Tractatus super psalmos

Tu cognouisti semitas meas. in uia hac, qua ambulabam, absconderunt laqueos mihi. haec tam illius, quam huius Dauid oratio esse poterit existimari: quia, ut diximus, omnia domini dicta atque gesta et serui fide et prophetae praefigurauit exemplo. numquam uero psalmorum prophetia, quotiensque ex persona domini profertur, non aliquid peculiare eius ac proprium, quod alii cum eo commune esse non possit, adiecit: ut, quia multa ex persona eius hominis, quem adsumpsit, commemorata personis hominum essent naturisque communia, psalmi potius de eo prophetia ea, quae proprie ex persona eius dicerentur, ostenderet; ut illud nunc: considerabam ad dexteram et uidebam. quia non est, qui cognoscat me. perit fuga a me: et non est, qui requirat animam meam. Dauid enim, licet fugeret, non [*]( 2 orantio praecantis R 5 credetur R 17 & ipsa = spiritalis (eras. s) R 20 laqueum E 22 ut om. Gf 24 quotiensq R quotiescumque E ef. Acad. p. 29 26 ao ex hac R communes esse R 27 passioni. hominum (?) G 28 prophetiam ea R propriae R 29 ostenderent R 31 perit G cf. Neue Formenl. II, 523; Georges Wortf. 508 periit RE. ) [*]( XXn. Hllar. Plet. para I. ) [*]( 51 )

Sed hsec omnia in domino tempore passionis inpleta sunt, cum euntem eum ad crucem eorum nemo comitatus est, quos ad possessionem regni caelestis secundum euangelicam dispositionem separatos a sinistra dextrae praeparabat, ob quos et homo erat natus: cum in tot tantisque crucis ipsius signis deum nemo cognouit, cum frequenter antea latens se his, qui eum quaerebant, et prodidit et ingessit. et per oblationem spontaneae uoluntatis fuga ab eo periit, cum nullus uirtutem uitae eius, quse in anima significatur, inquirit. corpus enim. quod cruci adfixerant, contuentes potestatem animae. quae: se signis et factis deum probauerat, nemo quaerebat.

Iam illa, quae secuntur, licet communia uideantur esse cum ceteris, tamen etiam per eum tempore passionis omnia dicta gestaque sunt. clamaui ad te, domine, et dixi: tu es spes mea, portio mea in terra uiuentium. clamans dixit: tu es spes mea, cum ait: pater, commendo in manus tuas spiritum meum. pars eius in terra uiuentium est, cum latroni die eadem incolatum paradisi promittit. [*]( 26 Luc. XXIII, 46. ) [*]( u 1 neqe G 8 perit G periit RE 5 etiam illud GE illud etiam R 8 nemo animam GR animam nemo E uerba per id enim — requirit omisvtse. uidetur G 9 et nemo cognoscit Ge et nemo animam cognoscit Rh 10 respi***** G respiciente e perspiciciente R perspioiente b 18 saecundum R 18 uirtutem E ueritatem R 90 qua se coni. Bened. in adn. 81 rpbat R 22 sequntur R cf. Aead. p. 23 24 A dixi R dixi E 95 portio mea supr. scr. R 98 eadem R eodem E paradisi G paradysi R. )

Redit deinde ad orationis suae modestiam dicens: intende orationem meam: quia humiliatus sum nimis. humiliatus est enim formam serui accipiens et oboediens factus usque ad mortem, mortem autem crucis. libera me a persequentibus me: quia confortati sunt super me. educ de carcere animam meam ad confitendum nomini tuo, domine. quamquam enim potestatem haberet ponendi animam suam et resumendi, tamen semper per reuerentiam filii honorem paterfi® maiestati reseruauit, cum orat: pater, clarifica me; cum proclamat: deus meus, quare me dereliquisti? in his enim non est infirmitatis suae confessio, sed paternse uirtutis prsedicatio. liberari se ergo nunc similiter a persequentibus orat, quia confortati sunt. confortati enim sunt. cum ad crucem dant, cum per carnem deum nesciunt, cum eos habitus humilitatis et forma in eo seruilis hortatur.

Deinde rogat, ut anima sua educatur e carcere. si in carcere positis etiam ante Noe tempora resurrectionem secundum beatum Petrum dominus prsedicauit, carcer est inferi, a quo se educi rogat, ut in altero psalmo erat precatus: ne contineat super me puteus os suum. oratio omnis ista ad confessionem, ut diximus, uirtutis paternse est. sed adiecit et causam, cur se de carcere oret educi: ad confitendum, inquit, nomini tuo. resurrectio enim eius paternae in se uirtutis prsedicatio est, quia potestas ei omnis ex patre est. [*]( 13 Ioh. XVII, 1. Ps. XXI, 2. Mare. XV, 34. 28 Ps. LXVIII, 16. ) [*]( 1 inferos GR ad inferos E 7 morte autem G et mortem RE 8 mepost peroeqaentibufl om. R sunt om. G 11 ponendi ex ponendae R 12 filii G fili R uerba orat — me oum omisisse tddetur G 15 se ergo GR ergo se E 17 confortati enim sunt om. G ad cruoem dant temptaui cf. AbA. IV, 70 autem dent (?) G audent R oruoifigere audent E 18 uerba deum nesoiunt oum omisiste uidetur G 28 ut om. G ut et E praecatus GR ne G non RE 26 cur G qur R se de GR aese de E 97 inquid G enim eius G eine RE 28 est post praedicatio om. G. ) [*]( 51* )

Sed per quos sit dei nomini confitendum, subiecit dicens: me expectant iusti, donec retribuas mihi. omnium apostolorum fides usque ad resurrectionis tempus fuit trepida: quam in domino contuentes expectationis suae securitate firmati sunt. et hinc illud est a domino dictum: tristis est anima mea usque ad mortem. non enim ait: propter mortem, quia, licet se passioni daret, non tamen uirtus aeterna dolorem passionis exciperet; sed quia apostolorum metus per humilitatem passionis exortus — adeo ut et firma illa supersedificandse in ea ecclesiae petra trepidaret — post mortem et resurrectionem domini in eadem trepidatione esse desineret, idcirco usque ad mortem tristis est, post quam trepidantis fidei essent securitate firmandi. expectant ergo iusti, donec sibi retribuatur a deo. et quid ei a deo retribuatur, apostolus docuit dicens: propter hoc exaltauit eum deus et donauit ei nomen, quod est super omne nomen: ut in nomine Iesu omne genu flectat, cselestium et terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Iesus in gloria dei patris est. haec ei a deo retributio est, ut ei corpori, quod adsumpsit, paternae gloriae donetur aeternitas. quse autem sit iustorum expectatio, idem apostolus docet dicens: . nostra autem conuersatio in caelis est. unde etsaluificatorem expectamus Iesum Christum. qui transformabit corpus humilitatis nostrae conformatum corpori gloriae suae. expectant ergo iusti, dum retribuatur illi: scilicet ut conformes fiant gloriae corporis sui, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen. [*]( 6 Matth. XXVI, 38. 14 Phil. II, 9 sq. 22 Phil. m, 20 aq. ) [*]( 17 flectat R lfectator E cf. Acad.p. 57 & terrestrium R terrestriam E 23 saluificatorem R ****ficato** G saluatorem nostrum E cf. Sclbatier 111, 824 24 transformauit R 25 ergo iusti G ergo eum n « iusti RE 26 dm G retribuatnr GE tribuatur R illis G 27 cor- . poris sui G corpori sui R corporis eius E Explicit psal? CLI (sic) incipit psalS CLII deinde spatium 4 lin. uacat et incipit quinta linea a uerbo translatoresque G Explicit psalmus CXLI inoipit CXLII, 14-18 lilt. eras., deinde legitur dauid, uers. Jinis uacat R ItS tractat' ouius supra de psaldi CXLll deinde a m. 2: ioip dfie exaudi cet. p. )

Psalmi superscriptio nulla esse secundum Hebrseos uidetur; id enim ab his, qui utraque lingua eruditi sunt, traditur. translatoresquo ceteri nihil omnino de rebus gestis, id est de Abessalon in Dauid patris sui insectatione scripserunt. sed hi septuaginta seniores, quibus.legis ac prophetarum scientia ultra praescriptum et ambiguitatem litterae fuit, addendum hoc psalmo iudicauerunt. causam uero iudicii istius in exordio psalmorum docuimus, per quam nihil in psalmis nisi propheticum cognoscimus oportere tractari. cum enim nec gestis sermo nec temporibus ordo conueniat, relicum est, in exemplum ac scientiam gerendorum et gesta omnia in Dauid et ab his intellecta esse doceamur. adposita ergo nunc psalmo superscriptio est, quae non extat in libro, ut, ubi extat — id est sicut in psalmo tertio, in quo a facie eius, qui nunc persequi scribitur, fugerit —, ad scientiam propheticae intellegentiae uocaremur.

Prophetat ergo nunc Dauid passionibus suis dominicas passiones: non de Abessalon conquerens, sed de his, quiAbessalon ad impietatis crimen ignirent. ignita enim secundum apostolum diaboli sunt iacula, quae se in cor Iudae, ut dominus traderetur, iniecerint et nunc in filiis inob“dientise operentur. ob quod dominus adsumpta peccati carnis similitudine de peccato condemnauit peccatum in carne. tractabimus ergo psalmum ex persona prophetae intellegentis se in peccati corpore positum et inter multas et graues diaboli temptationes [*](4 dfie R sed cf. p. 806,12 percipe orationem R 9 de Abessalon Re sed abessalon G absalon p 10 soribserunt G hi Gp hii R 11 ac ex hao R 12praescribtum Q addendum GRaddendop 14 profeticum G lõuerbum ordo, quod est in GR, om. p(A) relicum G reliqum R reliquyau p 17 dauid ab hia G 18 supersoribtio G superscriptio R 19 aioufe in Gp sicuti in R 28 Abessalon G Absalon Rp Absalon R Absolon p 24 secundū G saeoundum R 28 condempnauit p 29 intellegintes G 30 positi GR et //// graues (4-5 litt. eras.) R. )

Deus, exaudi orationem meam, auribus percipe obsecrationem meam: in ueritate tua exaudi me. in tua iustitia. primum orationem suam deprecatur audiri, quia id humilitatis humanae est, ut audientiam dei his, quse orat, exoptet. sequenti deinde secundum propheticam scientiam, ut in ueritate dei audiatur, expostulat. non est huic fideli uiro deus ex elementis saeculi, non ex regum nominibus, non ex errore saeculi in saxis et metallis et lignis : sed uerus ei deus est, aeternus, omnipotens et uniuersitatis effector. tertia quoque postulatio est, ut in iustitia dei audiatur. non est tyrannicse uoluntatis deus, non prsedurse et iniquae pertinaciae arbiter, sed qui rationem habeat infirmitatis humanae neque hos demutabilis naturae nostrae promptissimos lapsus secundum indemutabilis substantiae suae indeflexam constantiam metiatur, sed iustus et moderans tantum ab homine expectet, quantum meminerit humanae licere naturae. [*]( 8 Ioh. VI, 71. ) [*]( 1 ut in ras. R et G 5 Absalon Rp per quem Rp 9 pferend» p euuacuans G et formam GRe ac formam pb 10 infirmissimum GRe infirmum pb 11 adque GR 12 dã Gp dñe R 13 obsecrationeam G 14 depraecatur GR 16 orat G oret RpE 16 exoptet GR expeotet p sequenti GRp(A) secundo E 18 aelementis R rerum G sed tf.Acad. p. 30 19 & metallis Re metallis pb 21 non est tyrannicae uoluntatis RE non est orator inuidie uoluntatis p(A) 22 iniq R 23 neque hos GRp neque qui hos E 24 demntabilis GpE demutabiles R labaos R. )

Et ideo subiecit ad id, quod se in iustitia dei orauit audiri: et non intres in iudicium cum seruo tuo: quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens. quid enim spei est, si iudicare nos secundum se deus uelit, si ad conparationem sui uitse nostrse innocentiam postulabit? iustificari autem in conspectu dei quis uiuentium potest, cui ira, cui dolor, cui cupiditas, cui ignoratio, cui obliuio, cui casus, cui necessitas uel per naturam corporis uel per motum animae semper fluctuantis admixta sit, cui et cotidie grauissimus hostis immineat, diabolus uidelicet animae uiri fidelis insidians eamque ad interitum persequens? hanc enim esse causam docet, qua nemo uiuens iustificari in conspectu dei possit: quia persecutus est inimicus animam meam, humiliauit in terra uitam meam, collocauit me in obscuris sicut mortuos saeculi. obscuritas per corporis uitia effunditur, et cum per diaboli laqueos in cupiditates carnis incidimus, a cognitionis luce depulsi in obscuris collocamur gentilium tenebris demersi et ssecularium operum nocte detenti.

Sed quantumlibet persequens animam inimicus et humilians in corpore tamquam mortuum saeculi collocet in obscuro. spiritalis tamen uiri anxietas his corporis tenebris non tenetur et cor super hac ipsa naturae sum infirmitate turbatur repugnansque uitiis hominem suum in memoriam primse suse constitutionis et in meditationem dei operum conuertit non enim eum inimicus in obscuris mortuum saeculi, sed tamquam mortuum saeculi collocauit: per quod libertas spiritus semper in se anxii reseruatur. *

Id enim sequitur: et anxiatus est in me spiritus meus: in me turbatum est cor meum. memor fui dierum antiquorum, meditatus sum in omnibus operibus tuis, in factis manuum tuarum meditabar. scit Adam a diabolo captum et idcirco memor est antiquorum dierum. scit eum per transgressionem legis constitutae et a [*](2 in iudicio R 4 iudicari R 7 ignoratio ex ignaratio p 9 quotidiae R 10 uiri aupr. scr. p 17 lucae R in obacuris RE in obsouro p 20 mortaam p 91 non tenetur pE continetur R 28 in me spiritus R super me spiritus pE qf. Sabaiier 11, 276. )

In eo autem, quod et memor dierum antiquorum et in operibus dei meditatus est atque meditabitur, quamquam per fidem suam coeperit, tamen non proprium suum esse, ne insolens existimetur, sed per auxilium dei, ad quem orauit, sibi indultum esse demonstrat dicens: expandi manus meas ad te: anima mea sicut terra sine aqua. terra sine aqua arida et infecunda est et inrigari se semper imbre pluuise caelestis expectat: ita et sancti anima naturse suse conscia, immadescere se dono diuini eloquii desiderat, de quo Moyses ait: expectetur sicut pluuia dictum meum, et descendant sicut ros uerba mea, ut pluuia super gramen et ut niues super faenum. arens ergo et sitiens anima tali propheticse doctrinse imbre perfunditur, ut mortua et ieiuna ariditate naturae in uberes fructus praeceptorum dei cognitione reuirescat.

Iam in his, quae secuntur, humanae fidei et conscientise confessio est, per diapsalmi intercessionem inpatientia prophetici desiderii monstrata. uelociter exaudi me, domine, [*](91 Deut. XXXII, 2. ) [*]( 1 ab om. p paradysi R 4 manuum dei Re dei manuum pb meditatur R meditabitur pE 7 quia non mortuus saeculo R 8 sed tamquam mortuus saeculi om. p 12 memor (om. et) R antiquorum dierum pE 18 inrigari se semper R irrigari sese semper pb irrigari semper e 19 consciae R 21 spectetur p 22 ut pluuia ex aut pluuia R 24 imbrae R 25 ieiun = a p 27 secuntur Rp sequuntur E . 28 diapsalmi Rp diapsalmatis (diapsalmiatis a) e diapsalmae b. )

Et idcirco ait: non auertas faciem tuam a me: et similis ero descendentibus in lacum. lacum poenalem inferorum locum scriptura commemorat, ut in his psalmis ait: tu, domine, abstraxisti ab infero animam meam, seruasti me a descendentibus in lacum. ergo nisi facies dei, qui utique Christus est, qui imago dei inuisibilis est, unicuique sancto adfuerit, erit illis similis, qui poenae inferni deputati ex uita hac sine spe quietis excesserint

Sed de spe sua propheta non ambigit neque extra euangelicse securitatis fiduciam est, tempore quidem ipse anterior, sed in spiritu apostolici gaudii particeps, qui resurrectionem domini contuentes seternitatem caducorum corporum crediderunt. id enim consequenti ait: auditam fac mihi mane misericordiam tuam: quia in te speraui, domine. matutinae autem huius misericordise gaudium locis plurimis demonstratur, uel tum cum ait: ad uesperam demorabitur fletus, et [*](2 Phil. I, 23. 8 Rom. VII, 24. 5 II Cor. 6, 2. 14 Ps. XXIX, 4. 26 Pa. XXIX, 6.' ) [*]( 2 me om. p 3 ego om. R 4 liberauit R 6 congemesoimus R cf. Stolz L. 366, Sittl Arch. It 492 congemiscimus pE 6 taedia & ipse R taedium et ipse e taedium ipse pb 10 excedat GRE recedat p corpore G e corpore RpE 14 ab infero GR ab inferis p ab inferno E ' 15 seruasti GE saluasti Rp a descendentibl G a descendibus p 18 ex uita scripsi et uita G e uita Rpb cf. praef. 28 consequenti GRp in consequentibus E fao mihi Gp (mihi fao R 24 dfie G om. RpE 25 autem G om. RpE 26 uel tum cum Gp uelut (ut s. s. 1 f) cum R uelnt tum cum E uesperam G cf. Neue Formenl. 1,572 uesperum RpE. )

Dehinc sequitur: notam fac mihi uiam, in qua ambulem: quia adteleuaui animam meam. apostolus per speculum et in senigmate uidet, et pro parte scit et pro parte prophetat. propheta quoque, tamquam per naturam humanae fragilitatis ignorans, notas sibi fieri, in quibus ambulet, uias orat. non enim hse saeculi uise utiles sunt: spiritales illas et caelestes ille nosse desiderat. id enim ait: quia ad te leuaui animam meam. non in humilibus est anima illius, sed in excelsis et idcirco excelsarum uiarum postulat notionem. scit enim esse inimicos sibi, qui se in alias uias auocent, qui in uoluntatem alteram deducant. de inimicis istis spiritalibus apostolus multa et frequenter ingessit. ab his ergo se eripi orat et uiam tribulat$m, quae ad caelum agit, cognoscere rogat et de uoluntate domini doceri et per spiritum eius in terram rectam deduci: id est, ut constituatur in hominem non uitiis peruersum. nam in rectam terram se dirigi quomodo optasse de elementi huius natura existimabitur, nisi quod secundum primi hominis naturam, cui post peccatum dictum est: terra es et in terram ibis, constitui se hominem rectum indeflexumque desiderat? id enim sub his dictis continetur: notam fac mihi uiam, in qua ambulem: quia ad te leuaui animam meam. eripe me de inimicis meis, domine, ad te confugi: doce me facere uoluntatem tuam, quia tu deus meus es. spiritus tuus [*]( 6 cf. I Cor. 18, 12; 9. 82 Gen. III, 19. ) [*]( t 1 laettia G 8 in ea GR in eo p 4 fao mihi Gp mihi fao R 6 enigmate G enigmatae R 8 humanae humanae G 9 heae (sed postea del.) G haec R spiritales illas et GRe spiritalen et pb 16 et uiam (nitam Gf) tribulatam quae GR et uiam -illam quae p et uiam illam tribulatam quae E 19 in recta terra G quomodo optasse de elementi (cetera desunt) G quomodo optasse de aelementis huius natorae existimabitur R quomodo optasset cum elementi huius natura existimabitur e quomodo optat si de elementi huius creatura dixisse existimas biturjj(yT)& 22 constitui se R 24mihi fac R 27 deus meus ea tupE. )

Consonans apostoli confessio est ad id, quod ait: doce me facere uoluntatem tuam, illud, quod per eum dictum est: et qui putat se scire, nondum scit, quemadmodum oporteat se scire. quod si ne orare quidem adhuc scimus et loqui desideria nostra non nouimus spiritu potius pro nobis inenarrabilibus gemitibus postulante et inperitiam nostram arcanse scientiae affectu repensante secundum hoc apostoli dictum: quid enim oremus secundum id, quod oporteat, nescimus; sed ipse spiritus pro nobis postulat gemitibus inenarrabilibus, non incondite propheta creditur orare, ut uoluntatem dei doceatur explere. et conpetens illa humanae uerecundise professio est, ut, quod per spiritum dei in terram rectam deducendus sit, id non meriti esse sui arroget neque per satisfactionem proprii obsequii id sibi postulet, sed totum hoc ad clarificandum in se dei nomen expectet, ut propter honorem dei nominis in terra recta esse statuatur.

Et quia hanc terram rectam scit sibi non in corpore mortis huius posse concedi, quia labes carnis humanae per admixtam in se uitiorum consuetudinem aboleri penitus nisi cum naturae demutatione non possit, uiuificari se, quasi nondum uiuat, expostulat dicens: uiuificabis me in sequitate tua. educes de tribulatione animam meam et in misericordia tua disperdes inimicos meos. et perdes omnes, qui tribulant animam meam: quoniam seruus tuus ego sum. habuit quidem, ut diximus, hoc iustitia uerecundise, ut, quidquid illud sibi beatitudinis sperat, [*](6 I Cor. 8, 2. 10 Rom. VIII, 26. ) [*]( 2 post domine R add.: uiui6cabis me in aequitate tua 5 se soire Re sese scire pb 6 nec ex ne m..3 R nec pE 9 arcanae Rle archanae R* archano p(A) arcano b scientiae Re conscientiae p(A)b 13 credetur p 16 non om. R 16 proprii p(A)b pii Re 18 rectam sntpr. scr. p 23 naturae ex natura R 27 omnes qui tribulant R omnes inimicos qui persecuntur p 98 ego sum R sum ego p cf. Abh. 1 V, 88 99 illud R aliud e, om. p(A). )

Non lenes autem sibi esse inimicos propheta demonstrat, sed eos, qui etiam animam persecuntur: non quod cum corpore possit occidi, sed quod ita diabolicis infestationibus fatigetur et subiectorum sibi uitiorum incentiuis agatur, ut a domino mereatur occidi. uerum ut etiam inimici sui pereant, quamquam ad id potissimum et nomen et misericordia dei est, tamen cum etiam ea causa est, quod seruus dei est, cuius animam persequantur. et liberalitas admiscetur et meritum atque ad domini misericordiam serui quoque et fides et nomen adiungitur: ut misericordia dei, quamquam omnibus prompta sit, his tamen, qui serui eius sunt, intellegatur adsistere per eum et in eo, qui ait: ego sum uobiscum omnibus diebus usque in [*]( 28 Matth. XXYin, 20. ) [*]( 2 postulet GR ex postulat corr. p 6 aecum G equum R 7 sint Gp sunt R a 8 indescreti G cum que a tribulatione GR q & eil a tribalatione p(A.} a 9 eadem GR & eadem peA) quia GR q II (ex q{) p 10 in salutem misericordiae iudioium G in misaericordiae iudicium Re in misericordiam iudicium pb 11 temperetur Ge temperatur Rpb 18 persecuntur G persequantur RpE cum corpore GpE corpore R 15 subiectorum GR sub iniectorum pE inoen = = uis agatur G incentiuis arguatar R incentiuia aduratur e incendiis aduratur p(A)b cf. Acad. p. 43 a dJ5 R u 16 uerum GR om. p 17 cum om. R 19 admiscetr G 93 usque in Rp usque ad E. )