Epistulae

XV. FLORIANO ENNODIVS.

Idem est terminum in adrogantia non tenere quod in humilitate transcendere. supercilii affectus est iusto amplius esse subiectum: familiare est grauiter hiantibus nouas inuenire blanditias et grandis coturnus in eloquentia simulare formidinem uel examen metuere de laude securum. ego uero diligentiam proposito inpenderem, si sanguini non deberem. suscepi epistulam tuam Romana dote locupletem et stilum Latiarem in ipsa principiorum luce monstrantem: cui me respondere opponente manus inscitia coegit affectio, cum diu esset quod antiquauerat apud me scribendi studium spes tacendi et in locum gloriae silentium conputabat. sed nisi respondissem, nescires te esse deprehensum, quod minus fabricatis ingeniis artifici facundia et fuco Romuleae calliditatis inluseris. non aequa ad secandum uirtus est politae laminae et eius, quam rubigo possederit, nec parem conflictum usus potest et torpor adsumere. nunc epistulae breuitate contentus ad salutationis debita me conuerto, quod eloquio non potui, gratia pensaturus, reddendo amicitiam pro schemate et pompa sermonum. ecce quantum [*]( 1 aneipiti) accipienti L 2 scribtionis B 4 mi T, mihi BL Y salatem eft\'usam T ) [*]( XV. 8 arrogantia LPTY 12 neri B 13 sangoini* T epistolam LTV 14 laciarem PT 16 inscijcia T 18 conpotabat B, computabat LTV nescire L 19 depraehensum B 20 fuco BPTY, BUCO L, succo Pb romolee B eq T 21 secundam B lamminae BV 22 posaiderit B 2S epistulae V* n in o corr. m., 1, epistolae LT 24 potui BPTb, potuit L Y 25 scemate B, stemate T )

occupatoni subducere potui, celer scripsi. dabit deus, ut si responsa desideras, uacuum curis pulsati pectus inuenias.

XVI. FLORIANO ENNODIVS.

Illud fraternitas tua amori meo potuisset inpendere, quod uera liberalitate cum tribuentis conpendio proficeret et pudori, in ea scilicet parte, ut cum indices studii mei litteras iam teneres, ab scriptionis te cura suspenderes. quisquamne coloratis frontem pingit inlecebris et famam ualida inpugnatione labefactat nec manifesta excusatione contentus, male credulae conscientiae sufficere non aestimat quod probauit ? qui uario sapore conloquii edacium amicorum fauces inritat, ut dum blanda subicit, definita permutet. nam postquam me silentium amare rescripseram, quasi pro allegationis responso prolixiores paginas inpetraui et diu forte repositum post negationem meam eloquii uber elicui. quid faceres, si certamina promisissem, si studiorum tuorum feruorem quocumque dente incautus adtingerem nec mei idoneus existimator penetralia tuta seruarem ? adhibita credo aduersus me fuisset Tulliani profunditas gurgitis, Crispi proprietas, Varronis elegantia, nec in ulla inuenissem parte subsidium, cui nec illud profuit, quod scribendi contentiones, nec cum reticerem lacessitus, effugi. me etsi peritiae conscientia et dicendi uigor adtolleret, post diuersa scribentum discrimina laudem, quam multo sudore uos petitis, [*]( 1 occupatione L potui. T scribsi B 2 desidenas B ) [*](XVI. 6 cum tribuentis BLV, contribuentis PTb . compendio LTV 7 indeces B, iudices Pb 8 tenebres ab scribtionis B suspenderes Pb, suspenderis BLTV quiaquam nec T 9 illecebris T ia in ras. 10 maIae BLT 14 rescribseram B, scripseram P\'b alligationis B 15 impetraui LTV 16 aeloquii B faceris B 17 incaustus B attingerem LP TV 18 exestimator LV, aestimator B 20 crispi Bb, crisippi LPTV propriętas L uarronis BLPlTV, maronis P\'b eligantia B 21 illut B 8. 1. 23 attolleret LPTV 24 scribentium PTb petistis T )

formidarem. huc accedit, quod rhetoricam in me dixisti esse uersutiam, cum diu sit quod oratorium schema affectus a me orationis absciderit et nequeam occupari uerborum floribus, quem ad gemitus et preces euocat clamor officii. delenifica ergo et malesuada conpesce conloquii. si ficta sunt quae scribis et peniculo decorata mendacii, muta propositum, uel posteaquam uides mentem innotuisse quae feceris: si uera sunt et a iudicii lance descendunt, profundo ea pectoris include secreto, ut reuerentiam diligentiae, dum amico res integras seruas, exhibeas. mihi inmutabile cor custodiens alios demulce conloquiis. ecce epistulae modum, dum productae paginae cupio respondere, transcendi. sed non est culpa speciali plectenda supplicio, quae in erratis habet auctorem. domine mi, salutationem debendam restituens precor, ut si desideriis meis, quae de amore taciturnitatis concepi, pernix te scrutator interseris, saltem occupationibus, quibus inpedimur, ignoscas.

XVII. PAVSTO ENNODIVS.

Si a consuetudine officiorum temperet mens amantis, ipsam cessationem sinistrum esse putat auspicium. maeroris enim ipse sibi causa est qui non semper in uicinis aestimat habitare quod diligit. quisquamne digressum ad longinqua censeat quem mente contingit? nam si spiritus res est diuinitatis in homine, prolixarum sentire non potest damna terrarum. dixi causam, [*]( 1 adcedit B rethoricam BLPT 2 scema B 4 gemtos B praecea B 5 ergo] uero T malesnda V eorr. m. 1 compeace LTV colloquii LPTV, conloquia B scribes B m 6 penicolo Bt penicolo V corr. m. 1 meadatii B (tii in rcu.) LPV uel potius (peste. P) mentem quum uideB Pb 7 uidia B mentem uncinauit Sirm., cf. Wiener Studien II p. 241 quae] qua B, qua ea fort. 8 dUcandunt B peccatoris B1 10 ezibeaa B immutabile LTV colloquiis LTV 13 actorem T 14 deuendam B 16 saltim B inpendimur BT XVII. 19 conauitudine B 20 potat B meroris BLPTV 22 quos Pb longinqua T qua ex eorr., longincam P\', longinquom b )

quae me faciat scripta porrigere. reddo salutationis obsequia, propter quae promulgantur epistulae, deo supplicans ut caelestis dispensatione beneficii in bona ualitudine degenti praesentia magnitudini uestrae uerba reddantur. quod recipiat tamen portitor qui alloquii occasionem praestitit, a me pro uicissitudine commendatur.

XVIII. AVIEMO ENNODIVS.

Quam bene quod uerecunde renuis feliciter imitaris et dum difficilibus magnitudinem tuam exemplis quereris incitari, narrandi pompam quam adsertor idoneus refugis ostendisti! amplector amabilem allegationem formidinis, quam in te ingenii diuitis uena commendat. nolo colendum bonis patrem in adhortationis tuae positum pauescas exemplis: ab ipso ueniunt ista quae loqueris. scio quae aurum pariat terra nobilius, cuius soli nutrita sinibus metalla plus rutilent: saepe mihi labor efficax inquirenti altricia terga fului ostendit elementi: scio quae conchae superbas pretio gemmas includant, unde ueniat lapis imperiis genium conlaturus. non inperitiae quod feci adplices, non errori. uiri fortis progenies armorum faciem inter patris agnoscit amplexus et dum naturae obsequitur, discit amare terrorem. doctorum radix Maro, uestri formator eloquii, sic animatum uerbis patris filium memorat, ut dicat: disce, puer, uirtutem ex me, et alibi: et pater Aeneas. numquid ille iam fortibus ad certamina brachiis adsurgebat [*]( 24 Verg. Aen. X 435.440. ) [*]( 1 scribta B 4 quod BLPTVb; ut quid vel praestitit et fort. reoipiat T a in raa. 5 nicessitudine B ) [*]( XVIII. 9 reDuis L n s. I. m. 2, rennnes B 10 qaaereris B, quaeris LPTVb 12 adlegationem T 14 paniicas B 15 loquęris L nobilibus B\' 16 signibus P, ignibus b 17 efficaz T x in roe. falni] flunios Pb elimenti BLV 18 concae BLV precio LPTV 19 imperitiae TV, imperlcię L 20 applices LPTV 23 fl∗∗lium V de eros., fldelium L di*cat T 24 pater B s. l. corr. 25 iam BLV, tam PTb braciis B )

aut uirili ualitudine inminentia putabatur bella gesturus? sed melius uirtus recentibus exemplis animata quam monitis profectum corporis expectabat. scientes rerum aquilas ferunt pullos suos in ipso uitae limine, quo ouorum tunicis exuuntur, ad solis parare radios et lucem seminis sui inmensi splendoris obiectione cognoscere. numquid est in districta probatione inpietas, cum recta sit iudicii in electione sententia? nolunt quemquam perire de fetibus, sed suos esse qui cesserint non agnoscunt. recte enim illa inter aues sublimitas genetrix putatur esse uictorum. nunc ergo tu, dulce meum, bene coepta persequere et fauente deo, ut auum nomine, ita patrem redde doctrina. non aestimes graue esse quod moneo. et quia ego te de germine censeo, tu de primordiis non pauescas. fuit et ille incipiens qui timetur, et quotiens scalpente terram digito ductus aquae per puluerem trahitur, turbidum fluit omne quod primum est. de reliquo uale, mi domine, et amantem tui frequentibus cole muniis litterarum, circa quae studia, si mei memor es, pigrum te esse non conuenit.

XVIIII. DEVTERIO ENNODIVS.

Quam uelim saepe officium uisitationis omittere, si dulcem tribuit culpa mercedem, et caelestis mandati sententiam sciens prudensque neglegere, si desideriis copiam uindicanda conciliant! mihi uni contigit de offensionis merito euenisse quod gaudeam: didici nunc tali remuneratione errata sectari. non [*]( 1 imminentia LTV 3 aquilaa ex aliquas corr. L 4 lumine TlVl corr. m. 1 quoo B tonicis BLV oxsunntur B 5 parare BLPTV, ponere b (cf. Cartn. II150 us. 8 non aliter — doctrinae radiis opponit onra parentis); fort. probare (cf. schoi. in mg. T: nota qualiter aquile pulloa BUOB probent) 7 impietas LTV 8 de fetibQs] defectibuB T 9 genetrix BP 10 oepta PT, coepita LVl prosequere Pb 13 de T s. l. m. 2 pauiscas B 14 scalpentS T 15 turbidum in turpidum L corr. m. rec. 16 uale. T mi BPaTV b, mihi LVl, michi P1 XVIIII. 21 uellim aepe B 22 celesti T mandatis B 25 remuratidne V )

sunt aduersa, doctor optime, amicitiarum religioni quae profero coactus in medium. immo propter confessionem dignam proposito ualitudinis tuae dubia numquam uelut ingratus optaui: quin etiam, quantum in me fuit, contra ingruentes tibi inaequalitates precum manus opposui. sed ecce quam alacer sensus est, non in prospera membrorum salute fundata ostendit pagina, in qua utraque luce fulsisti. tua, quaeso, lumina nube doloris hebetantur, cuius tam clara sunt carmina, et qui lucem loqueris, de uisione causaris? quam timeo, ne parcus in meritis tuis laudator inueniar. tibi recte adscribitur cunctis dare oculos et obscura mentium peregrino splendore radiare. ergo putas tibi ualidum non esse quod tribuis? pelle, quaeso, animo curas superflua forsitan sollicitudine aut cautione conceptas. dabit deus, ut quicquid corporalis accessit incommodi uice animae tuae per sudum rutilantis nitore mundetur.

XX. FAVSTO ENNODIVS.

Vere gratias trinitati, quam ueneramur et colimus, deo nostro, quae sub personarum distinctione et aequalitate mirabili unam nos pie iussit sentire et adorare substantiam, quae planctum nostrum uertit in gaudium, quae dolorum comites ad obsequium laetitiae lacrimas conmutauit, ut uere cum propheta dicam: quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem fletuum? ut beneficiorum caelestium magnitudini sub hac deuotione respondeam, cui contigit ante accipere [*]( 23 Hierem. 9, 1 ) [*]( 2 digna digna B 3 optaui T aui in ras. 6 non] nam Pb prospero B mẽbrorum B, menbrorum P 7 queso B, aupra quaeso scr. qua P m. 8 8 hebitanttur B loqueres B 9 uitBione T 10 asoribitur T 11 mentum L 12 triboee B animo T o ita ras. 13 superflua B, superfluas LPTVb el sollitudine B conceptus B dabet B\' 14 adceesit B inconmodi V ) [*]( XX. 17 enodius T 19 qui T 20 quae ex quam B corr. 23 profeta B 24 flet*tl L u ercu., fluctuum Pb )

caelestia dona quam poscere et prius quid boni euenisset legere quam quid mali minarentur peccata sentire. tuum est, dispensator omnipotens, quod de serenis pignoribus et futurae innocentiae hereditate in illa, quae praecessit anxietate, non timui, qui reductae etiam statum ualitudinis quasi stupefactus accepi et in confusionis similitudine conlocatus, quae supra meritum meum conlata sunt prospera euenisse uix credidi. uere supernae remunerationis diuitias humana mens nescit expendere. sic animo fragiles temperantur, ut prius stationem uideant quam periculorum incerta deprehendant. deus bone, in quo abrupto pependimus tunc , cum potentia caelestis, ut plenum esset paruulorum in reducta salute testimonium, plus est nostrum labefactata per meritum? dico integre et uocem quam proposito debeo nulla mendacii nube concludo (confundo uerba singultibus et sub solida gratulatione uberioribus in fletum oculis) saepe me respicere quod euasi. ubinam gentium fuimus? de qua nos ad humanam conuersationem ruina clementia superna restituit? referamus ergo strictioribus uerbis huius boni largitori prolixis gemitibus quod debemus, inuitemus ad custodiam munerum suorum quem in dubiis tulisse probamus auxilium. rogemus eum, qui scit nempe seruare quod praestitit et uirtutum suarum uiua testimonia in longum producere. talia sunt mecum circa uos uenerandi uota collegii per totam Liguriam consistentium seruorum et amicorum dei tali nititur domus sancta suffragio. preces pro serenis pignoribus sine cessatione funduntur. uerum me dicere testis est diuinitas, quae quod ipsa est ueritatem diligit, omnibus, qui de uitae possunt innocentia et integritate confidere, uestram nimis amaram esse [*]( 1 quid T id dprr. 4 preeeasit B 7 conlata B, coll/w/ta T oc eras., conlocata LV, collocata Pb 10 peric.lorum L u eras. 11 poteatiae B 14 confandi B 15 et] ut b et Sinn. sub V a. 1. m. 1 16 aepe B 17 hnmanam] htla T a dQ; * corr. clementia T cl m ras. 19 prolexis B\' 21 seruire V i in a mutauit m. 1 correctione antea facta erasa prestitit B 22 langain V corr. m. 1 23 colligii B 24 nitetur B, nitititur L - s 25 serenis V corr. m. 1, sereni∗∗∗∗ L 28 amarum L 1 ) maestitiam. sed nunc ad epistulae usum reuertor. salue, mi domine, et gerulum praesentium Bassum V. C. illa qua caros meos soletis dignatione suscipite, quia inter omnes, quibus affectus est meam propter uos amicitiam custodire, quandam praedictus arcem puritatis ascendit. iuuate ergo petitiones eius, ut fructum de inpensis capiens ad potiora praeparetur.

XXI. FAVSTO ENNODIVS.

Diu super aduentu amplitudinis uestrae ancipiti mens mea pependit indicio. sed postquam me diuina misericordia ab huiusmodi anxietate laxauit, statim ad officia consueta me contuli, quamquam paginarum obsequia nec digresso ad longinqua subpresserim. his ergo ualitudinem meam indicans aegritudinem animi resero, quam de maerore contraxi. de luminum nostrorum salute sollicitor, in eo loci constitutus, ad quem difficile nuntius expectatus adlabitur. quod in solacio est, deum precor, ut nulla seruum suum patiatur amplius cura macerari, sed de reducta eorum in solidum prosperitate aestibus meis celeri medela subueniat. salutans debita seruitute precor, ut cognitis his, de quibus animus meus uaria aestimatione iactatur, sedulo mihi hilaritatem deferentium litterarum beneficio succurratis.

XXII. OPILIONI ENNODIVS.

Coeperat paruitatem meam magnitudo uestra spe, quae uota transiret, dignationis adtollere et caelestis instituti more [*]( 1 mestitiam BLTV mi T i in ras. 2 gerolum presentium B -ūc. BL, nunc Pb caras meas B 3 aolites B1 I I snscepite BV1, suscipte T pte in ras. 5 predictus B ) [*]( XXI. 9 aduentum PlT 10 indicio Pb 11 consueta. officia Sirm. 12 qua.nquam LV 13 snbpraesserim B 14 eero B, refero b et Sirm. merore BLPTV 16 expectat* T t\' in ras. allabitor LTV solatio LT 17 praecor F1 18 eorum B, meorum LPTVb 19 medilla B 21 literarum T ) [*]( XXII. 25 ceperat T 26 attollere LV, attoleret T1 ) [*]( VL ) [*]( 3 )

clariora facere beneficia sua, dum mea merita nulla iudicii lance pensabat, uel censurae neglegens dare pretium muneribus, quae esse monstrabat indebita, quoniam affectio, quae circa humiles exhibetur, non habet necessitatem et speciem suam per sudum rutilanti splendore significat. diu ergo tali fultus post deum praesumptione non timui quicquid obloquentium toxica promittebant. ast ubi me ad antiquum puluerem uestri reduxit obliuio, quod in solacio solet nudatis defensore contingere, quasi querelarum perlatrices litteras prorogaui, promittens mihi de earum inportunitate responsum. sed per occupationum forsitan amplitudo uestra praepedientium incrementa significat ad haec uos officia non uenire. replicabo, quia idem status fuit culminis uestri dudum paginas destinantis. ad morem tamen scriptionis epistulariae me reduco, ne addat prolixitas ingesta fastidium et denegari paginas faciat magis allegatio quae poposcit. domine mi, salutationis obsequium soluo et de ualitudine uestra ut animo obligatus interrogo, cupiens relationis indicio ad gemina desideria peruenire.

XXIII. ENNODIVS SENARIO.

Perdit affectio ualitudinem silentii debilitata torpore nec ad usum suum diligentiae cursus exuberat, si nudetur communione conloquii. muta caritas pene repraesentat speciem non amantis, et odiorum simulacrum est non aperire quod diligas contestatione sermonis. ista sublimitati tuae coram positus intimaui, cum ad solacium absentiae meae litteras promittebas. at nunc quae animum uestrum mei inuasit obliuio, ut nullas [*]( 3 esse] eBt L 4 exhibitur B 6 quidquid B 8 solatio LT solet] debet Sirm. 9 querellaram B 11 occupationem B\' 12 significet B replicabo V bo in ras. m. 1 14 amorem T1 Bcribtionis B epistulariae V\' (u in 0 corr. m. 1) 15 ingesto T* 16 mihi BL V 17 oblegatus B 18 iuditio PT ) [*]( XXIII. 21 ualitudine L ut uidetur silenti* L i eras. 23 pene om. T speciem T in ras. m. 2 24 simolacrum B 26 solatium BT 27 ad B )

per tanta temporum spatia, quae bonam ualitudinem uestram significarent, litteras suscepissem, ne de amoris credo testimonio animorum indices epistulas conuenirem? inreligiosum ergo circa amantem tui in meliorem partem uerte propositum et ad memoriam promissae fidei scripta transmitte. domine mi, salutationis debita soluens precor, ut si uos in antiquae circa me dignationis statu pagina directa reppererit, responsa mereatur, quia. puto inter nos gemina uincula disrumpi non posse caritatis et sanguinis.

XXIIII. ENNODIVS ASTVRIO.

Quae, malum, ratio est, ut ita sis parcus in gratia, prodigus in querela et exigas frequentiam litterarum quam ipse non tribuis, uiperinis oculis illud quod alter delinquit inspiciens, tuas culpas nulla falce resecando? anni plures sunt, ex quo Alpibus uicinam habitationem delegisti, senator et doctus, ubi tibi, dum pruinosa respicis iuga, adparuit inauspicata nix capitis, ubi etiam glande te uesci scriptione signasti. cuius rei fidem litterarum tuarum decora fecerunt, cum cibi huius significantia in ructu turgidi pectoris et Alpini sermonis adparuit. miror tamen, quod inter loci illius frenata glacie flumina et sine successione frigus iecoris tui flamma plus aestuat nec aliquam sortitur pectus de mansione temperiem. aetas [*]( 1 spacia LT 3 epistolas LTV 5 scribta B tranamiase L1 88 in tt eorr. m. rec. 6 mi] mihi BL V praecor BV 7 statu Pb, statum BLTV repererit T, repperit B 8 uiucula T a. I. m. 2 ) [*]( XXIIIL 12 mali B ea L t 8. I. m. 2 13 querella B et om. B frequentia B 14 tribues B uiperinis] qui p imis T illut B delinquit - l. 18 capitis T in ras. m. 2 delinquid BLP, deliquit b insipiens T 16 uicMtam B deligivta B, elegisti T et doctus] edoctus T 17 proinosa respices B apparuit LTV inauspicat* B 18 inter capitis et ubi litterae tor edoct\' eras. in T 20 apparuit LTV 22 iaecoris tui B, tui iecoris Pb plust Tx 23 aestas L deferuiscit B ) [*]( 3* )

deferuescit in senium: est domus quae lymphas in metalla conuertat et contra naturam gurgitibus sua lege dominetur: tu tamen inter ista sic uiuere diceris, quasi ignis tuus algoris pabulis inritetur. ego te ore parentis stimulo, quia tibi et proposito meo uocem debeo castigantis. uestrum est post haec, si eligitis litteras meas frequenter accipere, de admonitione gratulari. ego autem praeter ista cum honore salutati quae scribere possim in illa carnis quam tu diligis eluuie uiuentibus non inueni.

XXV. ENNODIVS OLVBRIO ET EVGENETL

Desiderio paginarum uestrarum facta est mihi prodiga frons pudoris, et dum tabella promittit promulgata responsum, intra uerecundum penetrale annosam continere nescit infantiam. deberem quidem sanguini et proposito silentii uenustatem, postquam spei meae fructum prima negauere conloquia. sed nescio utrum male pertinax iudicetur intentio, quae sine alterius dispendiis sollicitae per amorem experientiae pericla multiplicat. ualete, mi domini, et ad scriptionis mecum remeate concordiam, ne contra euangelii faciatis monita, si et inportunitati denegetis quod iuste forsitan inpetrasset affectio.

XXVI. ENNODIVS FAVSTO.

Votis et desideriis satisfacit pagina, quae apud amantem uestri necessitatibus alienis praestat obsequium. quam uellem, [*]( 1 in Test T in ras. lymfas BPV, limfas L, limphas T conuertit Sinn. 2 dominatur Sirm. 3 tuos B 4 irritetur LV, nutriretur T oro b et Sirm. 5 debeo uocem Sirm. 6 elegitis B litteras T s in ras. frequenter om. Pb ammonitione T, monitione Pb 8 diliges B eluuie em. Schot., ellubiae LV, ellubie BPTb ) [*]( XXV. 12 prodigia L 13 tabula Sirm. 14 uerecundii V fl in ras. penitrale B 16 colloquia LTV 18 sollicite B pericula Pb 19 uale T, ualete ergo B mei b domine P TVI (e in i corr. V m. 1) scribtionis B 20 nec T 21 quid B, quia T forsitam B \' ) [*](XXVI. 24 satisfaciat LxPTVlb . )

si propositum non uetaret, multorum saepe quieta titubare, ut dum dubiis uocem tribuo, debitum obnixae caritatis exsoluam! domini mei, patris uestri iussionibus inpendo praesentis scriptionis officium, cuius animus dum omnium securitati prouidet, suam quietem sub hac intentione contemnit, qui dum mala Ligurum post Mauricelli obitum nondum uidit occidisse, confunditur. recidiuis enim prouincia nostra, quasi praefatum sepulcra non teneant, laborat insidiis. aduocationem fisci dum aliqui per iniquos homines nituntur obtinere, ante uotorum copiam quid in ea meditentur ostendunt. ego quidem deliberationem magnitudinis uestrae de bono publico non celaui, adserens uos praefatam dignitatem nulli uobiscum deo adnitente conmittere. sed anxietas prouincialium totum credit posse euenire quod metuit. hanc a domno meo episcopo allegationis suscepi prouinciam, ut conscientiam uestram obsequio paginae conuenirem, ne cuius subreptio ad huius rei perducatur effectum. uos fidissimam pollicitationem solliciti custodite integritate propositi. ego salutationis officia dependens quae susceperam alleganda testatus sum. spero tamen ut quid de ea parte deliberatum sit instruar officio litterarum. [*]( 1 pposito V corr. m. 1 turbare Pb 2 obnixe LT, obnoiae B, obnoiiae fort. 3 impendo LTV; uariantes id genus ex his codicibus posthac nisi ubi causa aderat, iam no-n notaui in rebus orthographicia B solum in uniuersum secutus. 4 Bcribtionis B pronidit B 5 quietem BPb, quietam TV, quiet∗ũ L i eras. contempnit BLV 7 quasi] quia uas T 8 sepulchra BL V fisci ex feci L m. 2 12 nos Pb nobiscum Pb 13 posse ex poslst T 14 euenire posse Pb 15 obsequio uestram T 16 nec T 18 susciperam BV 19 spcro-litterarum om. b)

I. ENNODIVS ARMENIO CONSOLATORIAM.

Diu, frater carissime, festinante uoto consolatoriam ad te paginam non emisi, ne putarer uel mihi subducere fletus, dum uerba conpono, et in lamentationis dispendiis facere de gemitibus decora sermonum et debitum planctum per loquelae schemata dissipare, cum contra amicitiarum religionem et consanguinitatis uincula secretum conscientiae patescat hostilis, si, cum possis dupliciter defunctum flere, non facias, id est, si oculorum ministerio nequaquam iungas oris officium. ubi, dum lumina stimulis acta doloris inlacrimant, feriata sint uerba plangentis? sed ego, hominum sincerissime, qui tristitiae tuae obsequium in omni debeo parte qua ualeo, maerorem meum, in quo tibi comes sum, uolui scriptione testari, ne in una aetate effusarum interciperetur memoria lacrimarum uel aestimaret posteritas me in filii tui morte hoc solum debuisse quod solui, habens in hac uia uenerandorum exempla pontificum, quorum imitatione nobilitantur quos in umbram merita concluserunt. Ambrosius noster decedentem germanum teste afflictionis suae libello prosecutus est. quem cum recenset secuta proles, et scriptoris bene meminit et in Satyri fratris [*]( I. 3 ff kae T rkm in ras. 4 misi b putaret T flemtas Bx 6 loquellae B 7 scemata PT 8 uinc*la L u eras. patiscat B 9 si-facias om. B\' add. corr. 8. I. deflere T 10 officicm V cm in um corr. m. 1 11 stimolis B, studijs P sunt Sirm. 12 sincirissime B 13 qua B, quod LPTV (0 in V in ras. tn. 1) merorem BLPTV 14 comis B scribtione B, subscriptione T 16 fili B 17 habes T 18 nobilietantur B 20 cum-bene om. B\' quem cum-bene meminit add. corr. 8. I. et quem meminit exp. recensit B 21 saturi T )

eius obitu lamenta coniungit, quia eius prouisione contigit recentem dolorem ostentare, dum loquitur, et ante legentum oculos semper exalantia spiritum iam diu defuncti membra monstrare nec umquam pati ueterescere relationis fide funus, quod anni potuerunt sepelire transacti. his ita se habentibus oculorum oculorum refrena et animum, si placet, ad eius uerba conuerte, qui tibi flens consolator occurrit. amisisse te filium pene unicum et bonae indolis, quod patria non minus requirit affectio, prouinciae ululatus ostendit, cum ad solacium gemitunm tuorum suos iungens quid de eo senserit testatur uniuersitas. tu tamen inter ista quasi specialis mali pressus nece concluderis, nesciens temperandum quod per multorum dispersum corda commune est. quare ergo propriam aestimes anxietatem quam suam per affectum tuum fecere quam plurimi? tecum, ut de cognata gente taceam, Gothus adfligitur, et tu adhuc quasi solus propriis aestibus subiacens inclinaris ? instruant te, quaeso, ueterum ornamenta maiorum et a maeroris ad bonam ualitudinem intentione restituant. Abraham unicum filium morti quasi pius pater, quod maius est, laetus exhibuit et ad necem filii mucronem genitor misericors praeparauit. tu translatum caelesti iudicio quasi orbatus inquiris et quem non obtulisse sacrilegium fuit hunc oneras fletibus euocatum. in qua causa Dauidicum tibi occurrat exemplum, qui feretrum filii ouans et deo referens gratias antecessit, quod dignatio superna de uenerandi prophetae semine quem forte [*](1 opitulalmenta B coniunget B 2 recentem contigit T legentium P et Sirm. 4 unquam T ueteriscere B funiis T\' 7 qui] quia B amissiase V 8 indoles B non non nimis minus Sinn., non nimis BIT, nominis L, nominis P (is corr.) b requiret B 9 prouintiae V 10 senserit B, censent b, censeret LPTV nece] onere fort. 12 corda dispersum T 13 aestimis B 14 facere B 15 gotus BLPTV affligitur LPV, afficitur T .16 aestibus] hostibus T instruante (te om.) BlL 17 maiorum susp. uidetur meroris PT, moeroris LV(?) 19 quasi] quamuis fort. exibuit BL V 21 inquires B 22 obtullisse Bx euocat T τ̃ in ras. 23 dauiticum BLPTV 24 fili B de*o L e fort. eras. quid B\' 25 profetae L, profete B) muneraretur acciuerat. tu si eius aemulator non prorumpis in gaudium, certe tempera sub aliqua praedicti imitatione maestitiam. replicabis forsitan uix ista aegris animo posse suaderi et in graui tribulatione locum non habere consilia, orbatum non respicere quicquid hortatur ad uitam, unicum desolatos habere in euocanda morte subsidium. his addas, quod frugi sobolem et quae teneram aetatem uinceret morum modestia perdidisti, allegans iuuenem tuum inmaturos annos, qui peccatis amici sunt, glorioso fine clausisse et in aetatis naufragio ab eo de portu animae fuisse tractatum. quibus ego dolorum tuorum fomentis licet maestus opponam: minus peccauit, quod inmaturus abruptus est: iunxit ad uitam perpetuam melioris saeculi quod in ista seruauit: paenitentia, quam eum egisse loqueris, etsi in ipso non inuenisset quod dilueret, inuenerat quod ornaret, quae quotiens innocentibus datur, coronam pro humilitatis affectione conciliat. ad haec respondeas: quo me uertam, frater, qui praeter lacrimas in praesenti luce nil habeo ? adiciam, dei proximitatem inuenire posse hominem, qui de hominum non laetatur: in loco filii succedere posse conscientiam, quae sanctos eius heredes inueniat. non unam ergo uiam, si audire digneris, uitae melioris ostendam, licet tua non egeat monitore perfectio nec magistro opus sit ei, quem fecerunt actuum suorum emendationes et honestamenta conspicuum, nisi tantum ut adhortationis, quam consilio tuo et prudentiae debes, fidem diligenter expendas et ad caelestium munerum affectum te reuoces, unde uitales auras et accipimus et amamus et gratum nobis fit beneficium, cuius colimus et ueneramur auctorem. ista sunt, [*](1 acciaerat T in ras. m. 2 2 tpa T in ras. m. 2 replicaei is B 4 consilium Bx 5 quidquid B in] et in r T 6 quae BLPTV, qua b 7 alligans B 10 tractum L 13 penitentia PlT et si] si Pb, etiam si Sirm. 16 conciliet BT 17 nihil b, om. L 18 de homine Pb 20 ergo unam T 21 aegeat B 22 magistrorum T act∗um L 24 debis B 25 mune celestium T mune ce w ras. te inclusit Schot. reuocis B 26 uitalia B fit BLV, sit PT b 27 colemus B actorem T et sic saepe ita L) quae breui sermone dolens magna contexui, ruptam singultibus contestationem pro stili ubertate dirigens, dum muto lamenta conloquiis.

II. ENNODIVS SPECIOSAE.

Silentium meum dolor exigit, qui passus est crescere, dum de uindicta cogitat, dispendia caritatis. quid enim fieri potuit, nisi ut tacendo uicem restituerem litteras deneganti, ut contemptus circa me, qui per abstinentiam uenerandi sermonis innotuit, dum subduco conloquia, pari mucrone feriretur ? dicas forsitan uindictam inimicam esse proposito. sed omnia errata ita conputo quasi legis obsequium, in quibus uos esse contingit auctores. quisquamne culpam putet facere quod fecisti et plectendum iudicio diuino censeat quod a te processisse cognoscat? aequo ergo animo sustine quod deliqui: dum in ea re praecedis, lux ecclesiae, ipsa uoluisti. ego seruo animum, quem promisi, ut in uniuersis, si mereor, aemulator existam, cuius rei fidem, dum tacentibus uobis taceo et quod loquentibus loquor, ostendit. ad scriptionis ergo officium, postquam iussus sum, me reduxi, qui hactenus intra uerecundum penetrale quae non amabantur uerba continui, simili in paginis pariturus obsequio. salue, mi domina, bonae splendor sine nube conscientiae et ad exemplum sanctae conuersationis in longum producere et mei, si mereor, meminisse dignare, epistulari dans ueniam breuitati, quam in angustum artauit festinatio portitoris.

III. ENNODIVS SPECIOSAE.

Quanto deprimuntur peccatores suorum fasce factorum, quibus ab oculis tollitur quicquid offertur et ne in obliuionem desideria [*]( 1 manca maim; sed fort. magna pro rem magnam dixit ut Epist. IV 16 et 27 I ) [*](, II. 7 feeri Lx 8 n T in ras. 12 ita om. T 13 auctoris B 14 cognoscator Pb 15 ea in re b 16 ego] ergo LlVl 20 iassas] nisus Pb et Sirm. ∗actenus L h eras. 25 in om. L Y angustom B1 ) [*](ID. 28 depremuntur B 29 MuLtis L i eras. tolletur quidquid B desideri fmittantur F1 ut uidetur )

mittantur, uicinum fit nec contingi licet omne quod cupiunt! ad Ticinensem urbem uotiuam susceperam necessitatem et molesti itineris uniuersa transieram, existimans hoc sacerdotem credere suis imperiis inpendi quod meo militabat affectui, cum subito circa metas uotorum summo labore petitus iam de area fructus effugit. pro dolor, qui me de epistolari alloquio ad tragoediam uocas! muros uenerandae post religionis loca propter te ciuitatis aspexeram, iam grati parabam uerba conloquii: uereor dicere quod remansit, ne loquendo cogar denuo sustinere transacta. inlustrem uirum Erduic, quem me tu, ecclesiae decus, desiderare feceras, inprouisus oculis casus ingessit. ibi comites mei uidere quid peterem: ibi animi mei aestus innotuit, quem ante sub praedictae claudebam umbra personae: nesciui occultare . per caritatis tormenta quod uolui nec fucis aliquibus colorare conscientiam. maerentem me ad domum reduxit qui prolixioris itineris causas incidit. fatigationis meae fateor conpendia non amaui. ecce contestationem diligentiae meae et mentis adserui. uestrum est, si uera dixerim, uos interrogare et animum meum affectionis uestrae aestimatione cognoscere. domina mi, saluto et deprecor, ut libens per praesentium portitorem suggerenda cognoscas.

IIII. ENNODIVS OLVBRIO.

Nulli dubium est inter prudentes sacrae fidem promissionis inpleri et amicitiam, quae fertilibus est maritata fomitibus, fructuum nobilitate gaudere. ego conscientiam uestram appello [*]( e 1 contigi B 2 ticinensS T nensS in ras. m. 2 urbe T in mg. add. m. 2 susciperam B 3 uniuersi LPV\'b aestimane Sirm. & circa] contra b 7 traquidiam B, tragoeidam L uenerande B 10 erdui BLPTV, ergo b: em. Sirm. me tu] metua B sed a corr. uidetur 11 comitis mei B 12 mei om. B 13 persone B 15 consciam T in ras. m. 2 merentem BPTV prolezioris B 16 conpedia B 19 afflictionis L mi ex m T corr., mihi BLVb, michi P 20 presentium B ) [*](IIII. 23 olibrio T 26 formitilibus B 26 fruct∗ũ L u eras. nobilitare T )

iam statutis fidelibus obligatam: ego tamquam de bonae arboris reditu, ita de caritate mutua idoneus carpo poma possessor: nulla partium in aucupio discessionis quod fieri uoluit neget inpletum. apud deum uotis aut supplicium debetur aut praemium. ego in me religiosi, in uobis nobilissimi consideratione propositi ad effectum inter nos concordiae aestimo peruenisse quae coepta sunt, nec adulescentibus gratiae et in nouam lucem erumpentibus frugibus uerborum potui negare commercium, cum culpa dignus sit qui in uicinitate positus noluit primus incipere. in hac ergo parte pudoris uolens uitare dispendium nolo euadere opinionem temerarii, dummodo ad effectum me ostendam peruenisse perfecti. opportunissimum portitorem sarcina inperiti sermonis oneraui affectu delinquens, per quem qui peccauerit et ueniam meretur et gratiam. rogo ergo salutationis effusissimae debitum soluens, ut, si me cordi habetis, de uberrimi ostendatis directione conloquii, quia sicut amoris elocutor et copiosus adsertor es, ita nescis alicui blanda uerborum fucatione deludere.

V. ENNODIVS LACONIO.

Numquam inter amantes silentio bene multatur offensa: grauius inuentorem percutit uindictae nouitas quam errantem: nefas est pro emendatione culparum culpas adhiberi, dum studio curationis qui medetur aegrescit. uolui taciturnitatem quam circa me hactenus mei inmemores seruastis imitari, sed homo lenis animorum fortium non potui aequare contemptum. uictus [*]( 1 obligata B, oblegatam LTV tanquam T 3 quod fieri noluit V in ras. m. 1 7 cepta PT, concepta L aduliscentibus B 8 comercium PT, commertium V 10 dispendiam B 11 affectum LT, effectam V corr. m. 1 12 oportunissimum BLPTYb 13 boneraui Tl 15 effusissime L corde fort. 17 cupiosus B nescit B uerborum] sermonum Pb 18 diludere B V. 20 lacon.io L 21 amanHtes L te fort. eras. 28 *mendatione B ad.iberi L h eras. 24 midetur V1 egriscit B noluit T 25 actenus B 26 lenes B, lenia b et Sinn. equare B )

sum naturae fragilitate, confiteor, et quod uos credo conputare inter uitia plus amando stili abstinentiam effusa loquacitate pensaui et longi dolorem silentii sermonis ubertate conposui. expectans quidem a uobis praeuium munus in litteris, sed nolui mihi ipse, dum diu taceo, negare responsum, aestimans, quod loquendi formam dare nisi loquendo non possem. proinde, domine mi, salutationis debendae obsequium soluens perlatorem praesentium ad uos specialiter destinatum solita dignatione suscipite et sublatum de consuetudine scribendi usum reparate, ne in damnum gratiae parcitas contingat ista uerborum.

VI. ENNODIVS POMERIO.

Quousque tantum licebit abstinentiae? quousque fama nobilis epistularibus destituta conmerciis ueterescet ? nolo euadere opinionem temerarii, dummodo ad notitiam possim peruenire perfecti. uolo esse paginarum praeuius destinator, ut Galliarum bona ad Italiam migrent sine ullo formae suae translata dispendio. an forsitan putabas te in quocumque loci delitescere, quem scientiae lux longe positorum monstrabat aspectui? et nisi me in laudibus tuis domestica quidem relatio, sed per inperitiam sui pauper angustet et amplissima meritorum tuorum praeconia relatoris artet exilitas, utriusque bibliothecae fibula perfectionis ex gemino latere uenientis partes maximas momordisti, procurando ut tali ingenium tuum saturitate pinguesceret. taceo summam caelestis conlatam beneficii et dotibus sine humano adiutorio supernis instructum. recte enim hoc aestimatur uenire de superis quod inter homines nullo constat [*]( 1 conpotare B 4 exspectans V non uolui B 7 mi PT, mihi BLV 8 distinatum B 10 contigat B berborum Bl ) [*](VI. 13 abstinentiae B, absentiae LPTVb 14 distituta B, t U destitna V commercium T ueterescit B 16 praeius L 18 dilitisciTe B, delitiscire L corr. V, delitiscere LlT 21 angustit B\' ut uidetur 22 relatoris B, perlatoris LPTVb bybliotheeae BV (sed V y in ras.) 23 partis Bl 24 pinguisceret B 25 summam] ecclesiam add. B et] et te fort. )

exemplo. sed haec melius secuturis uita comite censeo reseruanda temporibus. ad illud uenio, in quo me seiunctissimus instruxisti. quantum habuit praesentium portitoris sancti Felicis adsertio, in epistulis meis sine cura dictatis Romanam aequalitatem et Latiaris undae uenam alumnus Rhodani perquirebas. sollicitus credo scrutator et diligens quid lima poliret inuenit, dum per infabricata uerba discurreret. nescimus qua quid mente homo legerit quod hac profert deliberatione sententiam? maxime cum scriptum sit: ipse parens uatum, princeps Heliconis, Homerus, iudicis excepit tela seuera notae. rogo et si indigenis et inter studiorum suorum palaestra uersatis fulget latinitas: mirum dictu, quod amat extraneos. periclum facere de eloquentiae pompa non debeo nec praesumo qualiter quis ualeat experiri, cum professionem meam simplici sufficiat studere doctrinae. si me tamen quondam studiorum liberalium adhuc nouitate gaudentem aliquis tali dente tetigisset, parassem uel quod ad excusationem esset idoneum uel quod non puderet obiectum. nunc uale, mi domine, et circa me ecclesiasticae magis disciplinae exerce fauorem. scribe uel manda Melchisedech parentes quos habuerit, [*]( 10 Claudianus in Aletium Carm. min. VI (LXXIV) ns. 13 (= II p. 140 lo.) ) [*]( c 1 hac L, hae V saecutaris B 3 instrux|∗insti L felices B 5 alumpnus PT rodani BLPTVb 6 polliret P, T polleret b 7 infabicata B bene scimus maiim qua quid T corr., quia quid LPTlV, quia quid qua B b 8 quod T in ras. m. 2 10 Homerus] umerus B 11 excipit B note BT, no∗te L, sui b 12 rogo et si] raro si et fort., cf. Wiener Studien II p. 244 indigenis scripai, indigenas BLPTVb palestra BLPTV uersatis L, uersatus BV1, uersatos PTV corr. b tl 13 fulgit BV (g ex c corr.), fnlit L lanita∗∗s L ti eras. et ti s. I. n add. m. 2 quod B, quod V (si alio atramento supra scr.), quod si T, uel Bi L, quid Pb 14 facere om. L\' 15 ualeat] debeat Pb professiomem B1 17 nobilitate Sirm. 18 excussationem L\' 20 fauorem LT, fautorem Bb, fautorem V, fouerem P 21 mandata V melcbisedhaec L, melcisedech B ) explanationem areae, circumcisionis secretum et quae propheticis mysteriis includuntur. ista quae sunt saecularium schemata respuantur, caducis intenta persuasionibus, telae similia Penelopae. v

VII. ENNODIVS FIRMINO.

Exigat licet amor quod non potest implere perfectio et inpetret caritas, ut per loquelae audaciam quae ornare poterat pereat spes tacendi, maxime cum sit dicendi, ut Tullius refert, nisi cum necessaria nimis inepta condicio: sed inter narrationum uias et itinera aperienda falce doctrinae teneri nescius uirium consideratione regnat adfectus. inperatoris loco dominatur semel penetralibus cordis infixa dilectio, credens quod non de uerborum pondere uel pompa capiatur qui de absentis propinqui est salute sollicitus nec existimat quod nasci possit offensa de gratia, hoc ad laetitiam satis esse coniciens, si optatam nuntiet epistula sospitatem. sed uos, quos libra peritiae in eloquii lance pensauit, quibus ubertas linguae, castigatus sermo, Latiaris ductus, quadrata constat elocutio, quaeritis nimirum in aliis quod exercetis, quaeritis quod amatis. nos ab scolarum gymnasiis sequestrati, arentis ingenii guttis quaedam oceani fluenta prouocamus, quasi lychnis contra solis radios pugnaturi. mei macies longe se monstrat studii et nisi excusetur pietate garrulitas, dispendium proprii pudoris est [*]( 9 Cicero de orat. I 24, 112 ) [*]( 1 archae B, arche T profeticis BLV 2 misteriis T scaemata B, scemata T 3 intexta fort. poenelopae L, poenaelopae V, penelope PT, ponaelopaei B VII. 8 loquellae B q; L 10 conditio LT 11 itenera B et teneri P, etenere B 13 dominantur L, dominator B penetrabitibus LV(?) delectatio T 15 sollicitus salute T in ras. m. 2 ex|timat∗∗nasci B nas inras. posse offensam B 16 leticiam s. e. coatinSs si ob T in ras. m. 2 17 quod L, om. b 18 pensauit scripsi, pensabat VI pensabit BLPTb 19 sermo V in ras. m. 1 elucutio T .21 gimnasiis LV, gemnasiis B, ginnasiis PT gottis B 22 ocheani B, occeani T lygnis BLV, lignis PTb 23 radius B 24 podoris Bl )

quod amaui. uena quidem linguae a generis fonte trahitur et feruore genuino solet fetura nobilis incitari. ego mea sum inpar prosapia: me dotibus uestris quasi peregrinum scientiae plenitudo non tetigit: ego uos tantum laudare magis quam imitari ualeo. et quamuis necdum in me ad florem uenerit matura facundia et pressus onere gratiae soluendi deserar facultate, committo tamen cymbam tenuem placido mari, quia parum ab ingratitudine differt muta gratulatio. unde nascitur quaeso, ut prospera quae de uobis perlatoris relatione cognoui inter caelestia mihi beneficia conputentur? et quamuis reddere deberem sermonis officia, sed quia portitorum neglegentia fecit ut directae a uobis aut retinerentur aut perderentur epistulae: ego tamen uerecundiam meam in statione degentem ad incerta deduxi et totum me legendum sapori uestro conmitto. salue, mi domine, et amantem uestri frequentibus colite muniis litterarum. circa quae studia pigrum esse nec diligentem conuenit nec facundum.

VIII. ENNODIVS APOLLINARI.

Pro uoto militant desideriis propriis necessitates alienae, dum in gaudium nostrum aliquorum precibus exhibemus obsequium. quis non pretio propter se quaereret quod alteri sub hac occasione praestatur? debent mihi nunc perlatores praesentium debita mea et non solum me ad solutionem non [*]( t 1 fonae B 3 me] mo L1, me a fort. scientiae scientiae B 5 nondum b 6 praeasus B honere L deser∗ar B 7 oumobam B 9 quaeao nt scripsi, quae ut BLV, qd\'∗∗ (d\' in raa.) T, ut Pb relationem T 10 compntentur Sirm., conpntatnr LV, conpotatur B, copntantur PTb 11 deberem reddere Sirm. officium LPTVb sed] sed cessaui uel cessani fort. portitorem L negligentia B 12 nobis Pb pderentur T 15 colete BV1 17 connenet Bl ) [*]( VIII. 19 apollonari TV 20 militat V n add. m. rec. neccesaitates B 21 nostrorum Lx alioorom B 22 preti. B, praetio V alteris T 24 presentiam V )

pertrahunt, sed se fatentur obnoxios. non est incuriae quod raro a me scripta prorogantur: similia frequenter, ut nunc repperi, bona se subtrahunt. inueniant ergo huius beneficii fructum, si me diligitis, portitores, qui sicut a me ea, quae erant obferenda, exegerunt, ita ad uos, ut opinor, de scriptionis conmercio optata perducunt. domine mi, salutationis obsequia restituens deum precor, ut haec uobis in bona ualitudine porrigantur et reddatur ilico pagina, quae meam quaerat, uestram nuntiet sospitatem.