Tractatus super psalmos

Breuis psalmus est et distinctione magis quam tractatu explicandus, ad humilitatem nos et mansuetudinem docens. et quia plurimis aliis locis nonnulla de humilitate tractauimus, otiosum est eadem repetere. certe meminisse debemus maximum fidei nostrae opus esse humilitatem, cum hanc pro optimi operis conscientia propheta commemoret dicens: domine, non est exaltatum cor meum. optimum enim sacrificium deo cor contribulatum. non ergo cor secundis rebus efferendum est, sed dei metu intra mansuetudinis fines humilitate cohibendum.

Neque elati sunt oculi mei. alia istud proprietate grsecitas elocuta est dicens: ovdl έμετωρισϑησαv 01 όϕϑαλμοι poo, id est non ex alio in aliud elati sunt. eleuandi autem oculi secundum dicta prophetae sunt : eleuate oculos uestros et uidete, quis ostendit haec omnia. et dominus [*](16 cf. Pe. L, 19. 20 Esai. XL, 26. ) [*]( 1 procedimus GRPTb praecedimus Y procederemus e quidem GRPTE om. V usque in GYe usque ad RPTb 2 postulat GVRT e postulans P 3 misericor G misaericos ('fie) R Explicit psals CXXVIIII incipit psals CXXX G Explic»* = 缭 = CXXVIIII incipit psalmus CXXX V Finit psil. CXXVmi incipit CXXX R Esp psalmus CXXC3HI (sic) incipit psalmus CXXX P Expl. de CXXIX incip de CXXX T 14 pro om. V 15 commemoret VT onmemoret P commemorat R 18 humilitate GVRT utilitate P 19 istut V 20 ΟΥΔΣΣΜΣΤΣѠΡθΗCΑΝΟΙΟΦθΑΑ- MOIMOY V OTAe eMeTewplCO HCAN 010 <l>OAMOIO MOY R OT AEEMTEWPIGEHCAIO <l>SA AXXOT MOT P (in T . cetera recte praeter εεΤεѠPHCθΗCλΝ, supr. scr. emerete oristisan i opthalmi — in G h. 1. nihil legi potest, nisi hesan*** h ptal, quae syllabae in ipso textu litt. latin. exaratae sunc) 21 aliut V delati G 22 oculi- GVPT om. R dicta GPE dictum VRT. ) [*]( XXII. Bilar. Pict. pars I. ) [*]( 42 )

Dehinc sequitur: neque ambulaui in magnis neque in mirabilibus super me. magni periculi res est si in modicis ambulamus et si non in mirabilibus demoramur. magna eloquia dei sunt, ipse mirabilis in excelsis est: et quomodo tamquam. bonum opus de se propheta praefert, quod in magnis et mirabilibus non ambulet? sed cum addidit: super me, in his non ambulat, quse in hominibus mirabilia et magna creduntur. Dauid enim, et propheta et rex, erat humilis antea et abiectus neque conuiuio patris sui dignus; sed deo conplacuit, unctus in regem est, adspiratus est in prophetam. non insolescit in regno, non odiis commouetur: persequentes se amat. inimicorum mortes honorat, incestuosis et parricidalibus filiis parcit. imperator contemnitur, pater laeditur, propheta uexatur: ultionem non ut propheta orat, uindictam non ut pater sumit. contumeliam non ut imperator exsequitur. in his ergo, quae super se magna et mirabilia sunt, non ambulat.

Sed uideamus, quse secuntur. sinon humiliter sentiebam, sed exaltaui animam meam. quae prophetae ista diuersitas est? non exaltat cor: exaltat animam. non in magnis et mirabilibus super se ambulat: sed non humiliter sentit. excelsus animo est: et corde summissus est. humilis in suis est: sed non humilis in sensu est. sensus enim eius in caelum est, anima eius est in excelsis. cor autem, ex quo [*]( 1 Ioh. IV, 36. 97 Matth. XV, 19. ) [*]( 3 fort. ut semel in quod cf. Addenda 4 perseuerent VRPT om. Gf 8 in mirabilibuB G VP (P in supr. addJ, mirabilibus RT 7 demoramnr VR demoremur G demorabimur T demorabit' P 11 his ez is P in hominibua G homini e hominum VRPTb mirabilia et magna GVPTb magna et mirabilia Re 12 erat VR est PT 14 adspiratus est in GVR aspiratus in T adspiratu in P 15 persequentes se Ge peneq. tee et perseq. tis V persequentem se RPTb 16 onorat Pl 18 ut propheta orat uindictam non om. V .21 secuntur R sequuntur VPT 98 non in magnis VPT sed non in magnis R 515 summissua est VfR submissas PTE 26 enim RE om. VPT 97 in caelum est RP in caelum est est V in caelo est TE cor VRPe corde Tb. )

Dehinc sequitur: sicut ablactatum super matrem suam, ita retribues in animam meam. ablactato Isaac accepimus Abraham fecisse cenam, quod ablactatus iam puerili aetati proximus cibum excederet excederet. apostolus omnes rudes fidei et infantilis adhuc in dei rebus scientiae lacte potat. ergo profectus maximus est, iam lacte non indigere. ad fortiorem enim cibum transisse filium suum Abraham etiam conuiuii laetitia. testatus est, et apostolus carnalibus et paruulis in Christo panem negat. propheta itaque orat, quia non exaltauerit cor suum, quia non in magnis et mirabilibus suis ambulauerit, quia non humilia senserit, sed exaltauerit animam suam, uti tamquam ablactato super matrem suam retribuatur animae eius: scilicet ut perfecti et caelestis et uiuentis panis retributione sit dignus, quia per superiora, quae commemorauit, opera cibum iam lactis excesserit.

Sed neque sibi tantum hunc uiuum e caelis panem precatur, uniuersos autem ad huius spem adhortatur dicens: speret Israhel in domino ex hocet usque in saeculum saeculi. spem nostram nullo fine temporum claudit, in inmensum expectationis nostrae fidem tendit. in saeculum saeculi [*](] malae RPT moltae V 6micidia V 8 blasfexniae VR humile VR* homilis PTab illo VRPe (cf. Neue Formenl. 11, 210, Georges WortJ. 334) illi Tb 4 subditũ Re subditus PTV2b (in Vsnbditus — ergo add. m. 2) 6ablactatum RPE ablactatfls T ablatum V super om. V 7 ita VPT aic RE: isac V 8 cenam V caenam R puerili aetati RTe puerili aetate VPa 9 proximus VRT ex proximfl corr. P apoatolna VRe et apostolus PTb rudes RPe rudis VTb 10 infantilia VRPTb infantiles e lactae R 14 panS in matg. add. P 17' animae VPTE anima R 18 scilicet. ut Re scilicet VPTb 20 lactia excesaerint V lactis ex lactia n excesserit P 21 post praecatur (sic) in V uerba panem uinum (corr tIl. 1) sunt repetita 99 autem RE om. VPT fort. recte huius VRPT eius E 28 istrahel V dflo add. m. 2 V ex hoc et VRPT (sed in R post hoc spat. 3-4 litt. uacuum) ex hoc nunc et E 24 saeculi om. R 24 in ante inmensum supr. scr. P in sctm saeculfl acti P. ) [*]( 42* )

Omnes quidem anteriores psalmi graduum in profectum nos spei celsioris extollunt et per doctrinam fidei, spei, confessionis, humilitatis, orationis in sublime gradibus suis prouehunt. sed hic praecipue psalmus nos ad cognitionem filii dei edocet et sacramento adsumptse ab eo carnis instituit. coepit enim ita: memento, domine, Dauid et omnis mansuetudinis eius eius. audent Iudaei aduentum domini nostri, quo corpore salutem humano generi reddidit, abnegantes hunc psalmum ad Dauid referre, ut in passione domini impii, ita et in prophetiae scientia inperiti; legentes et non intellegentes, habentes et nescientes, uenerantes et non ob“dientes. qua enim religionis simulatione prophetarum libros uenerentur, multis cognitum est. contrectare legentes manu non audent. linteo substernunt, ad fidem sacramenti testes eos adhibent: et hoc eo proficit, ut maiore inreligiositatis crimine eorum, quibus tantus honos debetur, dicta aut contemnant aut dissimulent aut nesciant. hoc eo dictum est, quia, cum in prophetis longe postea, quam Dauid corpore excesserat, scriptum habeant in 26 Hieremiaita: in illa die, dicit dominus, contribulabo [*]( 25 Hierem. XXX, 8 sq. ) [*]( 1 per spem VRPT quia per spem E apem futuri saeculi VR futuri saeculi spem IVV 2 consequentes RPT conaequentis V consequemnr E U ihm xjio V Explicit psalmus CXXX incipit psalmus CXXI (lie) V Finit psalmus CXXX incipit CXXXI R Explioit tract psalmi CXXX incipit tract psalmi CXXXI P Expl. de CXXX incip. de CXXXI T 9 hamilitatis orationis R humilitatis operationis PTE om. V in Bublimae R in sublimen V 10 praecipuae R fili dei (sic) docet V 18 nri in rcu. R 14 reddit P 16 sciStiam periti V 17 habentesoboedientes om. PT uenerantes — oboedientes om. V 19 cStraotare V aud ent P 20 lintea T substnunt (bs in rcu.) P eos om. VPT 21 t pfecit T 28 onos ex onus R autem cStemnat V1 24 excesserat ex excesserit T 25 hieremia VT ieremia RP. )

Dauid cum patribus quiescebat, ipse testamentum datae per Moysen legis cognouerat; tanto postea deus per prophetas locutus est Dauid excitandum, pastorem, regem, orientem, iustum, in cuius diebus salus Israhel sit, ad quem deus testamentum pacis disponet. ergo est Dauid non hic Iessae filius, psalmorum ex parte conscriptor, sed Dauid ob custodiam gregis sui pastor: pastor enim bonus pro ouibus suis animam ponit, ob aeterni regni gloriam rex, cui dictum est: Rabbi, tu es rex Israhel, ob iudicium iustus: pater enim non iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit filio, ob lumen mundi oriens: est enim lux uera, quae [*]( 4 Hierem. XXIII, 6 sq. 8 Ezech. XXXIV, 23 sq., cf. Esai. XL, 11. 22 Ioh. X, 11. 24 Ioh. I, 49. Ibid. V, 22. 26 Ibid. I, 9. ) [*]( 2 ipgi in ras. P aliis, operabuntur V (cf. Sabatier 11, 696 adn.) alii. diis et operabuntur RPTE 5 regim V1 regnabit ex regnauit P et ante intelleget om. V 7 istrahel V 8 isaia ?' de Esaia Jt. I. cum Ezechif.le cortfuso cf. adn. Bened. 9 altum et pascet RP 11 dominus & locutus sum R 14 deberi uenerationS VR det>i uenerationS T debreui ueneratione 7* 16 datae om. V 17 postea ex posea m. 2 V ds supr. scr. P per profetas ex profetas m. 2 V p. profetas P 19 istrael V 20 disponet R disponit VPT iessae V cf. Abh. IV, 80 iesse RPT 24 ob iudioium dei iustus e 26 0 lumen P est enim V cf. Sabatier 111, 387 adn. orat enim RPTE. )

Ait enim: memento, domine, Dauid et omnis mansuetudinis eius. non ait: memento mei, sed: memento, domine, Dauid, ut alterum, qui loqueretur, ostenderet. orationem autem omnem hanc esse unigeniti dei filii per prophetam loquentis existimari necesse est, memoriam dei patris erga eum, sibi quem adsumpturus erat, hominem deprecantis. est enim nunc Iesus secundum apostolum in gloria dei patris, et ei omne caelestium et terrestrium et infernorum genu flectit. ergo se primogenitus dei filius, deus uerbum, iam Dauid nuncupat per prophetae orationem eius sibi hominis nomen adsumens, qui secundum diuinitatis suae priuilegium una secum esset in patris gloria collocandus. memente, domine. [*]( 2 Matth. XXVIII, 18. 8 lob. XIV, 27. 21 Phil. II, 10 nq. ) [*]( 1 luoifioat VPT inluminat RE cf. Abk. IV, 93 et infr. Ps. CXXXVlll cap. 37 ueniem V 2 o fili dignitate testamti pacis eris P omnieni eni mihi V 4 est add. m. J°V 5 dauid tempora VRPT tempora Daoid E esse haec VRe haec esse PTb 9 ab aetatis Rb beat.. V a beatii P a transaotis (sed in rnarg. habeatil) T ab eius e 11 fort. sed in 12hic qui propheta (profeta V) VRe hio propheta PTb 18 magnos est VB, magnus PTb eo ex eodem m. 2 V 17 domine om. R ut er 4 at R 19 per profetas PT 20 ergo V1 eum ex enim m. 2 V 511 in gloriam V 22 genam V 28 fleotit VR fleotent P flectitur TE dem ante uerbum om. V 24 per profetae orationem R per profetiae rationem V per prophetam PTE 515 unam V 26 in paris V. )

Sicut, inquit, iurauit domino, uotum uouit deo Iacob. sacramenti mentio ad professionem uoluntatis adsumitur. et nescio, an unigenitus iurauerit. certe ita et gessit et locutus est omnia, ut sacramenti religioni satisfacere uideretur. namque cum quaedam de passione sua locutus ad discipulos suos fuisset et Petrus tamquam indignum hoc dei filio detestatus esset, Petrum, cui superius claues regni caelorum dederat, super quem ecclesiam aedificaturus erat, aduersus quam portae inferi nihil praeualerent, qui quae in terris soluisset uel ligasset, ea in caelis uel soluta persisterent uel ligata, hunc itaque tali conuicio detestantem hoc sacramentum passionis excepit: uade retro post me, satanas, scandalum mihi es. tanta ei religio fuit pro humani generis salute patiendi, ut Petrum, primum filii dei confessorem, ecclesiae fundamentum, caelestis regni ianitorem et in terreno iudicio iudicem caeli, satanae conuicio nuncuparet. quin etiam in [*]( 2 Matth. XI, 29. 8 Matth. XII, 18 sq. 22 Matth. XVI, 23. ) [*]( 8 de eo Rb di PTe 4 anima mea VRPlTb animae meae P'e 5 ludioimn gentibus (gentib. V) VPTb iudicium meum gentibus R gentibus iudicium e 6 olamauit V 7 ut ergo omnis V 8 huius VRTe eius Pb 11 inquid R diio supr. scr. m. 1 R uotum om. R 14 saoramenti religioni VRb sacramento religionia Pe sacramento religioni T 16 indignuB V1 17 petrQ ex petro T petro RPa 19 inferi VRe inferni (an ras. P) PTb praeusalerent R ualerent VTe ualerent ex q; ualent P qui quae (in ras. P) VPTE qui quae R soluisset R uel soluisset VPTe fort. recte 22 uade retro post me VR uade post me PTE if. Sabatier III, 98 satanas VR sathanas T satana PE 28 tanta ei RVPT tanta enim ei E 25 iudioio supr. scr. T. )

Si intrabo in tabernaculum domus meae et si ascendero in lectum strati mei, si dedero somnum oculis meis et palpebris meis dormitationem et requiem temporibus meis, donec inueniam locum domino, tabernaculum deo Iacob. humanae naturae uota haec esse non possunt, et condicio sacramenti infirmitatem terrenae necessitatis excedit. adeundum tabernaculum domus non est, strato lecti abstinendum est, somnus oculis et palpebris dormitatio et requies temporibus non danda est, donec cum inueniatur domino locus et tabernaculum deo Iacob. [*]( 2 Ioh. XVIII, 11. 8 Ioh. XIX, 30. ) [*]( 1 eo quo RTE meo quo V c€L eo quo (cQ in ras.) P dedendum VRE danda PT 2 ait om. P 8 in theca VT in teca R supr. tcr. 1' in theoam E 5 patri uouisset RPTE pati (adJ. m. 2) uoluisset r 6 ostendet V deuotam VRE dediti P debita T 8 et supr. tcr. p om. 7' 9 oapud R 18 qua iurata sunt esse VRPT quia iurata sant haec esse E seques est P 14 ut add. m. 2 V 15 et si asoendero I si ascendero RPTE 18 doneo inueniam VRPTe donec cum inueniam b 20 haec esse Re ista (add. m. 2) esse V esse ista PTb 21 excaedit R n 22 strato lecti abstinendum est om. R 28 doneo cum RPb doneo T donec e cf. Arch. //, 604 24 domino locus RT don locus V dAo locutus P. . )