Epistulae

Cyprian Saint, Bishop of Carthage

Cyprian. Saint. S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 3.2). Hartel, Wilhelm von, editor. Vienna: Gerold, 1871.

CVPRIANVS CAECILIO FRATRI S.

Quamquam sciam, frater carissime, episcopos plurimos ecclesiis dominicis in toto mundo diuina dignatione praepositos euangelicae ueritatis ac dominicae traditionis tenere rationem nec . ab eo quod Christus magister et praecepit et gessit humana et nouella institutione decedere, tamen quoniam quidam uel ignoranter uel simpliciter in calice dominico sanctificando et plebi ministrando non hoc faciunt quod Iesus Christus Dominus et. Deus noster sacrificii huius auctor et doctor fecit et docuit, religiosum pariter ac necessarium duxi de hoc ad uos litteras facereut si qui in isto errore adhuc tenebatur, ueritatis luce perspecta ad radicem adque originem traditionis dominicae reuertatur. nec hoc putes, frater carissime, nos nostra et humana conscribere aut [*]( I 1 eis] eius p, repraesentantantes Subdidi r 2 quaeque μ2 3 consacerdotum v et om. p, ex suo rp, et suo et v ft 6 Bumali p, 8 in domino om. v 9 meminisse ualete p. — subscriptionem om. pr. — Epist. LXIII. — Incipit de sacramento calicis (ad Caeciliom add. OB): FOB, Incipit ad Caeciliom S, Incipit (ad Caecilium add. P) de sacramento dominici calicis LP, Incipit eiusdem ad Caecilium de sacramento calicis dominici Q. — 15 humanam et nouellam institutionem SlQ 16 qui-. dem Sl 20 doxi] potaui F m. 2 de hoc] has RVv face B 21 si quis P2v teneatur Oxen., tenetur S2P2v 22 adque ad F 23 hoc] hoc nos Q, nos hoc F, nos Ov putes ex potes 0, potest S, nos addidi conscrihire 0, aut nouella conscribere B )

702
ultronea uoluntate hoc nobis audaciter adsumere, cum mediocritatem nostram semper humili et uerecunda moderatione teneamus. sed quando aliquid Deo inspirante et mandante praecipitur, necesse est domino seruus fidelis obtemperet, excusatus aput omnes quod nihil sibi adroganter adsumat, qui offensam domini timere conpellitur, nisi faciat quod iubetur.

Admonitos autem nos scias ut in calice offerendo dominica traditio seruetur neque aliud fiat a nobis quam quod pro nobis Dominus prior fecit, ut calix qui in commemoratione eius offertur minus uino offeratur. nam cum dicat Christus : ego sum uitis uera, sanguis Christi non aqua est utique, sed uinum. nec potest uideri sanguis eius, quo redempti et uiuificati sumus, esse in calice, quando uinum desit calici, quod Christi sanguis ostenditur, qui scripturarum omnium sacramento ac testimonio praedicetur.

Inuenimus enim et in Genesi circa sacramentum Noe hoc idem praecucurrisse et figuram dominicae passionis illic extitisse quod uinum bibit, quod inebriatus est, quod in domo sua nudatus est, quod fuit recubans nudis et patentibus femoribus, quod nuditas illa patris a medio filio denotata est sed et foras nuntiata, a duobus uero maiore et minore contecta, et cetera quae necesse non est exsequi, cum satis sit hoc solum conplecti quod Noe typum futurae ueritatis ostendens non aquam sed uinum biberit et sic imaginem dominicae passionis expresserit. [*]( 10 Io. 15,1. ) [*]( 1 audacter Ov 2 acricunda S 3 inspirante S in s. J adspirante Oxon. 4 dni 0, dum R aecusatos 81 5 qui] quid B 6 timore Q, timorem Sl 7 uos sciatis etc. Aug. De doctr. GIw. IV 45 8 quam ex nisi F m. 2 9 fecerit Ov in om. PlS commemora tionem Qv et Aug. offeratur ex offeretur L 10 cum om. B 11 christus L 12 uidere 0 13 esse] unde S calici] in calice Q quod SLPQ, quo FORv; cf. 705,10 15 praedicatur F1 OQR et Aug. 16 et om. FOP et Aug. sacramentum circa R in . noe Vv 17 praecurrisse RS illi R, illius ex illis L 18 quot inebriatus est quod uinum bibit S in om. B domu S 19 recumbans Q 20 denudata M\' (denotata M2 Q), denota Li, est sed et S, esset et LP, est et FOQRv; cf. p. 704,12; est a maiore uero et Aug. 21 nuntiata a duo /I desinit F uero] filiis add. Y 22 esequi 5\' 23 ostendit L non ex quod S m. 2 )

703

Item in sacerdote Melchisedech sacrificii dominici sacramentum praefiguratum uidemus secundum quod scriptura diuina testatur et dicit: et Melchisedech rex Salem protulit panem et uinum. fuit autem sacerdos Dei summi et, benedixit Abraham. quod autem Melchisedech typum Christi portaret declarat in psalmis spiritus sanctus ex persona patris ad filium dicens: ante luciferum genui te. tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. qui ordo utique hic est de sacrificio illo ueniens et inde descendens quod Melchisedech sacerdos Dei summi fuit, quod panem et uinum optulit, quod Abraham benedixit. nam qui magis sacerdos Dei summi quam Dominus noster Iesus Christus, qui\' sacrificium Deo patri optulit et optulit hoc idem quod Melchisedech optulerat id est panem et uinum, suum scilicet corpus et sanguinem. et circa Abraham benedictio illa praecedens ad nostrum populum pertinebat. nam si Abraham Deo credidit et deputatum est ei ad iustitiam, utique quisque Deo credit et fide uiuit iustus inuenitur et iam pridem in Abraham fideli benedictus et iustificatus ostenditur, sicut beatus apostolus Paulus probat dicens: credidit Abraham Deo et deputatum est ei ad iustitiam. cognoscitis ergo quia qui ex fide sunt hi sunt filii Abrahae. prouidens autem scriptura quia ex fide iustificat gentes Deus, praenuntiauit Abrahae quia benedicentur in illo omnes gentes. igitur [*]( 3 Gen. 14, 18. 7 Ps. 109, 3. 4. 20 Gal. 3, 6. 7. 23 cf. Gen. 12, 3. ) [*]( 1 sacerdotem Q melchisedec PBlS et sic saepius sacrificiis S, om. Avg. dominicum Aug. 6 et declarat OJet om. M) 7 genui] generaui LOPB te] add. B: iurauit dns et non penitebitur 8 ordine 81 9 discendens 0 10 dei] dos di L fuit] fuerit S 11 optulit ...l. 14 id est om. S qui LP, quis OQBv 12 summi add. B: fuit quod noster om. 0 15 abraam S 17 credidit... quisque om. L crededit OS quisquis e 18 et fide] ez fide S etiam LP 19 et] sed P 21 reputatum 0 ei om. 0 cognuscetis 0 22 hii L fili QBS abrahae] add. B: prouidens autem scriptura )

704
qui ex fide sunt benedicti sunt cum fideli Abraham.. unde in euangelio inuenimus de lapidibus excitari id est ex gentibus colligi filios Abrahae. et cum Zachaeum laudaret Dominus, respondit et dixit: salus hodie domui huic facta est, quia et hic filius est Abrahae. ut ergo in Genesi per Melchisedech sacerdotem benedictio circa Abraham posset rite celebrari, praecedit ante imago sacrificii in pane et uino scilicet constituta: quam rem perficiens et adimplens Dominus panem et calicem mixtum uino optulit, et qui est plenitudo ueritatem praefiguratae imaginis adimpleuit.

Sed et per Salomonem spiritus sanctus typum dominici sacrificii ante praemonstrat, immolatae hostiae et panis et uini sed et altaris et apostolorum faciens mentionem. sapientia, inquit, aedificauit domum et subdidit columnas septem. mactauit suas hostias, miscuit in cratera uinum suum et parauit suam mensam. et misit suos seruos, conuocans cum excelsa praedicatione ad craterem dicens: qui est insipiens declinet ad me. et egentibus sensu dixit: uenite et edite de meis panibus et bibite uinum quod miscui uobis. uinum mixtum declarat, id est, calicem Domini aqua et uino mixtum prophetica uoce praenuntiat, ut adpareat in passione dominica id esse gestum quod fuerat ante praedictum. [*]( 1 cf. Matth. 3, 9. 4 Lnc. 19, 9. 13 Prou. 9, 1—5. ) [*]( 1 benedicti suiit] benedicentur B 2 excitare 0 ex S, de LOPQBv 3 collegi 0 abrahame 8 et] nam B zaccheum LOPQES 6 possit Q 7 ricte MI Q\' (rite 7 Q\') celebrare P imago dei Q sacrificii] christi add. v panem Q 8 scilicet et L constitatam Q quem P1 9 ueritatu neritatem v 10 adplenit B 11 aolomonem PQS sacrificii ante dominici S 8. I. m. 2 12 praemostrat S, praemonstrans v timmolatae S 13 facies 81 15 cratere P, crateram Q 16 mensam suam c et om. S seruos suos OB 18 quis M (qui Q) 19 egentibus] indigentibus B censa B et edite] aedite O, edite LPQv 21 declar∗at∗ S calicem] sanguinem B dns R1 aquam 0 et om. 0 mixto 8 22 profetica OPQBS praennntians BSv, denuntiat LP apparet 8 23 praedicium B - )

705

In benedictione quoque Iudae hoc idem significatur, ubi et illic Christi figura exprimitur, quod a fratribus suis laudari et adorari haberet, quod inimicorum dorsa cedentium adque fugientium manibus quibus crucem pertulit et mortem uicit conpressurus fuisset quodque ipse sit leo de tribu Iuda et recubet dormiens in passione et surgat et sit ipse spes gentium. quibus scriptura diuina adiungit et dicit: lauabit in uino stolam suam et in sanguine uuae amictum suum. quando autem sanguis uuae dicitur, quid aliud quam uinum calicis dominici sanguis ostenditur?

Nec non et aput Esaiam hoc idem spiritus sanctus de Domini passione testatur dicens: quare rubicunda sunt uestimenta tua, et indumenta tua uelut calcatione torcularis pleni et percalcati? numquid rubicunda uestimenta aqua potest facere aut in torculari aqua est quae pedibus calcatur uel praelo exprimitur? uini utique mentio ideo ponitur, ut Domini sanguis uino intellegatur et quod in calice dominico postea manifestatum est prophetis adnuntiantibus praedicaretur.

torcularis quoque calcatio et pressura taxatur: quia quomodo ad potandum uinum ueniri non potest nisi botruus calcetur ante et prematur, sic nec nos sanguinem Christi possemus bibere, nisi [*]( 7 Gen. 49, 11. 12 Ee. 63, 2. ) [*]( 1 significabitur B 2 expremif ir 0 3 et adorari om. V, et adhonorari S* quod et P c«edentium S, caedentium Q 6 recnbane Q resurgat Q 7 adiunxit Q dixit SQ lauauit M (lauabit Q) 10 sanguinis QBVv 11 et om. Q eseian S, eeeiam Q, isaiam B is in ras. 13 a calcatione LOBv 14 et pleni et P rubicundum S1 15 aquas 0 in om. S aquae S quae] aquae S 16 calcantur S uel] et LP praelo om. P ideo OQBSV, est et ideo LP exponitur Q 17 nino om. v et om. B 18 manifeslitum S praediceretnr v 19 ad] calcatio ad L1 20 putandum S, optandum Q uenire Q botrnus SL, b«otuus Q (r eras.), b.otrus M (r eras.), botrus OPBv calcefur corr. in calce feriatur Pm. 2 21 sanguine B possimus Q, possumus P ebibere QR. et bibere 0 ) [*]( m. ) [*]( 45. )

706
Christus calcatus prius fuisset et pressus et calicem prior biberet, quo credentibus propinaret.

Quotienscumque autem aqua sola in scripturis sanctis nominatur, baptisma praedicatur, at apud Esaiam significari uidemus. nolite, inquit, priora meminisse et antiqua nolite reputare. ecce ego facio noua, quae nunc orientur, et cognoscetis, et faciam in deserto uiam, et flumina in loco inaquoso adaquare genus meum electum, plebem meam quam adquisiui, ut uirtutes meas exponeret. praenuntiauit illic per prophetam Deus quod apud gentes in locis quae inaquosa prius fuissent flumina postmodum redundarent et electum genus Dei, id est per generationem baptismi filios Dei factos adaquarent. item denuo praecanitur et ante praedicitur Iudaeos, si sitierint et Christum quaesierint, apud nos esse poturos, id est baptismi gratiam consecuturos. si sitierint, inquit, per deserta, adducet illis aquam, de petra producet illis, findetur petra et fluet aqua et bibet plebs mea. quod in euangelio adinpletur, quando Christus qui est petra finditur ictu lanceae in passione: qui et admonens quid per prophetam sit ante praedictum clamat et dicit: si qui sitit, ueniat et bibat [*]( 5 Ea. 43, 18--21. 16 Eu. 48, 21. 21 Io. 7, 37—39. ) [*]( 1 calcatiu om. S prior add. 8 m. 2 in fNJrg. et pressos] expraessus B 2 quo O, in quo LPB*, quod QRlSV; quod rtcU fort. si calicem expungas 4 ut om. P eeeian S, eseiam Q significare OP1 uideamus Rl 7 ea et faciam F, ut faciam 8 8 aquoso QS in loco inaquoso flumina B 9 exqmeiui 8 uirtutum B 10 exponerent 0 11 fuisset R1 12 redundaret QB dei om. B regenerationem PQ 14 praedicatur F, praedicetur 0 15 poturos LlPl, futuros SQ (foturos M), potaturus 0, potaturos L2P2Rv consecuturis 0 16 si om. L desertam Ml Ql (desertum Q7, deeerta M) adducet] adhuc S 17 illos t) aqua 0 per deeerta adducet illoa, aquam sic distinguit v; ef. tesL 112 aquam de petra add. Lm. 2 in marg. petram SQ produeet illis om. LB flnditur O findet petram producet illis 8 18 aquam 8 bibit B plene 0 19 findetur Q lanciae 0, lancae LP 20 quid] quidquid 8, quid et LP per om. S 21 si quis OQRSv )

707
qui credit in me, sicut scriptura dicit, flumina de uentre eius fluent aquae uiuae. adque ut magis posset esse manifestum quia non de calice sed de baptismo illic loquitur Dominus, addidit scriptura dicens: hoc autem dixit de spiritu quem accepturi erant qui in eum credebant. per baptisma autem spiritus sanctus accipitur, et sic baptizatis et spiritum sanctum consecutis ad bibendum calicem Domini peruenitur. neminem autem moueat quod cum de baptismo loquatur scriptura diuina sitire nos dicit et bibere, quando et Dominus in euangelio dicat: beati sitientes et esurientes iustitiam, quia quod auida et sitienti cupiditate suscipitur plenius et uberius hauritur. sicut et alio loco ad Samaritanam mulierem Dominus loquitur dicens: omnis qui biberit ex aqua ista, sitiet iterum. qui autem biberit ex aqua quam ego dedero, non sitiet in aeternum. quo et ipso baptisma salutaris aquae significatur, quod semel scilicet sumitur nec rursus iteratur. ceterum calix Domini in ecclesia semper et sititur et bibitur.

Nec argumentis plurimis opus est, frater carissime, ut probemus appellatione aquae baptisma significatum semper esse et sic nos intellegere debere, quando Dominus adueniens baptismi et calicis manifestauerit ueritatem, qui aquam illam fidelem, aquam uitae aeternae praeceperit credentibus in baptismo dari, calicem uero docuerit exemplo magisterii sui uini et aquae coniunctione [*]( 10 Matth. 5, 6. 13 Io. 4, 13. 14. ) [*]( . - 1 qui] et qui S 3 possit 0 4 addit 0 5 quae P 6 baptismo Q autem] enim LOPv a baptizatis LOPv 7 ad bibendum] adhibendum S 8 dno BI 9 loquitur 0 si sitire QS sitire scriptnra* diuma. R s eras. dicat R 11 esnrientes et sitientes Rv quia] quid R sitiente S 12 plenius om. R auditur M (auritnr Q) 13 samaritanem P1, samaritam LRS dicens] add. R: hoc autem dixit 14 . Iterum L, s* iterum M (Et eras.), iterum. Et iterum Q beberit S 16 quo] quod QRS; cf. 712,7 et ipso LOP, et in ipso Q, et ipsum v, et S, om. R 17 et semel Q 19 kmT Q 20 appellationem P aquae] *q. Q (atq. M) signiflcaturum 81 21 dominus om. R inadueniens matismi R et om. S 23 aeterna 0 ) [*](45* )

708
misceri. calicem etenim sub die passionis accipiens benedixit et dedit discipulis suis dicens: bibite ex hoc omnes. hic est enim sanguis testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. dico uobis, non bibam amodo ex ista creatura uitis usque in diem illum quo uobiscum bibam nonam in regno patris mei qua in parte inuenimus calicem mixtum fuisse quem Dominus optulit et uinum fuisse quod sanguinem dixit. unde apparet sanguinem Christi non offerri, si desit uinum calici nec sacrificium dominicum legitima sanctificatione celebrari, nisi oblatio et sacrificium nostrum responderit passioni. quomodo autem de creatura uitis nonum uinum cum Christo in regno patris bibemus, si in sacrificio Dei patris et Christi uinum non offerimus nec calicem Domini dominica traditione miscemus?

Beatus quoque apostolus Paulos a Domino electus et missus et praedicator ueritatis euangelicae constitutus haec eadem in epistula sua ponit dicens: Dominus Iesus in qua nocte tradebatur accepit panem et gratias egit et fregit et dixit: hoc est corpus meum, quod pro uobis est. hoc facite in meam commemorationem. simili modo et calicem postquam cenatum est accepit dicens: hic calix nonum testamentum est in meo sanguine, hoc facite quotienscumque biberitis in meam conmemorationem. quotienscumque enim ederitis panem istum et calicem biberitis, mortem Domini [*]( 2 Matth. 26, 28. 29. 17 I Cor. 11, 23-26. . ) [*](1 miscere R 2 hie] hoc LIP est post testamenti R Snoui testamenti Pv, effunditur Q 4 remissione S, remissam LO 5 die 0 6 nouum om. 0, noaum uinum Rv, regnum S 8 san- guinem suum LOPQRv 9 christus R1 10 nec] nisi S 11 passione 0 12 autem] enim 0 creaturae S regnum Q 13 patri L 14 offeramus R dominicae S misoeamos R, messemns S 17 sua om. 0 ponens dicitene S 18 tradebatur accepit om. B egit et] agens Oxon. 19 u: est LOPQBSV, u. tradetur v 20 simili et modo L, similiter et B 21 calicem om. R accepit] acceptum calicem R 23 biberitis ... quotienscumque om. B 24 enim om. S ederetis 0 25 dni ex- dns B )

709
adnuntiatis quoad usque ueniat. quod si a Domino praecipitur et ab apostolo eius hoc idem confirmatur et traditur, ut quotienscumque biberimus, in commemorationem Domini hoc faciamus quod fecit et Dominus, inuenimus non obseruari a nobis quod man\'datum est, nisi eadem quae Dominus fecit nos quoque faciamus et calicem pari ratione miscentes a diuino magisterio non recedamus. ab euangelicis autem praeceptis omnino non recedendum esse et eadem quae magister docuit et fecit discipulos quoque obseruare et facere debere constantius et fortius alio in loco beatus apostolus docet dicens: miror quod sic tam cito demutamini ab eo qui uos uocauit ad gratiam, ad aliud euangelium, quod non est aliud, nisi si sunt aliqui qui uos conturbant et uolunt conuertere euangelium Christi. sed licet nos aut angelus de caelo euangelizauerit praeterquam quod adnuntiauimus uobis, anathema sit. sicut praediximus, et nunc iterum dico: si qui uobis adnuntiauerit praeterquam quod accepistis, anathema sit.

Cum ergo neque ipse apostolus neque angelus de caelo adnuntiare possit aliter aut docere praeterquam quod semel Christus docuit et apostoli eius adnuntiauerunt, miror satis unde hoc usurpatum sit ut contra euangelicam et apostolicam disciplinam quibusdam in locis aqua offeratur in dominico calice, [*](11 Gal. 1, 6-9. ) [*]( 1 adnnntiatis LMOPQ1 SV, adnuntdabitis Q2v, praecipitur adnuntiatis B quodusque OB ei] si et LOPQv 2 praecipiatur SMl apostolis 0 et traditur om. V 3 ut om. S commemoratione dum jR 4 dum R1 5 a om. R quod ex quam Sm. 2 nisi eadem ... p. 715,7 secundum om. 0 dno RI 6 quoque] eoque P calioom] domini add. Qv pari ratione] parationem S, rationem Q (ratione M) 7 a om. S en. antem] ennangelico saltem S 8 omnino] omno S, omnimodo R recedendum non LPv 10 beatus om. R docens dioet S 12 ad g.] in g. R alium Q 13 alius Q, alium L si om. RS sint S qui om. M1Q1 turbant LPQR 14 christo Rl 15 nos] aut nos v angelos Q euagelizauerit S, aliter (aut aliter Q) adnuntiet LPQRv; cf. 543^20 17 si quis QRv )

710
quae sola Christi sanguinem non possit exprimere. cuius rei sacramentum nec in psalmis tacet spiritus sanctus faciens mentionem dominici calicis et dicens: calix tuus inebrians perquam optimus. calix autem qui inebriat utique uino mixtus est. neque enim aqua inebriare quemquam potest. sic autem calix dominicus inebriat ut et Noe in Genesi uinum bibens inebriatus est. sed quia ebrietas dominici calicis et sanguinis non est talis qualis est ebrietas uini saecularis, cum diceret spiritus sanctus in psalmo calix tuus inebrians, addidit per quam optimus, quod scilicet calix dominicus sic inebriet ut sobrios faciat, at mentes ad spiritalem sapientiam redigat, ut a sapore isto saeculari ad intellectum Dei unusquisque resipiscat, et quemadmodum uino isto communi mens soluitur et anima relaxatur et tristitia omnis exponitur, ita et poto sanguine Domini et poculo salutari exponatur memoria ueteris hominis et fiat obliuio conuersationis pristinae saecularis et maestum pectus ac triste quod prius peccatis angentibus premebatur diuinae indulgentiae laetitia resoluatur: quod tunc demum potest laetificare in ecclesia Domini bibentem, si quod bibitur dominicam teneat ueritatem.

Quam nero pernersum est quamque contrarium, at cum Dominus in nuptiis de aqua uinum fecerit, nos de uino aquam faciamus, cum sacramentum quoque rei illius admonere et instruere nos debeat, ut in sacrificiis dominicis uinum potius offeramus. nam [*]( 3 Pa. 22, 5. ) [*]( 1 ehriitu B 2 tacet Sled cet I. I. 4 perquun optima] quam praeclarus est Q 5 mixtus uino Q est] — M, et Q 6 inebriat] potest inebriuiB S geneaim Q (geDesi JC) 7 et on. S 8 nini] domini et ealicis uini S 9 sanctus] add. S: faciens mentionem dominici calicis et Bangninia non est talis qualia est ebrietu nini saecularis cum diceret sps scs 10 quam praeclaras M* (perquam optimus M1 Q) sic] sic bibentes LPQv inebriat LPBc 12 a] ad Q eopore LPQ resipiacat] respiciat V teste JSigaltio 13 mens om. S 14 ita om. 8 et poto QV, epoto LP, potato B, epotato e, potest S dum R1 16 exponitnr SQ hominibus S 16 et pristinae S 17 ac] et 8 agentibus S 18 tunc] cum B laetificari 8 19 ecclesiam LP dominica teneatnr ueritate P 23 struere Q 24 in om. S )

711
quia apud Iudaeos defecerat gratia spiritalis, defecit et uinum: uinea enim Domini sabaoth domus Israel est. Christus autem docens et ostendens gentium populum succedere et in locum quem Iudaei perdiderant nos postmodum merito fidei peruenire, de aqua uinum fecit, id est quod ad nuptias Christi et ecclesiae Iudaeis cessantibus plebs magis gentium conflueret et conueniret ostendit. aquas namque populos significari in apocalypsi scriptura diuina declarat dicens: aquae quas uidisti, super quas sedet meretrix illa, populi et turba et gentes ethnicorum sunt et linguae. quod scilicet perspicimus et sacramento calicis contineri.

Nam quia nos omnes portabat Christus qui et peccata nostra portabat, uidemus m aqua populum intellegi, in uino uero ostendi sanguinem Christi. quando autem in calice uino aqua miscetur, Christo populus adunatur et credentium plebs ei in quem credidit copulatur et iungitur. quae copulatio et coniunctio aquae et uini sic miscetur in calice Domini ut conmixtio illa non possit ab inuicem separari. unde ecclesiam id est plebem in ecclesia constitutam fideliter et firmiter in eo quod credidit perseuerantem nulla res separare poterit a Christo quo minus haereat semper et maneat indiuidua dilectione. sic autem in sanctificando calice Domini offerri aqua sola non potest quomodo nec uinum solum potest. nam si uinum tantum quis offerat, sanguis Christi incipit esse sine nobis. si uero aqua sit sola, plebs incipit esse sine Christo. quando autem [*]( 8 Apoc. 17, 15. ) [*]( 1 spiritalis gratia S deficit L 2 tiineam 81 istrahel est S, erat israel LPQRv christus] sps S 4 nos] nec S potest modum S 5 ad nubtias Q, adnuntians S 6 connenire S 7 ostendat Q populo L I significare Bv 8 aquas B 9 ille P 10 ethiquorum S sunt et] sunt S . 11 in sacramento LPQBv 12 portabat om. B 18 nidebat S aqua] quam S 14 ostendit Ll, ostendens 8 16 aquam miscet S christi SLP; fort. christi sanguine 16 ei LPB*, et R1QS, sanguini eius V coniungitur QVfJ 17 dum Rl 18 unde et Rv, unde e M (unde Q) 19 ecclesiam QRS 20 crediderit R perseuerantiam S; fort. perseuerantem iam re S 21 a om. P 22 dilectio QRfJ sic] si B sanctificatione Sl calicem 81 Q1 (calice M) aquam P offeret LP 24 christus >9, sps R 25 uere S )

712
utrumque miscetur et adunatione confusa sibi inuicem copulatur, tunc sacramentum spiritale et caeieste perficitur sic uero calix Domini non est aqua sola aut uinum solum nisi utrumque sibi misceatur, quomodo nec corpus Domini potest esse farina sola aut aqua sola, nisi utrumque adunatum fuerit et copulatum et panis unius conpage solidatum. quo et ipso sacramento populus noster ostenditur adunatus. at quemadmodum grana multa in unum collecta et conmolita et conmixta panem unum faciunt, sic in Christo qui est panis caelestis unum sciamus esse corpus, cui coniunctus sit noster numerus et adunatas.

Non e=t ergo. frater carUsime, quod aiiqais exinimet sequendam esse quorundam consuetudinem. si qui in praeteritum in calice dominico aquam solam offerendam putauerunt: quaerendum est enim ipsi quem sint secuti nam si in sacrificio quod Christus optulit non nisi Christus sequendus est, utique id nos obaudire et facere oportet quod Christus fecit et quod faciendum esse mandauit, quando ipse in euangelio dicat: si feceritis quod mando uobis, iam non dico nos seruos, sed amicos. et quod Christus debeat solus audiri, pater etiam de caelis contestatur dicens: hic est filius meus dilectissimus, in quo bene sensi, ipsum audite. quare si solus Christus audiendus est, non debemus adtendere quid alius ante nos faciendum esse putauerit, sed quid qui ante omnes est Christus prior fecerit. neque enim hominis consuetudinem sequi oportet, sed Dei ueritatem, cum per Esaiam prophetam Deus loquatur et dicat: sine causa autem colunt me, [*]( 17 Io. 15, 14 15. 20 Matth. 17, 5. 26 Es. 29, 13. ) [*]( 1 sibi] sint sibi 8; fori. sic sibi copolantar S 2 spiritaliter S sic] ei B 5 aut aqua sola om. S utrumque quae B 6 quo B m ras., quod SQ; cf. p. 707,16 8 conmolnta SP 11 est] eese B lE kmi Q seqaem qdam S 13 calicem dominicam Sl 15 niai christi B 16 facit Q (fecit M) 19 solua debeat B aadire B\' 20 caelo LPBv contestetur LP, contestatna B dilectussumus Sl, dilectissime B 22 alias a aliud S m. 2, aliqui P, aliquis L, aliod aliqais B 23 faciendaa 81 esse ez este S m. 2, om. LPQ qai] quid SR est] et L 24 homines S, hominum B 25 eseian S 26 mandatas QB )

713
mandata et doctrinas hominum docentes, et iterum Dominus in euangelio hoc idem repetat dicens: reicitis mandatum Dei ut traditionem uestram statuatis. sed et alio in loco ponit et dicit: qui soluerit unum ex mandatis istis minimis et sic docuerit homines, minimus uocabitur in regno caelorum. quod si nec minima de mandatis dominicis licet soluere, quanto magis tam magna, tam grandia, tam ad ipsum dominicae passionis et nostrae redemptionis sacramentum pertinentia fas non est infringere aut in aliud quam quod diuinitus institutum sit humana traditione mutare ? nam si Christus Iesus Dominus et Deus noster ipse est summus sacerdos Dei patris et sacrificium patri se ipsum optulit et hoc fieri in sui commemorationem praecepit, utique ille sacerdos uice Christi uere fungitur qui id quod Christus fecit imitatur et sacrificium uerum et plenum tunc offert in ecclesia Deo patri, si sic incipiat offerre secundum quod ipsum Christum uideat optulisse.

Ceterum omnis religionis et ueritatis disciplina subuertitur, nisi id quod spiritaliter praecipitur fideliter reseruetur, nisi si m sacrificiis matutinis hoc quis ueretur, ne per saporem uini redoleat sanguinem Christi. sic ergo incipit et a passione Christi in persecutionibus fraternitas retardari, dum in oblationibus discit [*]( 2 Marc. 7, 13. 4 Matth. 5, 19. ) [*]( 1 discentes S 5 minimis] add. Sy: mihi fecistis; exp. m. 2 sic] si Q 7 magnam 81 9 in om. R 10 institum P 11 si om. P iesus christus LPQv 12 patris R se] sei S, et R ipsam] ipsum primus LPQRv obtulisset B et] ipsam et Q, om. R 13 commemoratione LPQR utque M (utiqae Q) 14 aice] qui aice Q id] quid exp. L 15 patri si] patris R 16 secundum om. S 19 si om. S 20 per saporem u. r. s. christi] uinum offerat ne per saporem uini odore fraglantia (fiagrantem C, fragrante 5 codd. FeUi) odor (ab infideli conscientia odor C et 5 codd.) uini horis (umbris C) matutinis fuerit agnitus et cognoscatur esse christianus dum nos sanguine (sanguinem C et 5 codd.) christi in uini oblatione (om. in uini oblatione C) confundimur (conmemoramus 5 codd.) RC (— Corbeiensis) et 5 codd. quos laudat Oxon. uini] ueni LIS 21 sic ... christi in om. S 22 persecutione B fraternitas ... oblationibus om. S discit] dicit S )

714
de sanguine eius et cruore confundi. porro autem Dominus in euangelio dicit: qui confusus me fuerit, confundetur eum filius hominis. et apostolus quoque loquitur dicens : si hominibus placerem, Christi seruus non essem. quomodo autem possumus propter Christum sanguinem fundere, qui sanguinem Christi erubescimus bibere.

An illa sibi aliquis contemplatione blanditur, quod etsi mane aqua sola offerri uidetur, tamen cum ad cenandum uenimus, mixtum calicem offerimus? sed cum cenamus, ad conuiuium nostrum plebem conuocare non possumus, ut sacramenti ueritatem fraternitate omni praesente celebremus. at enim non mane, sed post cenam mixtum calicem optulit Dominus. numquid ergo dominicum post cenam celebrare debemus, ut sic mixtum calicem frequentandis dominicis offeramus? Christum offerre oportebat circa uesperam diei, ut hora ipsa sacrificii ostenderet occasum et uesperam mundi, sicut in Exodo scriptum est: et occident illum omne uulgus synagogae filiorum Israel ad uesperam. et iterum in psalmis: adleuatio manuum mearum sacrificium uespertinum. nos autem resurrectionem Domini mane celebramus.

Et quia passionis eius mentionem in sacrificiis omnibus facimus, passio est enim Domini sacrificium quod offerimus, nihil aliud quam quod ille fecit facere debemus. scriptura enim dicit ut quotienscumque calicem in commemorationem Domini et [*]( 2 Marc. 8, 38. 4 Gal. 1, 10. 16 Ei. 12, 6. 18 Ps. 140, 2. 24 cf. I Cor. 11, 26.\' ) [*]( 2 confusus] confesans Q fuerit] coram hominibus add. Q confundet RQ1, confidet Q* (confitebitur M tn raa.) 4 placere nellem V 5 christoe ex christi R 6 bibire S 7 estai M (etsi Q) 8 ad] a Q (ac M) 10 ueritate L 11 fraternitatem Q omne B ad LQS 12 nuncqmd S 13 sic] si S 14 christi ex christus B 15 nespera LP ipsius R occansum S 16 uespera S in mundi R occiderant illud S 17 omnis Q istrahel S 18 manum Q 19 resnrrectionem ex rectionem S m. 2 20 domini) in sacrificiis omnibus dni R celebremus Ml (celebramns М\'Q) 21 et quia] qui V . faciamas M1 (facimns M2Q) 23 ille] ipse R dicit] add. Rv: quotienscnmque enim ederitis panem istum et calicem istum biberitis mortem domini adnuntiabitis (adnunciatis B) quoadusque neniat (= I Cor. 11, 26) 24 ut om. Rv quotienscumque] ergo add. Rv )

715
passionis eius offerimus, id quod constat Dominum fecisse faciamus. et uiderit, frater carissime, si quis de antecessoribus nostris uel ignoranter uel simpliciter non hoc obseruauit et tenuit quod nos Dominus facere exemplo et magisterio suo docuit, potest simplicitati eius de indulgentia Domini uenia concedi: nobis uero non poterit ignosci, qui nunc a Domino admoniti et instructi sumus, ut calicem dominicum uino mixtum, secundum quod Dominus optulit, offeramus et de hoc quoque ad collegas nostros litteras dirigamus, ut ubique lex euangelica et traditio dominica seruetur et ab eo quod Christus et docuit et fecit non recedatur.

Quae ultra iam contemnere et in errore pristino perseuerare quid aliud est quam incurrere in obiurgationem Domini increpantis [in psalmo] et dicentis: ad quid exponis iustificationes meas et adsumis testamentum meum per os tuum? tu autem odisti disciplinam et abiecisti sermones meos retro. si uideras furem, concurrebas ei et inter moechos particulam tuam ponebas. exponere enim iustificationes et testamentum Domini et non hoc idem facere quod fecerit Dominus, quid aliud est quam sermones eius abicere et disciplinam dominicam contemnere nec terrena sed spiritalia furta et adulteria committere? dum quis de euangelica ueritate furatur Domini nostri uerba et facta, et corrumpit adque adulterat praecepta diuina. sicut apud Hieremiam scriptum est: quid est, inquit, paleis ad triticum? [*]( 13 Ps. 49, 16. 18. 24 Hier. 23, 28. 30. 32. ) [*]( 1 dno L, dns R facimus S1 2 et om. B friTkmT Q (frater kmi M) quid B de om. L 3 hoc om. R et tenuit om. B 4 Bimplicitatis S 5 de] ne S 7 mixtam uino B 8 de] super V 10 et docuit] docuit S .. 12 currere S in] id L obiurgatione S 13 in pealmo om. S expones Q 14 meae B adsumes LOQ meum] tuum P 16 meus 0 uidebus QRv simul concurrebus Q; cf. 169,14 17 ei om. LR, cum eo Q inter moecoa S, cum adulteris Q particulam] portionem Q tuam om. L 18 dei B 20 eius om. S 21 qui L1, om. B 22 ueritatem Q nostriJ non PM (noatri Q) et corrumpit) corrumpit OQBv 23 ieremian SP, hieremian B 24 ad] aut S )

716
propter hoc ecce ego ad prophetas, dicit Dominus, qui furantur uerba mea unusquisque proximo suo, et seducunt populum meum in mendaciis suis et in erroribus suis. item aput eundem alio loco, et moechata est, inquit, lignum et lapidem, et in his omnibus non est reuersa ad me. quod furtum et adulterium ne in nos etiam cadat cauere sollicite et timide ac religiose obseruare debemus. nam si sacerdotes Dei et Christi sumus, non inuenio quem magis sequi quam Deum et Christum debeamus, quando ipse in euangelio maxime dicat: ego sum lumen saeculi. qui me secutus fuerit, non ambulabit in tenebris, sed habebit lumen uitae. ne ergo in tenebris ambulemus, Christum sequi et praecepta eius obseruare debemus, quia et ipse alio in loco mittens apostolos dixit: data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. ite ergo et docete omnes tinguentes eos in nomine patris et filii et spiritus sancti, docentes eos obseruare omnia quaecumque praecepi uobis. quare si in lumine Christi ambulare uolumus, a praeceptis et monitis eius non recedamus agentes gratias, quod dum instruit in futurum quid facere debeamus, de praeterito ignoscit quod simpliciter errauimus. et quia iam secundus eius aduentus nobis propinquat, magis ac magis benigna et larga dignatio corda nostra luce ueritatis inluminat.

Religioni igitur nostrae congruit et timori et ipsi loco adque officio sacerdotii nostri, frater carissime, in dominico calice miscendo et offerendo custodire traditionis dominicae ueritatem [*]( 4 Hier. 3, 9. 10. 10 Io. 8, 12. 14 Matth. 28, 18-20. ) [*]( 2 a om. SQ (ad M) proximu suu M (u corr.) 4 eodem 81 moecata S 5 in lignum v 6 furtum ex futurum SQ (furtum M) 9 debemus JR 11 saeculi] mundi Q ambulauit QR 13 christi R 14 in alio v apostolus OP 16 omnes LS, gentes omnes OPR, omnes gentes Qv tinguentes] baptizantes Q eas B 17 fili SPQ eas B 19 uoluimus Oxon. 20 dum] nondum S 21 quod Q ignuscit 0, agnoscit P* 22 erranimus] eramus S iam om. P adpropinquat LOPQRv 23 benigna eius LOPQBv 25 religione 0 26 sacerdoti 0, sacerdotis S nro O )

717
et quod prius apud quosdam uidetur erratum Domino monente corrigere, ut cum in claritate sua et maiestate caelesti uenire coeperit, inueniat nos tenere quod monuit, obseruare quod docuit, facere quod fecit. opto te, frater carissime, semper bene ualere.