Epistulae
Cyprian Saint, Bishop of Carthage
Cyprian. Saint. S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 3.2). Hartel, Wilhelm von, editor. Vienna: Gerold, 1871.
Cognouimus, frater carissime, fidei ac uirtutis uestrae testimonia gloriosa et confessionis uestrae honorem sic exultanter accepimus ut in meritis ac laudibus uestris nos quoque participes et socios conputemus. nam cum nobis et ecclesia una sit et mens iuncta et indiuidua concordia, quis non sacerdos in consacerdotis sui laudibus tamquam in suis propriis gratuletur aut quae fraternitas non in fratrum gaudio ubique laetetur? exprimi satis non potest quanta istic exultatio fuerit et quanta laetitia cum de, uobis prospera et fortia conperissemus ducem te illic confessionis fratribus extitisse, sed et confessionem ducis de fratrum consensione creuisse, ut dum praecedis ad gloriam feceris multos gloriae [*]( 1 christi est qui om. B unitatis et pacis CB 4 opto ... ualere om. CPMQ1 in dno semper bene ualere et nostri meininiase B. — Ad (Explicit ad P) Cornelium de quinque presbyteris et Fortunato pseudoepiecopo eiplicit (om. P) LP, Ad Comelium secunda (epistula tertia Q) explicit QB, Explicit liber secundus C. — ) [*](Epist. LX. — Incipit ad Cornelium de confessione eius (\'1\' add. T) LPT, Incipit ad Cornelium aepistala M (initium epist. deest in Q), Incipit ad eundem tertia de confessione eius R, Incipit ad eundem liber tertius ad confess. feliciter C. — 8 frs T1 kmi T1, om. CB 9 sic om. C, si B exultantes C 10 nos] non M 11 et] ac C 8. 1. nobis M et ecclesiae T, ecclesia CB 12 et M 8. 1. m. 2 13 quae ex quia C fraternitatis Cl 14 non om. C in om. B fratruum MTl . non ubique C sed non 8. l. 15 istis B, isti M, ista C exsultate B laetitiae 01 16 ducem te] ducentis ex ducente C confessiones C 17 confessionis ducem Bamb. (B) conaensione LMPV, confessione CBT 18 praecedisse C multos feceris CBTv.. ) [*](44* )
Claruit, frater carissime, fides quam de nobis beatus apostolus praedicauit. hanc laudem uirtutis et roboris firmitatem iam tunc in spiritu praeuidebat et praeconio futurorum merita uestra contestans dum parentes laudat filios prouocabat. dum sic unanimes, dum fortes estis, magna et ceteris fratribus unanimitatis et fortitudinis exempla tribuistis. docuistis granditer Deum timere, Christo firmiter adhaerere, plebem sacerdotibus in periculo iungi, in persecutione fratres a fratribus non separari, concordiam simul iunctam uinci omnino non posse, quicquid simul petitur a cunctis Deum pacis pacificis exhibere. prosiluerat aduersarius terrore uiolento Christi castra turbare. sed quo impetu uenerat eodem impetu pulsus est, et quantum formidinis et terroris adtulit tantum fortitudinis inuenit et roboris. subplantare se iterum posse crediderat Dei seruos et uelut tirones et rudes quasi minus paratos et minus cantos solito suo more concutere. unum primo adgressus ut lupus ouem secernere a grege, ut acceptor columbam ab agmine uolantium separare temptauerat nam cui non est [*](1 confessorum CR suasseris M 3 pramtam CL, prompta M 4 fntrma inseparabilem CB, inseparabile fratrum M 5 praecedentis epTCB, epi prae.sentis 11 8 fntres kmi CMRv fidis M de om. CB 9 iam om. L 10 in om. C prouidebat LMB U pronocat CBo 12 fortis L, sie fortes v magns et] mgia B 13 docnistis gran, nis blandiatnr L; quae hic omittit diter deam ... p. 694 L14 confesskme nomi inserta inueniuntur fol. 63- L 16 epitL 76 deum t ch. firmiter om. R timeri T 14 adhereri T. adhereret R 16 omnino delendum censet Baluriut 17 dum C, dno B ex- hiberi C prosilierat CRTv 18 oiolenti L christo C\' Bl 19 pnlsos] et nictos add. v pritu et om. T tenonis 01 21 para- tus CM 22 cantos C 23 a grege secenere CB aeceptor LMT2, aocepter P\', accipiter P2T2v colnmbam accipiter (accipitur C) CB 24 a. uolantium] agminis oiolenter ex agminu ineuolentiam C superare M1 )
Quid ad haec Nonatianns, frater carissime? utrumne iam deponit errorem? an uero, qui dementium mos est, ipsis bonis et prosperis nostris plus adactus est ad furorem et quo magis ac magis dilectionis ac fidei crescit hic gloria, illic dissensionis et zeli recrudescit insania: nec uulnus suum miser curat, sed [*]( 1 omnee] om C satis] scis R 2 retruaxta T, secluBus tae recrusus C 4 estare B inuictos] non uinctoa C oa ex M h mori non] nec mori C sed nec 8. I. 6 occidere] hoc dicere C, occidere non licet nullum T nocente P, nocentes CR 7 traderet C et om. C, e R 10 eius om. v, et eius C1 suae om. CB ad] et M 11 tota simel M, semel tota CB omnis 01 12 constitit B uenturus 01 accurrerit C1Rv, adcnrrerent C1, currerit T 18 uenerit C quod C1 PT 14 confusione 01 . steterunt] ut iste iterum T fores B et ipso etc. exh. Q. 15 paenitentiae] patientiae CB subitatos esse ex dubitatus est C 16 iiisaetae] inueterate P 20 fratres B kmi T1, om. CB uirumne] utrum C iam om. C, tandem ex tam T 21 terrorem T sed t 8. l. quidem medtium P ipsos Lx 22 quod C ac magis 4m. B 23 delictionis B N dissensiones T 24 crudescit CB\' )
Quamquam etsi aliquis ex talibus fuerit adpreheasus, non est quod sibi quasi in confessione nominis blandiatur, cum constet, si occisi eiusmodi extra ecclesiam fuerint, fidei coronam non esse, sed poenam potius esse perfidiae nec in domo Dei inter unanimes habitaturos esse quos uidemus de pacifica et diuina domo furore discordiae recessisse.
Hortamnr plane quantum possnmns, frater carissime, pro caritate mutua qua nobis inuicem cohaeremus ut, quoniam prouidentia Domini monentis instmimur et diuinae misericordiae consiliis salubribus admonemur adpropinquare iam certaminis et agonis nostri diem, . ieiuniis uigiliis orationibus insistere cum omni plebe non desinamus. incumbamus gemitibus adsiduis et [*]( 1 qued grauius T sed quod s. l et se T, et M (et se oQ), est ex ewe C in lingoa M (lingua Q) 2 et Caecondiae Q, de nonatiani et facuudiam T uenensta T1, ueneratae C1 iacolo C sed o in roe. 3 duris P\' sophiae LPEV, sophia T, philosophiae CQv 4 pacificus] Bacrificns C interfector] interoeptor eod. Bamberg. (B) \' 6 perditor C2LPQRV, proditor C* 6 caritatis] castitatis V, ueritatie C 7 infestat C2R, infestns L, infestate C\' 8 christiali R impognat C 9 subegit... quos iam om. R effecit v 10 abalienaoit Ml (alienanit FQ) ab] et T 8. I. foris P 11 ninc- toe CR contempnit LT, conteronit R et pergit CR 12 laceesare C chriBti L 18 ex] de CR 14 eonfeesionem C ei] quod C 15 hninsmodi CB 16 ∗∗∗ inter M, nec inter CQR unianimes LQT 19 firs R acariaaime om. CR pro] per CR\' caritatem mntuam C 21 dno C1 24 omnibus R et om. C )
Et nuper quidem tibi, frater carissime, gratulati sumus, cum te honore geminato m ecclesiae suae administratione confessorem pariter et sacerdotem constituit diuina dignatio. sed et nunc non minus tibi et comitibus tuis adque uniuersae fraternitati gratulamur quod cum eadem gloria et laudibus uestris reduces uos denuo ad suos fecerit benigna Domini et larga protectio, ut pascendo gregi pastor et gubernandae naui gubernator et plebi regendae rector redderetur et appareret relegationem uestram sic diuinitus esse dispositam, non ut episcopus relegatus et pulsus ecclesiae deesset, sed ut ad ecclesiam maior rediret.
Neque enim m tribus pueris minor fuit martyrn dignitas, quia morte frustrata de camino ignis incolumes exierunt aut non [*]( 1 sunt om. CR 2 monimenta 02 3 spiritalia om. CR si memores T 4 simus] sumns LT concorde ex cor corde R, corda T ntrnbrique R, ntrique ex utrumque C 5 reuelemus\' L1 6 istic C caeliritate R 7 dnTL 8 eororis C\' 9 opto ... nalere om. CL te ex nos P. — Ad (Explicit ad P) Cornelium de confessione eius eiplicit (om. P) LP, Ad Cornelium I (de confessione epistnla prima Q) eiplicit TQ, Ad Cornelium \'III\' explicit R, Explicit liber •III • Cecili Cypriani ad Comelium C. — Epist. LXl. — Incipit (om. T) ad Lncium (ad Lncium om. L) de ezilio renenum FLPQT. -13 administrationem Q 15 gratnlemur L1 16 eodem F redaces et Tl 19 religationem P, religionem Q 20 religatus P 22 quia] qua L )
Intellegimus, frater carissime, et tota cordis nostri luce perspicimus diuinae maiestatis salutaria et sancta consilia, unde illic repentina persecutio nuper exorta sit, unde contra ecclesiam Christi et episcopum Cornelium beatum martyrem uosque omnes saecularis potestas subito proruperit, ut ad confundendos haereticos et retundendos ostenderet Dominus quae esset ecclesia, quis episcopus eius unus diuina ordinatione delectus, qui cum [*](4 ted] et F repraesentandu F 5 itges Q 7 quam- quam TI fecerant L\'Q 8 queni tamen QT quemque] quem V eolnmiis LI TI 9 quos F, eos LPQTv eximeret] deinde de est totum folium in F 11 nostrae Q dum Q 12 omne T ne in ras., omnem Q snbplitiiim T 14 noebia M (aohia Q) brebiftta Q 16 alteri L dei] dã LQ antistites Q, antestis ez attestes T 17 coortetnr P 18 solo FLPTV, solum Qv sermoni sed L 19 sed] sed e* V 20 frat∗∗∗ P, fratres T kmT T i in ras. nostris Q 22 exhorta Q, orta T 23 et om. LP noeque L omnis LQT*, omaem Tl 24 saecolaris T is in ras. potestuas M (poteatas Q) 26 deiectus T quis Q )
Adque utinam nunc facultas daretur, frater carissime, ut interesse illic uobis regredientibus possemus qui uos mutua caritate diligimus, ut aduentus uestri laetissimum fructum praesentes cum ceteris ipsi quoque caperemus. quae illic exultatio omnium fratrum, qui concursus adque conplexus occurrentium singulorum ? uix osculis adhaerentium potest satisfieri, uix uultus ipsi adque oculi plebis possunt uidendo satiari de aduentus uestri gaudio. cognoscere illic fraternitas coepit qualis et quanta sit secutura Christo ueniente laetitia: cuius quia cito adpropinquauit aduentus, . imago iam quaedam praecessit in nobis, ut quomodo Iohannes praecursor eius et praeuius ueniens praedicauit Christum uenisse, sic nunc episcopo confessore Domini et sacerdote redeunte appareat et Dominum iam redire. uicarias uero pro nobis ego et collegae et fraternitas omnis has ad uos litteras mittimus, frater carissime, et repraesentantes nobis per epistulam gaudium nostrum fida obsequia caritatis expromimus, hic quoque in sacrificiis adque in orationibus nostris non cessantes Deo patri et Christo filio eius Domino nostro gratias agere et orare pariter ac petere ut qui perfectus est adque perficiens custodiat et [*]( 1 episcopis PT, epB M (epo Q) et presbyteri MT (et om. Q) qui L 3 inimicos L lacesserit Q, lacesseret et V qui om. QT e contra P quibusdam T 4 christum Q aduersarius n. c. e. m. christi add. L m. 2 in marg. aduersarios P 6 et suos] et ipsos et suos Bigaltins 8 frator om. M (exh. Q) intereasem L 9 possem P, huic possem L 13 osculis LP, oculis FQTv adhaerinntium F potest satis] potestatis P ipse P 14 oculi atque L uestri om. Tl 15 secutura] secura F 16 adpropinquabit Pv 18 brebius F, breuius PLI, braeuius Q 20 et om. T uicarios P pro] porro L 22 et om. MT (exh. Q) presentantes M (repraes. Q) 23 claritatis F 25 nostro om. L \' 26 et] atque L v )
, Cum maximo animi nostri gemitu et non sine lacrimis legimus litteras uestras, fratres carissimi, quas ad nos pro dilectionis uestrae sollicitudine de fratrum nostrorum et sororum captiuitate fecistis. quis enim non doleat in eiusmodi casibus aut quis non dolorem fratris ut suum proprium computet, cum loquatur. apostolus Paulus et dicat: si patitur membrum unum, compatiuntur et cetera membra: et si laetatur membrum unum, collaetantur et cetera membra. et alio loco, quis infirmatur, inquit, et ego non infirmor? quare nunc et nobis captiuitas fratrum nostra captiuitas computanda est et periclitantium dolor pro nostro dolore numerandus est, cum sit scilicet adunationis nostrae et corpus unum et non tantum dilectio sed et religio instigare nos debeat et confortare ad fratrum membra redimenda. [*]( 15 I Cor. 12, 26. 18 II Cor. 11, 29. ) [*]( 1 nobis LM (uobis Q) uestrae et L 2 et ad ex ad L m. 2 ne] nec Q 4 exemplo Q (exemplum M) prius et om. LPM (exh. Q) 5 praesentibus debet fratribus] praesente plebe possit F inmolari] immorari PQT, celebrari F optamus ... nalere om. L. — Ad (Explicit ad F) Lucium de exilio reuersum explicit (explicat L, om. F) FLPQT. — Epist. LXII. — Ad Ianuarium et ceteros de captiuis redimendis p., om. r. — 14 ut scripai, et rp., sui c 15 paulus apostolus p unum membrum v 16 et si (i, si v; et si ... cetera membra om. r 18 quisj quis non r non ego e 21 et corpus] corpus v 22 confortari p. )
Nam cum denuo apostolus FauIus dicat: nescitis quia templum Dei estis et spiritus Dei habitat in uobis? etiamsi caritas minus adegerit ad opem fratribus ferendam, considerandum tamen hoc in loco fuit Dei templa esse quae capta sunt, nec pati nos longa cessatione et neglecto dolore debere ut diu Dei templa captiua sint, sed quibus possumus elaborare uiribus et uelociter gerere ut Christum iudicem et Dominum Deum nostrum promereamur obsequiis nostris. nam cum dicat Paulus apostolus: quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis, in captiuis fratribus nostris contemplandus est Christus et redimendus de periculo captiuitatis, qui nos redemit de periculo mortis, ut qui nos de diaboli faucibus exuit nunc ipse qui manet et habitat in nobis de barbarorum manibus exuatur et redimatur nummaria quantitate qui nos cruce redemit et sanguine : qui idcirco haec fieri interim patitur, ut fides nostra temptetur an faciat unusquisque pro altero quod pro se fieri uellet, si apud barbaros teneretur ipse captiuus. quis enim non humanitatis memor et mutuae dilectionis admonitus, si pater est, illic esse nunc filios suos computet: si maritus est, uxorem suam illic captiuam teneri cum dolore pariter ac uinculi maritalis amore existimet? quantus uero communis omnibus nobis maeror atque cruciatus est de periculo uirginum quae illic tenentur, pro quibus non tantum libertatis sed et pudoris iactura plangenda est nec tam uincula barbarorum quam lenonum et lupanarium stupra deflenda sunt, ne membra Christo dicata et ad aeternum continentiae honorem pudica uirtute deuota insultantium libidinis contagione foedentur?
Quae omnia istic secundum litteras uestras fraternitas nostra cogitans et dolenter examinans prompte omnes et libenter ac [*]( 1 I Cor. 3, 16. 9 Gal. 3, 27. ) [*]( 3 etsi (i nos minus v adegerit scripsi, adigerit rp, adigeret v 5 et] nee r 7 uiribus elaborare c 8 et deum v 9 quotquot ... mdnistis otn. rμ. 12 deredimit fi\' 15 numaria rμ. 21 ac pudore nincnli maritalis c 22 uero] enim r meror rμ. 24 tam om. r 25 lnpanarum p 26 ne] nec r/x ad] in v 27 llbidinis rp, libidine et v )
Et optamus quidem nihil tale de cetero fieri et fratres nostros Domini maiestate protectos ab eiusmodi periculis incolumes reseruari. si tamen ad explorandam animi nostri caritatem et examinandam nostri pectoris fidem tale aliquid acciderit, nolite cunctari nuntiare haec nobis litteris uestris, pro certo habentes et scientes ecclesiam nostram et fraternitatem istic uniuersam ne haec ultra fiant precibus orare, si facta fuerint, libenter et largiter subsidia praestare. ut autem fratres nostros ac sorores, qui ad hoc opus tam necessarium prompte ac libenter operati sunt, ut semper operentur, in mente habeatis orationibus uestris [*]( 4 Matth. 25, 86. ) [*]( 1 nnmaria p 6 quanto] nunc quoque add. c 6 et cum ... uiBitaetiB me om. r 7 uisitastis fi, uenistis ad t7 8 cum] equom r in carcere in carcere p 9 clusns p 10 cum] quom r ut semper 12 et n.] ac necessariae v operationis] orationis rμ, ^6 perueniunt r seetertium c. m. nummum Gronov. lib. De sest. w. 18 17 eui] quibus r 20 quidem nihil] ne quid r 22 ezplorandi rp nostri animi a 23 ezaminandi r 25 et mentes om. v 28 ia orationibus a )
Quamquam sciam, frater carissime, episcopos plurimos ecclesiis dominicis in toto mundo diuina dignatione praepositos euangelicae ueritatis ac dominicae traditionis tenere rationem nec . ab eo quod Christus magister et praecepit et gessit humana et nouella institutione decedere, tamen quoniam quidam uel ignoranter uel simpliciter in calice dominico sanctificando et plebi ministrando non hoc faciunt quod Iesus Christus Dominus et. Deus noster sacrificii huius auctor et doctor fecit et docuit, religiosum pariter ac necessarium duxi de hoc ad uos litteras facereut si qui in isto errore adhuc tenebatur, ueritatis luce perspecta ad radicem adque originem traditionis dominicae reuertatur. nec hoc putes, frater carissime, nos nostra et humana conscribere aut [*]( I 1 eis] eius p, repraesentantantes Subdidi r 2 quaeque μ2 3 consacerdotum v et om. p, ex suo rp, et suo et v ft 6 Bumali p, 8 in domino om. v 9 meminisse ualete p. — subscriptionem om. pr. — Epist. LXIII. — Incipit de sacramento calicis (ad Caeciliom add. OB): FOB, Incipit ad Caeciliom S, Incipit (ad Caecilium add. P) de sacramento dominici calicis LP, Incipit eiusdem ad Caecilium de sacramento calicis dominici Q. — 15 humanam et nouellam institutionem SlQ 16 qui-. dem Sl 20 doxi] potaui F m. 2 de hoc] has RVv face B 21 si quis P2v teneatur Oxen., tenetur S2P2v 22 adque ad F 23 hoc] hoc nos Q, nos hoc F, nos Ov putes ex potes 0, potest S, nos addidi conscrihire 0, aut nouella conscribere B )
Admonitos autem nos scias ut in calice offerendo dominica traditio seruetur neque aliud fiat a nobis quam quod pro nobis Dominus prior fecit, ut calix qui in commemoratione eius offertur minus uino offeratur. nam cum dicat Christus : ego sum uitis uera, sanguis Christi non aqua est utique, sed uinum. nec potest uideri sanguis eius, quo redempti et uiuificati sumus, esse in calice, quando uinum desit calici, quod Christi sanguis ostenditur, qui scripturarum omnium sacramento ac testimonio praedicetur.
Inuenimus enim et in Genesi circa sacramentum Noe hoc idem praecucurrisse et figuram dominicae passionis illic extitisse quod uinum bibit, quod inebriatus est, quod in domo sua nudatus est, quod fuit recubans nudis et patentibus femoribus, quod nuditas illa patris a medio filio denotata est sed et foras nuntiata, a duobus uero maiore et minore contecta, et cetera quae necesse non est exsequi, cum satis sit hoc solum conplecti quod Noe typum futurae ueritatis ostendens non aquam sed uinum biberit et sic imaginem dominicae passionis expresserit. [*]( 10 Io. 15,1. ) [*]( 1 audacter Ov 2 acricunda S 3 inspirante S in s. J adspirante Oxon. 4 dni 0, dum R aecusatos 81 5 qui] quid B 6 timore Q, timorem Sl 7 uos sciatis etc. Aug. De doctr. GIw. IV 45 8 quam ex nisi F m. 2 9 fecerit Ov in om. PlS commemora tionem Qv et Aug. offeratur ex offeretur L 10 cum om. B 11 christus L 12 uidere 0 13 esse] unde S calici] in calice Q quod SLPQ, quo FORv; cf. 705,10 15 praedicatur F1 OQR et Aug. 16 et om. FOP et Aug. sacramentum circa R in . noe Vv 17 praecurrisse RS illi R, illius ex illis L 18 quot inebriatus est quod uinum bibit S in om. B domu S 19 recumbans Q 20 denudata M\' (denotata M2 Q), denota Li, est sed et S, esset et LP, est et FOQRv; cf. p. 704,12; est a maiore uero et Aug. 21 nuntiata a duo /I desinit F uero] filiis add. Y 22 esequi 5\' 23 ostendit L non ex quod S m. 2 )
Item in sacerdote Melchisedech sacrificii dominici sacramentum praefiguratum uidemus secundum quod scriptura diuina testatur et dicit: et Melchisedech rex Salem protulit panem et uinum. fuit autem sacerdos Dei summi et, benedixit Abraham. quod autem Melchisedech typum Christi portaret declarat in psalmis spiritus sanctus ex persona patris ad filium dicens: ante luciferum genui te. tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. qui ordo utique hic est de sacrificio illo ueniens et inde descendens quod Melchisedech sacerdos Dei summi fuit, quod panem et uinum optulit, quod Abraham benedixit. nam qui magis sacerdos Dei summi quam Dominus noster Iesus Christus, qui\' sacrificium Deo patri optulit et optulit hoc idem quod Melchisedech optulerat id est panem et uinum, suum scilicet corpus et sanguinem. et circa Abraham benedictio illa praecedens ad nostrum populum pertinebat. nam si Abraham Deo credidit et deputatum est ei ad iustitiam, utique quisque Deo credit et fide uiuit iustus inuenitur et iam pridem in Abraham fideli benedictus et iustificatus ostenditur, sicut beatus apostolus Paulus probat dicens: credidit Abraham Deo et deputatum est ei ad iustitiam. cognoscitis ergo quia qui ex fide sunt hi sunt filii Abrahae. prouidens autem scriptura quia ex fide iustificat gentes Deus, praenuntiauit Abrahae quia benedicentur in illo omnes gentes. igitur [*]( 3 Gen. 14, 18. 7 Ps. 109, 3. 4. 20 Gal. 3, 6. 7. 23 cf. Gen. 12, 3. ) [*]( 1 sacerdotem Q melchisedec PBlS et sic saepius sacrificiis S, om. Avg. dominicum Aug. 6 et declarat OJet om. M) 7 genui] generaui LOPB te] add. B: iurauit dns et non penitebitur 8 ordine 81 9 discendens 0 10 dei] dos di L fuit] fuerit S 11 optulit ...l. 14 id est om. S qui LP, quis OQBv 12 summi add. B: fuit quod noster om. 0 15 abraam S 17 credidit... quisque om. L crededit OS quisquis e 18 et fide] ez fide S etiam LP 19 et] sed P 21 reputatum 0 ei om. 0 cognuscetis 0 22 hii L fili QBS abrahae] add. B: prouidens autem scriptura )
Sed et per Salomonem spiritus sanctus typum dominici sacrificii ante praemonstrat, immolatae hostiae et panis et uini sed et altaris et apostolorum faciens mentionem. sapientia, inquit, aedificauit domum et subdidit columnas septem. mactauit suas hostias, miscuit in cratera uinum suum et parauit suam mensam. et misit suos seruos, conuocans cum excelsa praedicatione ad craterem dicens: qui est insipiens declinet ad me. et egentibus sensu dixit: uenite et edite de meis panibus et bibite uinum quod miscui uobis. uinum mixtum declarat, id est, calicem Domini aqua et uino mixtum prophetica uoce praenuntiat, ut adpareat in passione dominica id esse gestum quod fuerat ante praedictum. [*]( 1 cf. Matth. 3, 9. 4 Lnc. 19, 9. 13 Prou. 9, 1—5. ) [*]( 1 benedicti suiit] benedicentur B 2 excitare 0 ex S, de LOPQBv 3 collegi 0 abrahame 8 et] nam B zaccheum LOPQES 6 possit Q 7 ricte MI Q\' (rite 7 Q\') celebrare P imago dei Q sacrificii] christi add. v panem Q 8 scilicet et L constitatam Q quem P1 9 ueritatu neritatem v 10 adplenit B 11 aolomonem PQS sacrificii ante dominici S 8. I. m. 2 12 praemostrat S, praemonstrans v timmolatae S 13 facies 81 15 cratere P, crateram Q 16 mensam suam c et om. S seruos suos OB 18 quis M (qui Q) 19 egentibus] indigentibus B censa B et edite] aedite O, edite LPQv 21 declar∗at∗ S calicem] sanguinem B dns R1 aquam 0 et om. 0 mixto 8 22 profetica OPQBS praennntians BSv, denuntiat LP apparet 8 23 praedicium B - )
In benedictione quoque Iudae hoc idem significatur, ubi et illic Christi figura exprimitur, quod a fratribus suis laudari et adorari haberet, quod inimicorum dorsa cedentium adque fugientium manibus quibus crucem pertulit et mortem uicit conpressurus fuisset quodque ipse sit leo de tribu Iuda et recubet dormiens in passione et surgat et sit ipse spes gentium. quibus scriptura diuina adiungit et dicit: lauabit in uino stolam suam et in sanguine uuae amictum suum. quando autem sanguis uuae dicitur, quid aliud quam uinum calicis dominici sanguis ostenditur?
Nec non et aput Esaiam hoc idem spiritus sanctus de Domini passione testatur dicens: quare rubicunda sunt uestimenta tua, et indumenta tua uelut calcatione torcularis pleni et percalcati? numquid rubicunda uestimenta aqua potest facere aut in torculari aqua est quae pedibus calcatur uel praelo exprimitur? uini utique mentio ideo ponitur, ut Domini sanguis uino intellegatur et quod in calice dominico postea manifestatum est prophetis adnuntiantibus praedicaretur.
torcularis quoque calcatio et pressura taxatur: quia quomodo ad potandum uinum ueniri non potest nisi botruus calcetur ante et prematur, sic nec nos sanguinem Christi possemus bibere, nisi [*]( 7 Gen. 49, 11. 12 Ee. 63, 2. ) [*]( 1 significabitur B 2 expremif ir 0 3 et adorari om. V, et adhonorari S* quod et P c«edentium S, caedentium Q 6 recnbane Q resurgat Q 7 adiunxit Q dixit SQ lauauit M (lauabit Q) 10 sanguinis QBVv 11 et om. Q eseian S, eeeiam Q, isaiam B is in ras. 13 a calcatione LOBv 14 et pleni et P rubicundum S1 15 aquas 0 in om. S aquae S quae] aquae S 16 calcantur S uel] et LP praelo om. P ideo OQBSV, est et ideo LP exponitur Q 17 nino om. v et om. B 18 manifeslitum S praediceretnr v 19 ad] calcatio ad L1 20 putandum S, optandum Q uenire Q botrnus SL, b«otuus Q (r eras.), b.otrus M (r eras.), botrus OPBv calcefur corr. in calce feriatur Pm. 2 21 sanguine B possimus Q, possumus P ebibere QR. et bibere 0 ) [*]( m. ) [*]( 45. )