*](18 Exod. XXXIII, 11. 14 Luc. II, 37. ) [*]( 1 deus uirtutum Rb 2 post mea in 1 lin. uacua V in atriia V (cf. Sabatier II, 169) in atria Rb 8 Mosen R uel per dd R 4 et per Solomonem V cf. Acad. p. 15 humani = s (in ras. fuit b) V 5 ordinatum R 6 eolesia V tamen ex tam m. 2 V 9 itaquae V n 18 reliquentem corr. m. 2 Y sicut ex si m. 2 Y a om. V 13 ut de ihu VR ue e 14 iu nis R 15 profet ≡sV profetes R 16 ao ex hac R 17 in mBtem V * h- ino V 18 ulluest 21 iterpe≡antur V 28 cetearum R 24 di V 26 per uitia hominum (a homin in ras.) R maledioti obnoxia eat V malediotionibus noxia eat R 27 edita et exclusa V. )

Ergo ad id, quod quaesitum est: domine, quis habitabit in tabernaculo tuo aut quis requiescet in monte sancto tuo? respondit spiritus sanctus per prophetam: qui ingreditur sine macula et iustitiam operatur. igitur inpollutus ingrediens et extra omnem peccati labem uiuens hic esse responsus est, cui post baptismi lauacrum nullae adhaeserint sordes, sed sit inmaculatus et nitidus, sitque ei non corpus stupris contaminatum, non oculi spectaculis theatralibus sordidi, non mens uino ebria, non pecuniae uita ancilla. magnum est igitur his abstinere; sed non in his statim confecti itineris est requies: c“pta. enim in his uia est, non peracta. nam sequitur: et operatur iustitiam. bonum non tam cogitandum est, quam exsequendum; et beniuolentia non ineunda est, sed explenda. iustitiam enim uelle hic erit fructus, ut fiat. et quidem in his utilis est ad dominum cursus; uerum plura sunt reliqua.

Restat enim: qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam. qui loquitur ueritatem in corde [*](1 et in quod V et in quo — eat et om. R 8 inter nostri et croci una uox erat. V 4 corporae V 5 ecleaiae V eoclaesiae R in domini — in illo om. V 6. otiabimur V 7 ait V ex impietate R an ex infirmitate? 8 nnllus om. R 11 habitabit ex habitauit R habitanit V cf. supra cap. 1 12 in tabernaculo ex in tabernaculum m. 1 r aut quiB requiescet — tuo om. Rb 14 et operatur iuatitiam Rb 16 respo nsusus eat R 18 post oculi 1 litt. eras. R 19 non uita decuniae ancilla V 20 igitur est hi = s (in ras. fuit o) V sed h non is V 26 his sup. lin. add. m. 2 V ad deum V 28 ueritatem ex ueritate m. 2 V. )

Conscius ergo spiritus sanctus ea, quse superiora sunt in uitae innocentia et in operibus iustitise, et gentibus et haereticis esse communia. namque plures eorum et ieiuniis corpora defatigant et continentiam patrimoniorum largitione testantur et pudicitiam uirginitate consummant. sed quia abundatura haec et multa istiusmodi in ipsis essent, dominus ad discipulos sic locutus est: amen dico uobis, cum uenerit filius hominis, putatis inueniet fidem super terram? sciebat et uirginitatem et continentiam et ieiunia esse curanda, et quia hsec non proficiunt ad sanctitatem, nisi expleantur in Christo, id est cum Christi ueritate consentiant, ad id, quod superius dixerat, proheta subiecit: et loquitur ueritatem in corde suo, superiora illa inutilia demonstrans, nisi in confessionis ueritate suscepta sint. et in his quidem conscendentibus ad requiem montis domini gradus celsus est. in innocentia uidelicet et in operibus et in confessione: sed, licet prouecti per plura simus, adhuc tamen alia sunt reliqua.

Solent enim plures gloriosam Intellegentise uerborum speciem prseferre et uoluntatis ac iudicii decus etiam sermonum honestate mentiri, cum de deo bene sentiant et loquantur, uerbis autem ac sensui suo gestis atque operibus mentiantur. hi sunt, qui quae locuntur oderunt et his, quse prsedicant, ipsis rebus inimici sunt. ergo ad ueritatem cordis adiunxit dicens: qui non egit dolum in lingua sua: ut ueritatem, quam sentit, non fallat in uerbis, ut catholicse doctrinae professionem et ita sentiendi ac praedicandi iudicium etiam operatio consequatur, quia, secundum apostoli testimonium, ut in corde creditur. ita ore confessio fit ad salutem. ergo ut sit in dei requiem [*](7 Luc. XVIII, 8. 27 Rom. X, 10. ) [*]( 51 hereticia R 8 esse add. m. 2 V defetigant ex defitigant fort. recte m.1 V deifioant r 5 uirginitatem ex uirginitate m. 2 V consumant uel consumunt (a et u interdum distingui non possunt) R habundatura R 6 e V 8 sciebat enim et V 9 fort. sed quia 10 ad salutem nia nisi V 12 ueritate m corr. m. 2 V 15 uidelicet ex uidellioet m. 2 V 17 alta annt r 19 iudicii sui V etiam uerborum R 20 sentiat V 21 adoensui suo V operib; supr. scr. R 22 loquuntur R et hi quae V 24 et ueritatem VR 25 catolicae V 26 hac praedioandi R ac praedicandi ex aut praedicandi m. 2 V 28 ita in ore Rb in requiem dñi huius dignus V (r) )

Sed artum hoc et per saeculi nequitias 80 uitia difficile est. est enim necessarium plerumque mendacium, et nonnumquam falsitas utilis est, cum aut percussori de latente mentimur, aut testimonium pro periclitante frustramur, aut fallimus de difficultate curationis segrotum; et oportet secundum apostoli doctrinam sermonem nostrum sale esse conditum. idcirco nunc spiritus sanctus falsitatis adfectum mendacii condicionibus temperauit dicens: qui non egit dolum in lingua sua nec fecit proximo suo malum, ut crimen mendacii in incommodo haberetur alieno.

Sed licet, quae superius diximus, expleantur, et ingrediatur innocens opereturque iustitiam, ueritatem corde conplectens, se ipsum in his, quae locutus fuerit, non fallens, malum proximo non inferens, perfectus tamen in his non erit. est adhuc aliquid in nobis edomandum, expuendum, perimendum: et, quid illud sit, idem, qui per superiora, confirmat propheta dicens: et obprobrium non accepit aduersus proximos suos. insolentiae scilicet et fiducise uitia depellit et commune illud superbiae malum tollit. quid enim tam inane, tam miserum quam homo homini superbiens, quam de se aliquid confidens? nonne uidemus plures, per opum insolentiam cum exprobrassent inopibus egestatem, amissis omnibus egere, et aliorum miseriam fastidientes rursum eguisse miserantum? [*](8 Colose. IV, 6. ) [*]( 1 lioguae ex lingua R 2 operationem V 8 nequitias ex nequitas m. 1 V difficile iter est rb 4 plerumque ex plerumquae m. 2 V 6 utilia (om. est) V percaesuro b 6 testimonium ex estimonium m. 2 V frustamur R 8 doctrinam V conditurm corr. m. 1 V 11 incommodo (om. in) V 13 ingraediatur V 15 fuerat b 16 inferens ex afferens (ut uidetur) corr. m. 1 R adhuc cx allhuo R 17 perimendum svp. lin. a m. 2 V 18 idem quod V per superiora ex per superiorem m. 2 V per euperiorem R confirmat profeta subieoit dicens V 19 aduersum Rb 20 et fidnciae uitia depellit IUp. lin. a m. 2 V 21 superbae V 22 Ufidens R s fidens b 28 insolenti m corr. m. 2 V exprobrasBent ex inprobassent m. 2 V M inopum Rb cf. illfr. p. 92, 2 aegeatatem R egestate ex in egestate m. 2 V 25 aeguisse R. )

Sed forte iam dignum se quis, si hsec uniuersa adeptus sit, promissionibus dei credit: cum se post innocentiam, post bonitatem, post prudentise modum etiam humilitate moderatus sit. sed plura adhuc restant. nam ut significauit in eo mendacio esse peccatum, si alteri malum mentientis falsitas conpararet, ita nunc, ubi obprobria aduersus proximos non sumenda decernit, habendam tamen rationem ipsius humilitatis adiecit. quae autem haec ratio sit. cohaeret in uersu: et obprobrium [*]( 11 Luo. XVIII, 11; 13. ) [*]( 1 innocentes R 2 exprobrent ex exprobent m. 2 V 3 penitentiae J. paenitenciae R 4 sed si quid in illis inourioaum si quid neglegens si quid neglegena si quid petulans ei quid petul incontinens V sed si quid in illis incuriosum si quid petulans si quid incontinens R 5 depraehenditur V 7 sup metam li 10 farisaei R farisei V in euuan- 11 geliie v R 11 consiste s V 12 aiout et ceteri V 15 mei peccato 24. 7 R qf. Sabatier III, 345 0rationi m. 1 V ante scriptara eras. sul R 17 mi- scrdam R 18 publicanus om. VR fariseus V farisaeus R honorem er homorem m. 2 V 19 proferebat Vb 22 post prudentiam modum "rr 28 I eo mendaoiis esse r 27 coheret VR. )

Sed magnitudinem fidei nostrae nimium forte erexisse propheta aduersus iniquos iudicabitur. sed spectandum est, quid sequatur: ad nihilum deductus est in conspectu eius malignus: timentes autem dominum magnificat. ergo, ut sine personse exceptione nullus nobis, qui malignus est, debet esse, ita et sine exceptione personse omnis, qui dominum timeat, honorandus est. non nos moueat innocens pauper, non ieiunans anus, non seruus fidelis, non confidens in ecclesiae habitatione peregrinus, sed omnes pari iudicio reuereamur, ut talis sit in eorum, qui timent dominum, magnificatione humilitas, qualis esse debet in nihil sestimandis maliuolis libertas. [*]( 3 constantiam V in eam V 4 ne — terreamur in marg. super. add. m. 2 V 5 maleuolorum R 6 etiam reb. V 8 iniquitati ≡ s (fuit es) V brupentitantV(aninprofesaionemi.eruperit?)10hominecorr.m.2V abruperit ita ut V (an in professionem i. eruperit?) 10 hominem corr. m. 2 V 11 sed nullius — ut in marg. infer. add. m. 2 V sit ex sed m. 2 V nnlluB om. R 12 et caelestia enim contuentem corr. m. 2 V 18 decet et humanae V sublimi et ex sublimet et m. 2 V 14 hominem om. R taquam nullius opinari R 18 quid sup. lin. a m. 2 V 19 esius corr. m. 1 V . n dfis V 30 qui ex quid R 21 omnis ex omnes m. 2 V 22 dem V 23 sanas R 24 reuereamur ex reruereamur m. IV 25 ut talis sit ex ia (?) talis sit R talis (om. ut et sit) V da V. )

Et quia in regenerationis nostrae natiuitate in hsec sacramenta iuramus, renuntiantes diabolo, saeculo, peccatis, cum interrogantibus respondemus, retinendam usque in finem confessionis huius fidem statuit dicens: qui iurat proximo suo et non decipit. quamuis enim quis in mandatis dei diu manserit. tamen, si aliquando fefellerit, iam non manet, cum fefellit, et iustitia anterior iniustitiae tempore amittitur. et idcirco in euangelio: beati, qui manserint usque in finem, idcirco apud Salomonem omnis laus in exitu canitur, quia in his, quae promissa sunt deo, non est aliquando fallendum.

Sed tendit usque ad consummationem perfectam admonitio caelestis. nam cui uitium omne detersit, cupiditatem quoque eius, quae nimium nos detinet, pecuniae auertit dicens: qui pecuniam suam non dedit ad usuram. fallax hoc beneficium et humanitas fraudulenta et damnosa hsec beniuolentia docetur. quid enim tam intolerabile, quam ut indigenti ita beneficium tribuas, ut magis egeat, et miseriam inopis opem laturus adcumules? si Christianus es, quid a deo praemii expectas, ipse ab hominibus non beneficia expectando, sed damna? si Christianus es, quid otiosam pecuniam tuam in reditum conponis et fratris tui inopiam, pro quo Christus mortuus est, thensaurum tuum efficis ? si Christianus es, non quaero ut largiaris, saltem debitum sic reposce, ne spolies, et memento eum, a quo usuram repetis, esse inopem et pauperem, propter quem Christus inops uoluit esse et pauper. itaque siue iniuriam siue [*](8 Matth. XXIIII, 13. ) [*]( 1 saoramento V 51 reDunoiantes R diabulo V 8 retinenda V confessionis huius fidem sup. lin. a m. 2 V 6 et iustitia ex et iustitia et corr. m. 2 V 7 anterior iniustitiae sup. lin. a m. 2 V et idoirco in euuangelio V in euuangelio R 8 uaquae V usq (sitpra q aliquid eras.) R 9 Solomonem V promissa ex proximissa corr. m. 1 V 11 perfecta R admonitio ex admonitione m. 1 V 15 damnosa (om. et) b 18 laturos V quid ab eo R praemium praemii R praemioi corr. m. 1 r 19 expetedo V 20 ai ex sit m. 2 V otiosam ex otiosum m. 2 V om. Ji 21 et sup. lin. a m. 2 V fratris ex a fratris m. 2 V de thesaaro tuo ex de thesaurum tuum fR. 2 V 92 effici corr m. 2 V si xJSianus eius, non V 23 reposce (s in ras.) R reposoe ex reposae m. 2 V a om. V 24 xjSs et inops 1". )

Sed ne durus sermo admonitionis istius crederetur, tamquam si penitus sub usurarum nomine habendi curam remouisset: non igitur adquirendi sollicitudinem sustulit, quin etiam modestiam accipiendi muneris temperauit adiciens ad id, quod dixerat: qui pecuniam suam non dedit ad usuram et munera super innocentes non accepit. est quaedam munerum consuetudo, quae honorem adferat largienti, ita ut maximi doloris sit oblata contemni. quam damni donasse. quae sumpta sunt. igitur ea munera, quae in alterius operarentur iniuriam, inhibuit. nam si usum omnino munerum abstulisset, satis fuerat dixisse: et munera non accipit. sed quia simplex donorum usus aut ex hominis aut etiam ex dei reuerentia uenit, ea uetuit munera, quae integritatem iudicii corrumperent, quse innocentis iniuriam emerent, quae nullum in se i-aritatis mutuae officium continerent. ut enim quse deo offerimus. his quidem ille non eget. sed per nos debitae reuerentiae explentur officio, ita eam in muneribus docet seruandam esse rationem, ut ea sumantur a nobis, quae sint grata et utilia offerentibus. non quae nos faciant uenales, nec insidiosa innocentibus sint. nec munerantibus sumptuosa, officio potius quam cupiditate sumpta, honore ingesta quam metu, caritate magis suscepta quam lucro.

Qui facit haec, non mouebitur in aeternum. per haec igitur est habitatio in tabernaculo, per haec requies in monte. restat ergo praeceptorum custodia et mandatorum opus. condendus est psalmus in uiscera, scribendus in corde, in memoria [*](1 xpi V 2 esset et indigentiam V 5. paenitus VR 7 adioiens scripsi id adioiens V dicens R 11 maximi doloris ex maximi donasse doloris m. 2 V contemnui V quam damna donasse R quaedam mdonaBse r 151 quae (ae in, ras. m. 3) sumpta sunt R 1S nam si unũ V 17 emerunt V 18 et enim V 80 expletur offioium V impletnr officium b obseruandam esse b 28 neo ante munerantibus sup. lin. a m. 2 V sumptuosa (o ex corr.) R 87 in tabemaculu R in tabernaoalum V 28 praeceptorum ex praeceptorem m. 2 V. )