Epistulae

I. ENNODIVS LIBERIO PATRICIO.

Dum pro uenerandae religione conscientiae uerba dirigitis in Aquileiensis electione pontificis et diuinis initiata cultibus lingua militat consecrando, in ignoti nos diligentia sermonum uincla tenuerunt, quia nihil superat iudiciis, quotiens aliquid probatus extulerit. quid enim sententiae sequacium derelinquat, quando iustitiae obsequitur cuius in examen definitio non uocatur? agitis bono conscientiae quod uestro uix negaretur imperio. exhibuit inter arbitros Marcellini uenerabilis collegam maximus hominum humilitate sublimior, et ne potestati fauor per obliquos adscriberetur interpretes, quod de proprio decerpsit genio laudati iunxit ad pretium. egistis mediocrem, ne praecelsi esset suspecta praedicatio. clarissimorum testimonia ut uires accipiant, culmina castigantur. felix sacerdotium, cui facem praetulit plena mens luminis. beata conuersatio, quae • idcirco in discussionem deducta est, ut tanto uiro adstipulante [*]( I. Item epistola symmachi (Bimmacbi A) pap liberio patricio directa. Symmachos eps ecclesiae catholicae urbis romae liberio patricio salutem A (= cod. Paris. nr. 9629 saec. X) et B (= cod. Vatic. nr. 630 saec. X) 3 cum T aeneranda AB relegione B 4 aquiliensis BT, aquilegiensia Pb 5 lingua cultibus LBTV semonum B 6 uincula Sirm. quia] quam L diuitiis B quoties B, quod aeienjB A 7 sequatium B dareliquat B 8 iuBticiae B deffinitio T, diffinitio P 9 agitis (is corr.) Y uix om. A negetur B 10 maroelli B eolligam B 11 maximos L 18 genio BTb, ingenio ALPB V (sed in exp. Y m. 1) iuncxit u BP mediocremine B 15 fex B 16 faciem B conuersio T 17 icirco T adstipulante] adfabulante A, affabulante B )

superaret, quae non didicisset saporem uict-oriae, nisi subiacuisset incertis. semper innocentibus gloriam aduersa pepererunt: prouidet defensores fortissimos mediocris inpugnatio. sed quid epistulae terminos loquacitate produxi, coactas lege paginas in humana concinnatione transgressus ? iungo et ego, amplissimi, partibus uestris pro modulo exiguitatis propriae caelo uobis obsequente consensum et, quod mirabile inter homines habetur, consideratione uestri adtrahor ad amorem. inspirata mihi per alterum placet affectio, dum manet caritas imis inserta uisceribus peregrinante persona. comitem se tamen caelestis gratia desideriis iungat et dum cupitis datur effectus, aut inueniat bonum pontificatus aut faciat. ualete, mi domini, et amantem uestri crebris releuate conloquiis, ut si non exigat negotiosas frequentia paginas, praestentur affectui.

II. ENNODIVS MARCIANO.

Dum inter spem et metum animus meus anxio de te iactaretur incerto., solida profectus tui indicia conloquii melle reserasti, quia domesticam origini tuae facundiam fidelis doctrinae heres insequeris. non degenerat, ut uideo, uena. linguarum et peritiae successio illo quo patrimonia iure discurrit... putabam [*]( 2 semper—mediocris om. L* add. m. ant. in mg. 4 et terminos B 5 in h.] inhumanas T concinatione B trangesus B 6 nris AT 7 celo nobis B, nobis caelo B 9 per] pro B placere B affecto T caritatis L 10 incerta B 11 poet iungat 8 litt. ras. in B affectus PRb 12 ueniat LPT1V, ueniet B ualete — affectui om. AB, inclusit Sirm. domine B, domiae P (asd e corr.) b 13 tamantem B reoelate T con- iloqis B 14 preatentur B aeffectui V (a s. I. M. 1), effectui Pb; flnit add. B, codices A et B autem hanc exhibent subecriptionem: data xvin, kldaram noubrm die indictione VIII. (octaaa flnit add. A) AR ) [*]( H. 16 marttano T 17 com T anxio de te B, de te aIIdo LPTV, de te anxius b 19 facondiam Tl 21 diacurret et B )

scientiae dotes rem tantum ingeniorum esse non familiae nec duci per stemmata quod labor continuus et indefessus sudor adipiscitur. sed, quantum apparet, ordines suos seruat eloquentia et oris pompa, quae exundauit in ueteribus, migrat ad posteros: concordat scientiae cursus et fluminum, per consuetos alueos et dicendi unda praelabitur. uenit ad te cum censu patris eruditio et bono subolis Asterium sepulcra restituunt. inuidi fateor hactenus annis senioribus et aetatem, cui ille concessus fuerat, suspiraui, beneficiorum caelestium neglegens aestimator, quando potui desperare de togae fructibus radicis manente substantia. sed superna dispensatio ut det genium beneficiis, inprouisum facit esse quod tribuit et dum nota. transgreditur, potentiam suam liberalitate manifestat. non est bonis partubus infecunda Liguria: nutrit foro germina, quae libenter amplectatur et curia. nota proximitate sociantur causidicus et senator: his qui bene toga usi fuerint reseratis susceptura sinibus palmata blanditur. uale, dulcissime, et ad haec decora multus incumbe: totum te studia honesta suscipiant: festina, ut ad messem patriam uenias, linguam lectionis sarculo, mores bonorum imitatione purgando.

III. ENNODIVS OPILIONI V. I.

Debeo equidem prioribus responsa conloquiis et in obsequio propositi uel pudoris, nisi pagina rusticante displiceam, accepta geminare, ne potioris dignatio ad paenitentiam redeat [*]( 1 dotis LV 2 stimmata B, stemata LTV continuisset Bb 4 in ueteribuB ex meteribus L m. ant. 5 consuetus B 6 cum ex con T m. 2 7 erudieio BL bono ex beato T m. 3 sobolis LTV sepulchra LPTYb 8 actenus B et Bb, om. LPTV 9 concessus] censondus b w mg. reglgens B, negligens LTV 10 potui om. B disperare B 12 facites ee (es ex is eorr.) B 14 infeconda Tl 16 causedicus BL V 17 reserastis B 18 incombe T\' 19 utj aut L 20 sarculo T, arculo L purgandoJ finit add. B ) [*]( III. 22 ui. B, VI b, om. T 28 pro prioribus B 25 penitentiam BLTV . )

de abiuratione fastidii. nostro enim uitio in culmine constituti supercilii memoriam non amittunt, si illud mali genus sectari et humiles suspicentur. cum enim eminentissimos adtollat castigatio sua et honorum plenitudo saecularium hoc solo artificio patiatur augmenta, considerandum est quid abiectis detrimenti pariat status angustia non metiti. ergo sufficiat magnitudini uestrae, quod post duplicem scriptionem sentio quid per silentium erroris incurrerim. sed timui confiteor, ne ad uitium me duceret fuga culparum et [sermo deputatus ad gratiam, dum nulla peritiae lima comeretur, inueniret offensam. refugi horrorem, qui ignaris de parendi occasione generatur. ecce asserui habuisse me et animam depositum confitentis et bene de uiribus conscii in restitutione uerecundiam. restat autem, emendatissimi hominum, et illud placere uobis allegationis meae inspectione cognoscam, quod hactenus accepta non reddidi. fida enim index est possibilitatis nostrae consideratio et sicut in omnibus praecipua, ita famam muniens circa linguae maciem custodita, quia, si crescit eloquentium dos pudore, facile prudentiae nomen adipiscitur, cum per ipsum conticescat, infantia. causae tamen, quam iniunxistis, iacturam frontis exhibeo et dum imperata exsequor, opinionem ad incerta transmitto. Agnellus de casis per uarias promissionum mihi inludit effigies, uolens a nobis summam pretii designari. sed mali [*]( 9 cf. Hor. A. p. us. 31 ) [*]( 1 abiurtatione T 2 rapplicii T 3 eminentissim| B .0 4 plenifcuda L1 saecularum L 5 aumenta B, agmenta T 7 post om. T p 8. I. add. m. 2 8 silentium V sed sil in ras. 3 lite. quarum prima c incurrerem B cuteoruereor V uereor exp. et afiteor 8. scr. m. 1 10 offesam (eeam in ras.) B 11 parendi B PТ2b, pariendi LТ1V 13 uerecondiam T restatute mendatis- Bimi B 14 et] ut fort. allegationee F1 15 actenus B 16 indiz B 17 ita] prima T famam B (ut proposui Wiener Studten II p. 255), fama LPTVb 18 custodite L1 Quia si b, qui aai B, quasi LPTV, qua si conieceram l. c. dos] de T 19 conticiscat B 20 iniancxistis BV 21 obsequor T 22 inludet B 23 nobis L et Sirm. summa L1 ) hominis ardorem insatiabilem esse didicistis, qui nisi contemptu pecuniae non sanetur. domine mi, saluto et rogo, ut religio circa. me pii amoris seruetur et foederis.

IIII. ENNODIVS HELISEAE.

Diu quaesitus desideriis meis euenit effectus: ut detur genius beneficiis, transmissa in longum expectatione tribuuntur. uiuit in quacumque terrarum parte proximitas: sequestratione corporum sanguinis catena non rumpitur: per discreta regionum caritas damna non sentit, quando inter eos qui habitatione separantur praesentiae uice tenetur affectio. deo omnipotenti gratias refero, quia uos memores fecit esse pietatis et prosapiae sub religiosa occasione reminisci. teste deo postquam mihi domna Cynegia meritum uestrae conuersationis exposuit, uisionem uestram speciali ardore requisiui, si uotis copiam optata dedisset occasio. domina, salutationis reuerentiam dicens in designato litteris uestris negotio ministerium deuotionis spondeo, quia tantum praestatur animae, quantum sanetis exhibetur studiis. uere dico me numquam dilexisse quem detestamini et ueritum, ne ad diri hominis profectum uester quoque inclinaretur adsensus. adsit deus, ne ad ecclesiasticam dignitatem ueniat nulla bonae institutionis incude formatus.

V. ENNODIVS AVITO.

Vellem produci causam, si propositum non grauarem, per quam frequentia amantis scripta promerui. dum enim [*]( £ 1 homines BV1 biinsatialem L bi s. I. m. ant. 2 mihi B LV 3 foederis] finit add. B IIII. 5 helisee T 7 uiuet B 8 se∗∗questratione L (st eras.) 9 cathena T 10 dampna LV, dapna T 11 p̃sente T 12 prosapie TV 14 domina BPb cinegia T 15 iuseionem T cupiam B • 16 dedisset optata LPTVb ∗∗salutationis B 18 preetatur B 20 homi B 21 assit T 22 ∗∗cude (m eras.) L formatus] flnit add. B )

negotiosas paginas destinatis, ministerium praebetis affectui. sed apud prudentes et animorum conscios sufficiunt parca conloquia. urbanus in promissionibus esse non sapio nec eis, quibus animam debeo, fucata fronte blandiri. uos tantum coeptis insistite et mandatis caelestibus obsequentes malum hominem, quem dicitis, a desideriis deducatis. me conuenit plus rebus ostendere quam sermone polliceri, quia quod tribuo hoc mihi restitui incunctanter expecto. domine mi, salutationem plenissimam dicens rogo, ut domnae Heliseae communi matri pro me gratias agas, quae dignata est litteris suis uincula proximitatis ostendere

VI. LEONTIO ABBATI ENNODIVS.

Supra meritum meum summa circa me beneficii caelestis adoleuit, dum qui poena dignus sum iustorum praemia consecutus exulto. frustra delinquentes periculi mater desperatio ad extrema praecipitat. in errore maximo constituti meo ad spem solidam reparentur exemplo. nescio de quo opere mihi, de qua innocentia epistolarum uestrarum fructus accesserit et animam peccati ubertate locupletem caelestis boni melle satiarit, nisi quia ille qui uulnera nostra suscepit et pro nobis doluit mutata meritorum condicione quos flagellis dignos uiderit castigat muneribus et uersa uice noxiorum animas dum secundis replet, pudore meliorat. superni ergo secreti dignatione confabulationis uestrae fruges elicui. uos de corporis mei sanitate sollicitos ille reddidit, qui animae meae curam per [*]( Y. 1 deetenatia B praebites B 2 conscius B parta T ut videtur 3 orbanus B 4 ceptie T 6 rebus om. B 8 mihi BL V 9 ddne P, dominae B, dfie LT, donatione b 10 ostendere] finit add. B ) [*]( VL 14 adolinit B 15 diiperatio LV, disaperatio B . 16 precipitat B 17 solidam spem P (spem s. I.) b 19 animam Bb, adimam LV, animamadunam T (animam e. 1. m, 2) T, ad unam P (al. aι̃a * 2. I m. alia) uberate B 21 conditione BLT 23 meliorat∗∗ ur eras.) L 25 aollicituB B )

spiritales medicos ad statum indultae ualitudinis redire conpellit. quae sit in me substantia membrorum, religiosae sollicitudinis inuestigatione perquiritis, quorum status animae partem neglegens toto mundi istius grauatur imperio. agite oratione me talem fieri, qualem adseritis blandimentis, quia fuci nescia propositi uestri claritudo quem bonum esse praedicat ante tempus innocentiae adnuntiat mox futurum. fratribus meis et conseruis, quos direxistis, quantum exhibere solacii potui uoto potius quam re idoneus non negaui. superest ut accipientes obsequia mea cum uniuerso cui praeestis concilio per dei omnipotentis misericordiam coniurati deo pro paruitate mea precibus insistatis, ut cui deest per actiones suas fiducia bonorum per suffragia uestra contingat.

VII. EVPREPIAE ENNODIVS.

Quamuis saepe ingenii mei maciem cognouisses, periclitari tamen ieiunia oris olim probati iussionis celeritate uoluisti. sed ego non abnuo oboedire diligenti, ut si facundiae deest meritum, gratia subueniat obsequendi. uariae sunt donorum caelestium, licet ab uno auctore progrediantur, species: alium commendat perfectio, alterum insinuat quod sine tarditate aliqua uult parere. domnae meae Cynegiae epitaphium uix una hora habens tractandi spatium inelimata uelocitate conposui. [*]( 1 spiritalis B medicos (o corr.) B s. I. indultate La 2 religiosae L (supra ae rae.) 3 perquiretis B ∗quorum (r in ras.) B 4 negligens B ( post corr.) LT orationẽ| et talem B, me talem oratione (Orationem L1) LPTVb 5 adseritisr B 8 quintum B 10 presentis (r ex a) B 11 misericordi B 12 actionis B\' 13 contingat] finit add. B ) [*](VII. 15 enpraepiae B, eapremie T 16 sepe B cognoaisses (ui in ras.) L 17 ante ieiunia (afi a. I. P) Pb probari Tl al. celebrate persoluisti P in mg. uoluisti B 18 faoondie T1 19 ueDiat Sirm. 20 actore T 22 unl L dfie T, dom.ne (i eras.) L cynegiae B epytafiam B, epitafiam T 23 spadum BL inelimenta Ll ) [*]( VI. ) [*]( 9 )

uide necessitatem, ut illam tantorum meritorum feminam uerborum saltibus explicarem. parca.t sterilitati meae uenerabilis anima, suscipiens pro schemate dictionis studium sine nube dictoris. tu, mi domina, epistolam praesentiae meae uice conplectens ora, ut spiritus illius scabridis nequaquam laedatur officiis.

EPITAPHIVM.
1. Nil sexus nec busta nocent, nil fila sororum
2. Vltima, fallaci pollice quae tenuant:
3. Mixta deo mulier uiuit post funera factis,
4. Mascula femineo tramite gesta ferens.
5. Sanguis honor genius probitas constantia uultus
6. Vicerunt tantis exitium pretiis.
7. Moribus adseruit magnorum stemma parentum
8. Indicium generis mens cui clara fuit.
9. Instituit natos uitam seruare serenam,
10. Dum docet exemplis semper amare deum.

VIII. ENNODIVS PETRO.

Postquam uenerabilis iustitia principis periclitatis moribus magnitudinis tuae donauit te honorum germine pro messe uirtutum, per linguae ferias fouens inreligiosa silentia et in eloquentia tua et in meo amore peccasti, quia naturalibus adolescit elocutio munita superciliis, quotiens prosperorum [*]( 2 saltibuss B uenerabilis—sine om. Bl add. corr. in mg. 3 scemate LPTV, scematę B 4 mi om. LPTV, mea b 5 spiri- tuis B illins] illiussc̃ι P, sci uis b ledatur B 7 epytafium B; epitaphium-l. 17 deum om. T 8 ∙ạ̇∙ nil et l. 17 deum ∙ω∙ L qui his litteris carminum initia et exitus significare solet ne° L t 10 mixa B 11 feminae otramite B 13 uiz erunt b praetiis B 14 stimma Bl, stema L Y 15 iudicium LP cui] tua P\'bj cf. indicem de cui 16 natos] tantos B ) [*]( VIII. 20 iustitia scripsi, iudicia BLPTYb, iudicium Sinn., iudicii princeps uel 0 uenerabilia indicia principis coni. Schottus 24 snpercialiis T prospiorum T )

famulatur indicio. copiosior facundia honorum militat incrementis: profectus BUOS non inparibus significant peritorum ora successibus. ecce inamabilis taciturnitas et uobis dicendi abstulit genium et mihi laetitiae inuidit effectum. referatis forsitan: posses me, amice, de ignoratione culpare, si quid tibi de apice meo promiscuis dedicata nuntiis fama suppressit. sed ego agnoscere carorum culmina rumore non patior et manifesta gaudii colligere de opinionis inconstantia. noueram quam mihi deuinctionis spem simplex eruditi dudum fecisset allegatio: credebam frustra me in illa parte serenis animum auris committere, unde tu me esse hilarem non iubebas: illam ipsam mille alarum fabricatam remigiis scriptionis tuae aestimabam pedibus potuisse superari, ne amanti expectata bona tibi fructum praeripiens alter ingereret. ecce, mi domine, honorem salutati accipiens agnitis dolorum causis remedia properata non deneges, quia, quantum praesumo, nec fides in diligentia nec ad unguem ductus sermo uos deserit in loquela. non contentus tamen uno dicendi genere displicere carmen adieci, ut post epulas Antenorei gurgitis, quas lauacra Aponi. coacta in artum carnis lege castigant, dum illud, quod aquarum fetibus distenditur, aqua desecat, ego quoque, qui Heliconis fluenta non tetigi, poeta [*](12 cf. Verg. Aen. I 301 ) [*]( I 1 cupiosior B facondia T, faoonda L bonorum Pb 2 suos Strm., suus BLPTVb aigniacat T 4 laeticiae B 5 poMis B 6 suppressisset fort. 7 arorum L\' 8 de] dõ B 9 deuinctionis Pb, diuinctionis BLV, disiunctionis T 10 frustram B auribus T et Sirm. sine causa, cum serena auris idem ualeat ac serena quae audieram, cf. Wiener Studien II p. 236 comittere L Y 11 tu ex cu L m. ant. hilan m esse Sirm. iubeas Ll, uidebaa P 12 arum L 13 expectate Tl tibi B 8.1 14 ingerent B 15 dolorem L properata BL, praeparata Sirrn. denegis B 17 sermo B 8.1 loquella B contemptns TI ) [*]( 18 discendi T1 taman∗|dieci L (corr. m. ant.) ępulas B ) [*]( 19 git gurgitis B quas B, quos LPTVb apponi Tb 21 desiccat fort. eliconis BLPTV ) [*]( 9* ) nouus admiscear. accipe ergo risum motura poemata et Glouidenum tuum te solum agnouisse contentus, a publico rigore me subtrahe, quia, si est quod forte placeat, sententia mihi uestra sufficit, si quod morsu dignum sit, secretum puto quod de amici culpis agnoueris. dabis etiam ueniam, quia oculorum pressus angore poemata fortasse clauda conposui: non enim possunt esse uersuum solidata uestigia luminis officio destituta. lege ergo aquas calidas, quas inuises.

1. Tollitur adclini tellus subnixa tumore,
2. Leniter elato fulta supercilio.
3. Verticibus nullis caput admouet illa superbum
4. Nec similis pressis uallibus ima petit.
5. Fumifer hic patulis Aponus fluit undique uenis,
6. Pacificus mixtis ignis anhelat aquis.
7. Vnda focos seruat, non sorbit flamma liquorem:
8. Infuso crepitat fons sacer inde rogo.
9. Ebrius hic cunctis medicinam suggerit ardor,
10. Corpora desiccans rore uaporifero.
11. Hic pyra gurgitibus, scintillis fluctuat umor:
12. Viuitur alternae mortis amicitia.
13. Ne pereat, nymphis Vulcanus mergitur illis,
14. Foedera naturae rupit concordia pugnax.

VIIII. ENNODIVS FAVSTO.

Secundet desideria honesta diuinitas: felix auspicium bonis non negetur studiis: ingenuae intentiones prosperorum fructibus [*]( 1 Cluuienum coni. Gronouius in ObBerv. p. 404; cf. Iuuenalis Sat. I 80 2 contemptus T 3 sententia. placeat T 4 mors ut B1 5 agnoueris (is in ras.) L 6 cauda B 7 uers∗ũ L 9 tollitur-l. 22 pugnax om. T ad cliui Pb 11 admouit B 12 similes B 13 fumigar V et Sirm. 15 focos Sirm., focus B LV, focum Pb sorbit BLPY, sorbet b 17 cunctus L T 18 rori uapore fero Ll 19 pyra Sirm., poera BL, poena F, pera b, per. P 20 alterne BL 21 nimphis L V v ) [*]( VIIII. 24 FASTO B 25 diuinitas] diuturnitas Bb felix ex flex//// L m. ant. 26 negeretur L intentiones PТ\'b, intentionis BLTlV )

conualescant. uotorum obsidem tradidit honestati qui ad liberales adspirat superis fauentibus disciplinas: bonarum affectus artium dirum dedignatur ingenium: ad eloquentiae ornamenta non tendunt nisi moribus instituti. his Partenius noster germanae filius incitatus stimulis Romam, in qua est naturalis eruditio, festinat inuisere, cui magnitudinis uestrae suffragia sum paterna pollicitus. datur culmini uestro per supplicantem genius, dum, quod usus exigit, precibus inploramus, ceu si quis credat se ortum solis, cursum fluminis oratione promereri. non est beneficium, ubi ordo seruatur: mori obsequitur quod obligat uniuersos. ego tamen supra cursum, a quo nequaquam disceditis, aliquid accepturus occurro. direxi personam, in qua meritorum meorum status aestimetur. alios forsitan commendatio iuuet indebita: parentibus minus est quicquid superare non possumus. domine mi, seruitia salutationis repraesentans, portitorem paucis eiusque negotium elocutus, restat ut agnoscam quid mereatur persona causa proximitas.

X. SVMMACHO PAPAE ENNODIVS.

Dum sedem apostolicam coronae uestrae cura moderatur et caelestis imperii apicem regitis, blanditur profectibus parentum quod meis promissum tenetur officiis. spem sine labe obtinet apud constantem uirum fideliter obsecutus. grandis est pompa praestantis, quotiens quod unus meruit plurimis repensatur. [*]( 1 coninualescant V, coninualescant L liberalis B 4 tendent Pb nisi ex tibi T m. % germinae B 5 qua. (t eras.) L 8 genuB Tl eziget B 9 hortum B 10 beniflcium B 11 uniueraus B 12 diBceditis Pb, discedetis B, disciditis LTV 13 statutus L alius B 14 iubet B, iiuuet (b eras.) L munus b sed minus m mg. 15 mihi BL V repraesentas L 17 prozimitatiB Pb ) [*]( X. 19 Bymacho B 20 cum T sedem ex secundum T i tn. 2 moderatur Bb, modoretur LPTV 21 regetis B, regatis e. T 22 quid B tenet B labe] labore Pb 28 fedeliter B 24 prestantis B pluribus Sirm. )

superorum instituta sectantur per quos generatio recipit quod persona condiderit. sic Israelitici delicta populi propter Dauid poena non tetigit, dum genti opitulata est praecessoris integritas, et fides hominis aut eripuit de errore populum aut iuuit in gratia. Partenius igitur praesentium portitor germanae filius hac ad coronam uestram fiducia animante directus est, quem sollicitudo liberalis Romam coegit expetere. sancta sunt \'studia litterarum, in quibus ante incrementa peritiae uitia dediscuntur. hoc itinere cana ad annos pueriles solent uenire consilia, dum quod aetas refugit norunt instituta praestare. fouete ergo cuius ueniendi causas patefacta [consanguinitate didicistis. habetis obsidem, in quo dilucide meritorum apud uos meorum qualitas innotescat. domine, ut supra salutationis reuerentiam obsequiorum deuotione restituens precor, ut perlator praesentium famulus uester felici sorte peregrini apud uos nomen excipiat, quia quod adtributum fuerit precibus meis uestrum supra dotes suas ornat officium.

XI. ENNODIVS LVMINOSO.

Videro apud quos plurimis adserendus est quem instituti liberalis cura sollicitat: uos patronos meruit causa communis. non ignari peregrinos suscipitis nec erudiendos animatis: expertis manus necessitatibus frequenter adhibetur, dum ad eloquentiae palmam feriato ore eos qui titubant inuitatis. exemplis hortatur ex peregrino potens, ex incipiente perfectus. utraque Partenio germanae meae filio pars conuenit, cui ad [*]( 1 superiorum b et Sirm. generalitas fort. 2 aic] si B i israhelitici LV, esraelitici B, istrahelitici T 4 fidis B 5 iubet B parthenius LV 9 annas puerilis B 10 prestare B 11 fouete P\'Tb, fouite LPlV, fouit B cuius om. Sirm. consanguinitarum qualitas (te—meorum 8. Z. add. corr.) B 12 dedicistes (es in is corr.) B 14 obsequorum L . perlatorS T 16 fuit T ) [*]( XI. 20 quod B 21 communes B1 22 igniri Ll snscipetis B\' 26 Parthenio b )

uenerabiles disciplinas Romam petenti pro ferratis calcaribus sufficit uos uidere. si ab humanitate non discrepat, sublimitatem tuam gerens ante oculos rebus ad uirtutem potius quam monitis excitatur. magistra laboris est laudis ambitio, praecipue quando in illo exuberat, quem similis retineas fuisse fortunae. sed nobis cordi sum, circa memoratum patrem reddite, ut amor mutuus de uicaria inpensione gratuletur, ut quicquid in magnitudine tua dudum laboris exhibui mihi per alterum reformetur. domine, ut supra salutationis obsequia dependens satis esse ad commendationem credidi, si qui esset portitor non lateret. precum prolixitate utitur de inpetratione diffidens: argumentum est nil merentis diu rogare. facessat a moribus tuis, ut perdas beneficiorum genium, dum longa supplicatione producitur de effectu celeri subleuandus.

XII. ENNODIVS FAVSTO IVNIORI.

Deo gratias praefatus, qui oculorum meorum quas inexplicabilis dolor pepererat nubes abstersit, iure ad ipsum beneficia sua referens, qui lumen dedit et reddidit. uix enim post innumeros dies sanitatis fiducia animante respiro. et hoc ad absentiam culminis uestri prolixiorem respicit, ut quem genius suus de uicinitate deseruit nil uideret: sed potens est ille, qui corporis tulit nebulas, rerum serenitate mutare tristitiam. post elocutionem necessitatis ad negotium redeo, quod coactum inpetrauit adloquium. amabitis, ut spero, baiulum, quem adserit causa ueniendi. Partenius sororis meae filius per liberalis studii disciplinas ingenuus uult uideri: optat, ni fallor, peculii uestri habere testimonium. magnitudo igitur uestra [*]( 1 feratis T\' calcarebua JB1 2 ∗∗sublimitatem L 5 retineas B s. I. 6 cordis B 9 esse Lx ) [*]( XIL 16 iuni B, iunior L, om. T 17 quas (a m rtU.) T 18 pepereat L abstersit///iure (iti in ras.) V 22 uicinitates LVl 24 quoactum B 25 adloquium B amauetis B baiolum B 26 et postea parthenius Tb liberaris L, liberali B 27 nisi B 28 nostri Pb, ueri fort. haberetis B )

praeteritorum tenax, memor praesentium, prudens futuri, perlatorem pro mea commendatione suscipiat, et qui erit per uisionem uestram scribente felicior peregrinationis non patiatur aduersa sentire. domine mi, debitum seruitium reddens precor, ut uel per hanc occasionem, qua illinc Partenius susceptas poterit paginas destinare, desiderati multiplicetur forma conloquii.

XIII. ENNODIVS HORMISDAE.

Scimus religiosi sacramenta propositi ab obnoxia peccatis multitudine innocentia et fide separari et titulos uenerabilis officii mores potius insignire quam corpora. quis bonum conscientiae inter homines quaerat, si mundi adhibenda est circa pontificum statuta necessitas, si sacerdotum promissio circumspecta cautione seruabitur? jnumquam habuit in affectu constantiam cui facere aliud de pollicitatione non licuit. saeculi conuersatio legum metu retinetur: dei famulos quod bonum est exhibere conuenit non formidini sed amori. dudum dum nobis metus instaret et de clementia pii regis dubio meritorum aestimatione penderemus incerto, camelos nostros tot dandos domno papae tali reuerentiae uestrae condicione tradidimus, ut, si nobis animalia ipsa non essent necessaria, iustum pro ipsis pretium mitteretur, et quia nouit optime sanctitas uestra, nos dum potuimus per allegationem tuam utilitates sanctae Romanae ecclesiae subleuasse, nunc uicissitudine facite de ueritate beneficium. quaesumus etiam salutatione praefata, ut quid super hac parte deliberatio uestra habeat indicetis, quia [*]( 4 mihi BL V 5 uel om. T hac LV 6 desederati Bl formam L eloquii P; eiplc add. B ) [*]( XIII. 13 querat BLl 14 ponticum T\' 16 pollitione T1 17 famulus B 18 formidinisad (s in ras.) B 20 penderimus B nostros om. Sirm. 21 domino Bb ueatra L 22 ne- I cessara B 24 nos L in ras., fuerat primo fort. n tuam] no- stram Pb utilitatis B 26 suquaemus L su 8. 2. m. atIt. 27 deliberatio (at in ras.) Y )

credimus nec praefatum sedis apostolicae praesulem nec uos, qui mediatores existitis, aliud cogitare, nisi quod et proposito et iustitiae sine dubitatione conueniat.

XIIII. ENNODIVS SERVILIONI.

De perfectione confidunt discipuli, quotiens magistrorum praesentiam praestolantur: spes eruditionis manifesta est, ut fruatur genio suo, inuitare doctorem: clara sunt ingenia, quae instruentum agitantur desideriis: monitorem requirunt qui felici sorte didicerunt. sic ego sanctitatis tuae adfectione possessus, quamquam me de peritia iactare non audeam, uultum tamen praeceptoris expecto, ne degeneri te credas ecclesiasticum germen filio conmisisse, quia quamuis memoria mea ad centenos se non ualeat fructus extollere, scit tamen semina multiplicata redhibere cultori. ueni ergo, ut coram positus segetem tuam boni agricolae uice respicias. deus procul auertat inuidiam. ita uomeribus tuis ecclesiasticae fecunditatis planta conualuit, ut nulla saeuientis procellae possit inpulsione subuerti. nolo praiudicio laudis sanctitatis tuae grauare conscientiam: inspicies quae litterarum testimonio declarantur. superest salutatione praelata, ut ad gaudia tua iam properes, quia diuina beneficia gradibus semper accedunt et quibus bona conferunt meliora pollicentur.

XV. ENNODIVS SENARIO.

Numquam apud deum fusa deprecatio uotiuo nudatur effectu, apud quem hilaritas lacrimis obtinetur et maeror transit in [*]( 1 presulem B 2 oxsistetis B XIIII. 7 prestnlantur B 9 instruentem L 10 dedicertint BV 11 quanquam LV poritiae B 12 degeneri|rẽte B 13 cominisse L 14 naleant B 15 redhibere BT1, redibere LP T1V, reddere b segitem B1 16 auertit L\', aduertat T 17 feconditatis T\' plantam L cualuit L \' 18 pulsione L 19 p̃∗∗iudicio ex preiuditio L m. ant. 20 salutationem Ll 21 poroperes L 22 accedant L\', adcedunt B ) [*]( XV. 26 dum L\' uotiua B 27 optinetur V meror BLTV )

laetitiam. adfuit diuinitatis auxilium desideriis meis et te, animae meae maior portio, de prolixis gentium finibus misericordia duce reuocauit. uere non possum epistulam in multa uerba diffundere inpeditus fletibus, quos gaudia in cumulum adducta pepererunt. fac, mi domine, paruitati meae caelestis doni plenitudinem non perire. unum uterque habeamus hospitium nec de parietum angustia sollicitudo generetur, quando unum pectus sufficiens animabus nostris praestat habitaculum.

XVI. ENNODIVS PAMFRONIO.

Magna sunt imperia gaudiorum: expers est continentiae hilaritas et in uocem gestit erumpere. uenit optatus desideriis dies et ille, quem numquam de meritis meis sed semper de superna pietate postulaui, magnitudini tuae splendor accessit: redditus est generi et moribus tuis apex, per quem conscientiae fidelis in lucem prodire non formidet integritas. deus bone, indulta custodi, auge successibus quod dedisti, fac circa seruum tuum primum esse gradum qui summus est. praecipio spe futura quae deprecor: nesciunt in foribus haerere quae caelo auctore tribuuntur. semper incrementis ad culmen ascenditur, ubi supernus fauor praestat exordium. quis hoc in uita hominum uel eorum, qui conuersationem suam nulla custodiunt nube sordentem, accessisse sibi die una gratuletur, te honorum auspicia ingressum et dulce meum Senarium ab ultimis terrarum partibus restitutum? breuis horarum cursus interfuit, [*](1 affuit PTb 2 genitum B mia T (ut solet), gratia Pb 4 deffondere B 6 dona L1 8 sufficiens (ante dlt. s et supra ras.) V ) [*]( XYI. 10 panfronio T 11 imperia gaudiorum LPTV nisi quod gaudiaram V scribere coeperat 12 gestet B erumpere T in ras. 14 piaetate L postolaui B adcessit B 15 apix 0 B 17 bona B quos L 18 peroipio Pb 19 herere B u 20 actore T tribuntur L culmina scenditur B\' 21 supernos B prestat B 23 adcessisse B gratuletur PTb, gratulentur BL V )

ut et tu palatio natus et ille sit redditus. in ueritate dico et de dei misericordia mihi securus spondeo, fragilitati meae praesidia caelo obsequente concedi. spondetur mihi quod uobis est praestitum. domine mi, salutationis obsequia suscipiens rogo, ut, si quid amori meo tribuis, domnum animae meae Senarium, ut apud me maneat, exorare pleniter non omittas. quod nisi obtinueris, multum mihi de hilaritatis cumulo decerpsisti.

XVII. AVIENO ENNODIVS.

Bene magnitudo uestra, dum origini et moribus praestat obsequium, emendationem sine interuallo coniungit errori et quod peccatum sapienter intellegit, priusquam altero denuntietur, auertit. quis credat deliquisse in correctione uelocissimum? pene non uocandus est sectator excessuum qui obuiam manum ponit in subreptione culparum. haec, mi domine, ad ea, quae es dignatus scribere, gratia uestra duce respondeo. ceterum humiliorem me proposito actuum meorum pondera reddiderunt: uix miseria remansi idoneus reformare conloquia. domine mi, salutationis obsequia praesentans deum rogo, qui culminibus uestris fructum pro hac qua humilem non spernitis consideratione restituat. [*]( 1 tu om. B, recte fort., nam alter uel PamfroniuB intercidisse uidetur 2 de om. P\'b dei om. B 3 concede Lx sponditur B 4 prestitum B mihi BLV 5 tribues B dominum PTb 7 comulo B decerpsisti] finit add. B ) [*]( XYIL 9 ennodius auieno LV 10 uestra] tua P2T 12 defitietur LT 13 auertet B, aduertit T delinquisse B 14 ezcess∗u ̃ L 16 que B dignatus ea Pb 17 caeterum LV I me] te Pb act.ū L 18 misera T 19 m V, mi∗∗ L, mihi B salutationes Lx 21 restituatj legi add. BLPTYb, initium ut uidetur subscriptionis formulae cutus uestigium B etiam in fine Dictionis XXI fol. 179? exhtbet ENNODITS EMENDAVI MEAM DEO MEO IVTASTE )

XVIII. FAVSTO ENNODIVS.

Vix est ut intentus rebus felicibus aduersa praenoscat: uelut sinistrum enim omen repudiat, si quid de austeritate futurorum intellectu praecedente respexerit: certe ne et alieno tempore amarae se misceant, ipsa molestiarum horret agnitio. nullo credebam interuallo nunc inamabilem Rauennam, dum erat thesauris meis plena, distare: non me sic sitientem fons, aestuantem aura, ut illa ad se non lassum requies inuitabat. at nunc ipsa Roma puto ad longiora pro peccatorum meorum fasce translata est. ubi est illa quae rara putabatur frequentia litterarum ? ubi crebra uisio? ubi tot solacia diligentiae? uere pro meis partibus loquor: detestor uitam, quae nec in aerumna constitutis est odio. adleget forsitan culmen tuum, sibi pro superna dispensatione cupita contigisse. non est plena felicitas, quando uestrorum aliquis miseriis durae sequestrationis adfligitur. deo credite, non sunt fucata quae defleo nec ad explicandam cordis tragoediam aut epistularis concinnatio sufficit aut sermonis angustia. Christe rerum arbiter, propriae succurre necessitati, ne humana fragilitas ad inmensi fascem doloris non sufficiens pressa subcumbat. domine mi, salutationis seruitia dependens rogo, ut paginalis circa me cura seruetur, ut uel hoc remedio inter aestus mens constituta respiret. [*]( - XVIII. 3 intus L 4 enim] animi Pb, - enim animi Sirm. 5 procedente B et om. Pb 6 amarae Sirm., amare BLP TYb, cum amaris Pl 7 rauennem T\' 8 thensaaris L\', thesanris (ea in ras.) B plena B in mg. add. deetare LP\'V 10 ad BlL 13 erumpna T 14 adleget scripsi, adlegit BLT V, allegit Pb, adlegat Sirm. tuum «ortpsi, suum BLPTVb 16 noBtrorum Sirm. 17 haeiplicandam (x ex c corr.) L 18 traguidiam B1 19 post sermonis 8-9 litt. eras. in B I 21 praeesa B m V, mihi BL seruitio B, ohsequia T 23 ms L respiceret B )

XVIIII. PARTENIO ENNODIVS.

Non in te admiror sermonis abstinentiam, quia qui exigua condiderit nil producit. credis sub hac occasione profectus tui latere substantiam? et taciturnitas inperitiam prodit et infabricata confabulatio manifestat infantiam. interea ante inops gratiae non fuisti, sciens quid diligentia, quid amantis sollicitudo flagitaret: factus es bonarum rerum nescius, postquam te ad obtinenda quae putantur summa trasmisimus. quod restat, uale et accipiens monitoris uerba melioratum te scriptionis adsiduitate diuulga.

XX. AVITO ENNODIVS.

Dum remedia sua quaerit affectio et aestum sollicitudinis conloquio cupit medicante releuari, ardescit animus prouisionis beneficio: unde extingui creditur, geminatum diligentiae surgit incendium. saepe mihi baiulorum copiam perquirenti inde aegrescere contigit, unde opinabar quod prodesset accidere. ecce medetur desideriis meis qui suorum ad uos causa properauit: fit adiumentum necessitatis alienae quod propriae consideratione suscipitur. uidero quid conmendatione mea Bonifacius promoueat: interim opitulatur studiis meis quod prolixis a me precibus inpetrauit. hunc bonis ortum natalibus testis sanguinis mens designat. germanum suum praefatus in uicinitate Aquileiensis ciuitatis adserit esse captiuum, qui ut a uobis [*]( XVIllI. 2 partinio ennodius B, ennodius Partinio b, auito ennodius LTV 5 lataere B et om. Bb taciturnitas (pr. t in ras.) B 6 inops (i in ras.) B 8 es] 8 L post quem T 9 optinenda BT summa Bb (in mg.), maxima LPTJtb 11 adsiduitate (it in ras.) B deuulga L. ) [*]( XX. 15 mediante Sirm. reuelari L animus (i corr. in raa.) B 16 geminatam B 17 cupiam B\' 18 egrescere BLTV contingit Pb prodset L, prodeecet B 19 meditur B 21 suspercipitur V, pcipitur P bonifatius B, bonefacius T 23 bonum B 25 aquiligensis B, aquilegenBis T )

iuuetur exposcit. sanctae domus uestrae consuetudo uulgata est: talem uitam bonorum actuum obsidem iam dedistis, a qua uelut debitum poscat qui calamitate deprimitur. domine mi, accipientes plenae salutationis obsequium facite exorati quod sponte consuestis, ut qui uestris supplex est alteri eum esse non liceat.