Tractatus super psalmos

Sed dissolutis infirmitatibus corporis regni beati huius tempus aeternum est, ubi non flendum, non dolendum, non corporese cupiditatis demutatione labendum est: sed in his uiuendum, quse, inquit, oculus non uidit, et auris non audiuit, et in cor hominis non ascendit. cessat in bonis futuris intellegentia, auditus, aspectus; nec conspectui [*]( 12 Pa. CXX, 6. 26 I Cor. 2, 8. ) [*]( 8 quasi om. R (in G fuisse uidetur) aBperrimae E asperrima R 6 resoluentae R 6 allegorumini R allegoricam e 7 orystalon R 9 et nocturnum ignorantiae frigus G & nocturnum frigua R et nocturnos ignoranti! frigoree a 13 haec enim omnia GE haec omnia R 14 per om. G 16 licentur R lane R 22 posset ex possed R 24 in G h. 1. haec tantum legi possunt: ubi non dolendum n3 corpor»** fort. uerba non flendum ibi nota aherratione exciderant 26 inquid G 28 intellegentia auditus aspeetus R intelligentiae auditus et aapeotus E. )

Atque ut sub niuis et nebulse et crystalli frigore intolerabili, si maneret, dei tamen spiritu in deliquium resoluendo significasse illam aeterni regni seterno populo beatam temperiem nosceremus, psalmum propheta tali confessione conclusit: ante faciem frigoris eius quis subsistit? emittit uerbum suum, et liquefaciet ea; flauit spiritus eius. et fluent aquse. pronuntians uerbum suum in Iacob, iustitias et iudicia sua inlsrahel. non fecit taliter omni nationi, et iudicia sua non manifestauit eis. peculiaris haec in Iacob et Israhel dei uoluntas est: . non in eum Israhel neque in eum Iacob, qui hoc corporis nomen ad solatium ueluti generosae in se stirpis amplectitur. sed eum Iacob, qui subplantauit priorem, qui primogenita spe seternitatis emit, cui Israhel deum uidendo cognomen est, qui ipse Hierusalem et pacis est ciuitas, qui sedificatus super petram fidei confirmatis portarum seris fortiores portas portarum inferi obtinebit, qui in uerbo dei congregatur, qui non inopia eget, non ssecularis rigoris frigore aduretur, sed liquefactis omnibus et dei spiritu absolutis temperie seternse* serenitatis utetur. huic pronuntiatur hoc uerbum, hic per spiritalem intellegentiam has dei iustitias et iudicia expectat. consors [*]( 2 Boluuntur Rs 8 & cristalli R ** chrystalli G 4 post saecularis G post hos aecularis (hos ex os) R 7 intolerabili si E **tolerabilis« G intolerabilis R 11 subsistit R sustinebit E emittit R emittet E 12 flauit R flabit E cf. Sabatier II, 284 18 aq R pronuntians GR qui annuntiat E in iacob G iacob RE 14 in istrahel G israel RE 15 taliter ex aliter tn. 1 R aliter G manifestabit R 16 uerba et Israhel — neque in eum Iacob, quae extant in G, om. R 18 solatium G solacium R 19 sed eum iacob Re sed in eum iacob b 20 dm uidendo R de deo uidendo E 21 sup R supra E 22 seris ex serris n R serris G portae portarum G R portarum port-as E 28 congregatr G, hic desin. G. )

Superiores tres psalmi, quibus prophetia nos ad laudem domini aduocat, beatae illius spei nostra distributionem ipso conlocationum suarum ordine sunt secuti. primus enim eorum ob spem seternitatis et caelestis regni expectationem cantatus est. secundus ob sedificationem sanctae ciuitatis et congregationem sanctorum, qui ad plenitudinem sanctae huius ciuitatis conuenient, subsecutus est. tertius ille iam ob gratulationem exsedificatse ciuitatis et aeterno. pace fundatae et post saeculi urens arensque frigus caelesti spiritu temperatae in hunc hymnum est comparatus. doctrinae ergo idem est ordo, qui rerum. nam secundum propheticam et apostolicam prsedicationem beati istius regni et ciuitatis aeternae in his ordo dispositus est: in resurrectionis demutatione, in congregatione sanctorum, in dominicorum ciuium confrequentantium incolatu.

Post quae iam in aeterna beatitudine omnibus constitutis ad canendas dei laudes hoc consequenti psalmo chorus caelestium uirtutum potestatumque contrahitur, ut ob depulsam saeculi uanitatem creatura omnis ex magnis officiorum suorum laboribus absoluta et in beato regno seternitatis aliquando respirans deum suum et lseta praedicet et quieta et ipsa secundum apostolum [*](2 Ioh. 1, 11. ) [*]( 8 quotquot ex quocquod m..? R receperunt Re autem receperunt b cf. Sabatier Ill, 387 adn. 4 his Re eis b Explicit psalmus CXXXUII incp CXXXVIII (sic) R 11 conlocutionum R 12 expectatione R 15 conueniet R c6nueniant E ille iam a illeiS (puncto separ. m. 3) R 16 exaedificate R fundate R 17 temperate R 22 confrequentantium Rb cum frequentatione e. )

Laudate dominum de caelis, laudate eum in excelsis. laudate eum omnes angeli eius. laudate eum omnes uirtutes eius. laudate eum sol et luna: laudate eum omnes stellae et lumen. laudate eam caeli caelorum: et aqua, quae super caelos est, laudet nomen domini. quia ipse mandauit, et creata sunt; ipse dixit, et facta sunt; et statuit ea in saeculum et in sseculum saeculi: praeceptum posuit, et non praeteribit. absoluto quidem ad intellegentiam sermone propheta omnes caelestes uirtutes adhortatur ad laudem, sed non sine perfect-a ratione doctrinae. primum enim errorem [*]( 1 Rom. VIII, 19 sq. 12 I Petro 1, 12. ) [*]( 4 subdidit R cf. Sabatier III, 623 adn. subiecit E in spe Rb eam in spe e 9 gloriae R cf. p. 862, 13; 336, 19 sq. gloria E forL in aeterna beatitudine 14 a R e E 16 demutationS R demntatlo E 17 orant R demoratur E 19 sQptura R susoeptura E quS R qua E 28 seculum et sic in seq. R. )

In quo dicto etiam hoc docetur, quod et Genesis distinxit et euangelia testata sunt et apostolus prsedicauit: dei iussu facta esse omnia, non per se extitisse, tamquam ipsa illa materia oboedientiae ui talis existeret, cum esse ac subsistere iuberetur; sed omnia ex mandato creata esse, et dictum fuisse ab eo, qui dicebat, ut fierent. ita enim Genesis est locuta: et dixit deus... et fecit deus. et nunc propheta ait: dixit, et facta sunt. non enim sibi praecepit, ut fierent, sed sunt facta, cum dixit. facta autem sunt per eum, de quo euangelista testatus est: omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil et apostolus ait: qui est imago dei inuisibilis, primogenitus omnis creaturse, quia in ipso condita sunt omnia in cselis et in terra, uisibilia et inuisibilia; siue sedes, siue dominationes, siue principatus, siue potestates, omnia per ipsum et in ipso condita sunt. et Sapientia ita de se locuta est: ego eram apud ilium conponens; mihi adgaudebat, [*](18 Gen. I, 6 sq. 22 Ioh. I, 3. 28 Coloss. I, 15. 29 Prov. VIII, 80. ) [*]( 2 coisse (cois in ras.) R adque R 8 tono R tum E 4 agat R agitet E 5 demense R dimensae E 7 aut solem ex A solem m. 1 R agitet EgdemeneeRdimeneaeE 7antsolem ex & solem m.1R 8 deferrent R deferret E 9 sicR cf. p. 860,26 quoniam ipse dixit et facta snnt; ipse praecepit et creata sunt E 10 nullus R nullus igitur E 12 que R 18 hoc R id E 16 ui talis Bened. uitalis RE 18 fierent o Rb fieret e 19 nun corr. m. 1 R 28 ita de se R de se ita E. )

Causam etiam propheta aliam laudis adiecit: quoniam ipse mandauit, et creata sunt; ipse dixit, et facta sun t; et statuit ea in saeculum et in saeculum sseculi. manent enim ex nihilo substituta et gratiam ex eo, quod sunt, creatori suo debent cum sensu uitae suae bonitatem eius et uirtutem sentientia, per quem uiuere se sentire coeperunt. uiuunt autem adeo, ut et in saeculum saeculi maneant et secundum apostolum reuelationem filiorum dei expectent a corruptionis seruitio in conformem eorum gloriam liberanda. con. tuendum autem est, in his creaturis, quae in sseculum saeculi sunt statuta, neque caelum hoc, quod firmamentum nuncupatur, neque terram, quse arida dicta est, connumerata fuisse, quia et in prophetis dictum sit: ecce ego facio caelum nonum et terram nouam et dominus in euangelio dixerit: caelum et terra praeteribunt; uerba autem mea non prseteribunt; de quibus non huius loci sermo est. tantum illud ad admonitionem commemorandum a nobis fuit, non dissolubiles creationes nunc ad laudem dei fuisse nume. ratas, sed eas, quae in seternitatis sunt substantiam constitutae. ac ne forte, quod in aeternum manerent, naturale illis esse ex substantise suae beatitudine crederetur. subiecit: praeceptum posuit, et non praeteribit, ut hoc, quod sunt, id est, ut maneant in aeternum, non naturae suae esse intellegatur, sed prsecepti eius sit, qui potens sit rebus ex nihilo substitutis naturam aeternitatis adferre. non enim, inquit, praeteribit prseceptum, id est mandati eius non erit finis: quia in aeternum maneant, quibus aeternitatem uirtus aeternitatis indulsit. [*]( 17 Esai. LXV, 17. 19 Matth. XXIV, 35; Mafc. XIII, 31. ) [*]( 5 sic R qf. stipr. quoniam ipse dixit et facta sunt, ipse mandauit et creata sunt E 7 sic R statuit ea in saeculum saeculi E 9 cum sensu Rb cum sensum e bonitatem Rb bonitate e 10 sentientia Bened. sententiae R et scientiam e 16 connumerata Hb conumeratam « 28 substantiam llb substantia e 25 substantiae suae Re substantiae b 27 intellegatur R intellegant E 30 quin aeterno R. )

Post quas rursum terrena cetera aduocantur ad laudem, quae, etsi non omnia sunt horum caelestium et beatorum bonorum consortia. partim per inrationabilem sensum, partim per inanimale naturae, partim per impietatis offensam, tamen deum per id, quod talia sunt instituta, ipsa institutionis in se habitae prouidentia praedicant. ait enim ita: laudate dominum de terra dracones et omnes abyssi. ignis, grando, nix, crystallum, spiritus procellse. q u ro faciunt uerbum eius, montes et omnes colles, ligna fructifera et omnes cedri, bestise et uniuersa pecora, serpentes et uolucres pinnatae, reges terrae et omnes populi, principes et omnes iudices terra. iuuenes et uirgines, seniores cum iunioribus laudent nomen domini. omnia laudem dei concinunt, licet quaedam sensu laudis carentia sint: sed per institutionis ordinem qualitatemque gignendi prseconium creatoris ostendunt. detenti in terra dracones eorumque plures in abyssis demersi, ut nos intra metum et religionem, dum ipsi intra abyssum terramque religati impietatis nostrse; p“nis praeparantur, coercerent. natura ignis, niuis candor, crystalli glacies, procellse spiritus, montium celsitas, distinctio collium, arborum fructus, bestiarum uarietas, pecorum utilitas, serpentium nisus, uolucrum uolatus, regum potestas, populorum famulatus, principum dignitas, iudicum aequitas, aetatum omnium et sexuum mores, studia, uirtutes, . haec itaque omnia in diuersos ineffabilesque usus formata, distincta, animata, perfecta, creatoris prouidentiam laudant. et eorum, quae aut inanima aut inrationabilia sunt, qualis laudatio esset, ostendit dicens: quse faciunt uerbum eius: ut ex eo, quod in hunc officiorum suorum sint ordinem constituta, praeconium eius, a quo ita sint instituta, testentur.

Regibus uero et ceteris aliis, tamquam rationis consortibus, [*](1 postq R 3 inanimale naturae R inanimalem naturam E 7 habisai R 9 uerbfl R cf. Sabatier II, 285 uerba b (in e post abyssi legitur et reliqua omissis sequentibus usque ad nomen domini) 11 pinnatae R1 pennatae R'IJ 17 habissis R et sic in seq. 22 serpentium R serpentum E regum — famulatus om. R sed qf. supr. et Acad. p. 32 n e 24 aexu R 25 firmata R CEt: Acad. p. 46 26 cratoris R. )

Et quia illud sanctorum est regnum, per quod regnante domino ad beatum regnum dei patris accedent, psalmum ita propheta conclusit: hymnus omnibus sanctis eius, filiis Israhel, populo adpropinquanti sibi. sanctorum omnis hic hymnus est, . qui dominum non ut ceteri reges aut prin- . cipes aut iudices pro uirtutis et confessionis admiratione laudent, sed pro gaudio consummatae in se beatitudinis et gratulatione cantantium: sancti scilicet, qui Israhel filii sunt, deo propinquantes; non illi utique, de quibus dictum est: plebs haec labiis me honorat, cor autem eorum longe est a [*]( 89 Matth. XV, 8; Marc. VII, 6. ) [*]( 4 quod scripsi quo R qui e quia b 9 intellegitur et uidetur Rb intelligetur et uidebitur e zabnlo R et angelis ex angelis R 18 terrS & caelfi R cf. Sabatier l. c. caelum et terram E exaltabit R et exaltauit E cornfL R cf. Acad. p. 41 cornu E 14 corntl R cornu E 15 exaltat R exaltabit E q signifioatur R 16 cfl enim R 17 eat R erit E 19 et terram quia R et terram reddetur quia E 90 sedia Rl sedes R' E 88 accedent R ascendent E cf. Acad. p. 20 26 dnSn iJdeum E. )