Epistulae

CVPRIANVS CORNELIO FRATRI S.

Legi litteras tuas, frater carissime, quas per Saturum fratrem nostrum acoluthum misisti et dilectionis fraternae et ecclesiasticae disciplinae et sacerdotalis censurae satis plenas, quibus significasti a te Felicissimum hostem Christi non nonam, sed iam pridem ob crimina sua plurima et grauissima abstentum et non tantum mea sed et plurimorum coepiscoporum sententia condemnatum reiectum a te illic esse, et cum uenisset stipatus caterua et factione desperatorum, uigore pleno quo episcopos agere oportet pulsum de ecclesia esse, de qua iam pridem cum sui similibus Dei maiestate et Christi Domini et iudicis nostri seueritate depulsus est, ne schismatis et discidii auctor, ne pecuniae [*]( 1 cogitationibus B ac] hac Q 2 ac merita om. B 4 ac meditantibus BB 7 opto ... nalere om. R. — Ad (Caecilii Cypriani ad B) Thibaritanos (tibaritanos Q) eipKcit BQR, Explicit ad Thibarithanos exhortatoria P. - ) [*](Epist. LVIIII. — Incipit ad Cornelium (eundem P) de quinque presbyteris et Fortunato pseudoepiscQpo LP, Incipit eiusdem tertia Q, Incipit ad eundem (\'Il\' add. 22) CR. — 10 frs kmi R, frater C sstyrum P 11 aoolytom Q, acolitum C alterum et om. C\' 12 et om. Q 13 te Otn. CRv, ste eras in Q (te exh. M) 14 abstentum] oetensmn Q, distentam C sed di in ras. et om. CB . 15 meas L et om. C in ras. 16 a te] a M C, te Q . caterua et] aceraa u; aoderua et C 17 quo] quod LP, co Q episcopum Rv, epo CQ\' (epos AfQ1) 18 pulsum] prohibitum V cum] eum cum Q suis CLPQ 19 dei] ei B et cbristi] christi Q dom L 20 ne] et ne L discidiis R post commissae eras. erant in L.. )

commissae sibi fraudator, ne stuprator uirginum, ne matrimoniorum multorum depopulator adque corruptor ultra adhuc sponsam Christi incorruptam sanctam pudicam praesentiae suae dedecore et inpudica adque incesta contagione uiolaret.

Sed enim lecta alia epistula, frater, quam primis litteris subiunxisti, satis miratus sum, cum animaduertissem te minis ac terroribus eorum qui uenerant aliquantum esse commotum, cum te secundum quod scripsisti adgressi essent, cum summa desperatione comminantes quod si litteras quas adtulerant non accepisses, publice eas recitarent, et multa turpia ac probrosa et ore suo digna proferrent. quod si ita res est, frater carissime, ut nequissimorum timeatur audacia et quod mali iure adque aequitate non possunt temeritate ac desperatione perficiant, actum est de episcopatus uigore et de ecclesiae gubernandae sublimi ac diuina potestate, nec christiani ultra aut durare aut esse iam possumus, si ad hoc uentum est ut perditorum minas adque insidias pertimescamus. nam et gentiles et Iudaei minantur et haeretici adque omnes quorum pectora et mentes diabolus obsedit uenenatam rabiem suam cotidie furiosa uoce testantur. non tamen idcirco cedendum est quia minantur, aut inde aduersarius et inimicus maior est Christo quia tantum sibi uindicat et adsumit in saeculo. manere apud nos debet t frater carissime, fidei robur inmobile et stabilis adque inconcussa uirtus contra omnes incursus adque inpetus oblatrantium fluctuum uelut petrae obiacentis fortitudine et mole debet obsistere. nec interest unde episcopo aut terror aut periculum ueniat, qui terroribus et periculis uiuit obnoxius et tamen fit de ipsis terroribus ac periculis gloriosus. neque enim [*]( 1 stupator PlQ, Btrupator B 2 ultro ex ultrae B 4 ingesta C\\ iiitesta Q 5 epiatnla tua CQ, tua epistola Rv 6 ac] atque v 9 si om. Q 10 et ore] ore P 11 proferent R, proferunt Q carissime om. CR 12 nequissimemorum L1 timeat una B male C 13 possint C proficiunt P aptnjn M (actum Q) 14 et om. C diuiitae Q 15 nec B c in ras., ne C christi CR ultra om. V aut durare] ut durare Q 16 perditorem Cx pertemescamuB Q 17 et haeretid] heretici Q 19 sua C f∗nosa C uoce supr. ras. C 20 inde] ideo CRQ2v (inde MQ1) 21 maiores Ql (maior est MQl) isto saeculo P 22 fra kmT R1, frater C 24 frnctuum R 25 aut error P 26 periliculum L\' ueniant Q . uiuit... ipsis om. C 27 fit de] fidei P ac] et L gloriosua eat C )

solas gentilium uel Iudaeorum minas cogitare et spectare debemus, cum uideamus ipsum Dominum a fratribus esse detentum et ab eo quem inter apostolos ipse delegerat proditum, inter initia quoque mundi Abel iustum non nisi frater occiderit et Iacob fugientem persecutus sit frater infestus et Ioseph puer uenierit uendentibus fratribus, in euangelio etiam legamus esse praedictum magis domesticos inimicos futuros et qui prius copulati sacramento unanimitatis fuerint ipsos inuicem tradituros. nihil interest quis tradat aut saeuiat, cum Deus tradi permittit et coronari. neque nobis ignominia est pati a fratribus quod passus est Christus nec illis gloria est facere quod fecerit ludas. quae , autem sui elatio est, quae comminantium tumens et inflata et uana iactatio, illic absenti minari, cum hic me habeant in potestate praesentem? conuicia eorum quibus se et uitam suam cotidie lacerant non timemus, fustes et lapides et gladios quos uerbis parricidalibus iactitant non perhorrescimus. quod in illis est, homicidae sunt apud Deum tales. necare tamen non possunt, nisi eis Dominus necare permiserit. et cum nobis semel moriendum sit, illi tamen odio et uerbis et delictis suis cotidie perimunt.

Sed non idcirco , frater carissime, reliquenda est ecclesiastica disciplina aut sacerdotalis soluenda censura quoniam conuiciis infestamur aut terroribus quatimur, quando occurat [et moneat scriptura diuina] dicens: ille uero qui praesumit et [*]( 34 Hab. 2, 5. ) [*]( I 1 gentium LP 2 dominum nostrum LP detentum P sed n corr., denertam coni. Baluzius 3 quem cx qui C diligerat PBl. 4 fratr. C et om. M (exh. Q) 5 sit] esset sup. iuBsit C infestns om. C puer uenerit C\', puer nen*erit 1l, peraenierit LQ, peruenerit M, nennmdatu sit P, Aegyptum peruenerit cod. Angl. 6 a fratrib. P legimus Q predicatum C 9 tradi] tradit V permittit et LPMQ1 V, permittat et CBQ*, permittat quo. disponit v 10 cororari CRQ2V, coTonare MQ\', coronat P, cornonam L aeque enim v, neque in C pati a] patientia Q 11 fecit PV 12 tumens et om. C 13 habeat C 14 praesentiom Q comucieorum Q e m ras. (consicia eorum M) 16 iactant C perhorroscimufi Q 17 negare CQ item loco proximo 18 nisi eisJ eis cum C scd cum s. l. 19 tamen et v 20 peremont C\' QB 21 frs kmi R, frater C 28 terroribuB J21, erroribus P* et moneat scriptura diuina om. LMPQ\' )

contumax est, uir sui iactans, nihil omnino proficiet, qui dilatauit tamquam inferi animam suam. et iterum: et uerba uiri peccatoris ne timueritis, quia gloria eius in stercora erit et in uermes. hodie extolletur et eras non inuenietur: quoniam conuersus est in terram suam, et cogitatio eius peribit. et iterum: uidi impium exaltatum et extolli super cedros Libani: et transiui, et ecce non fuit. et quaesiui eum, et non est inuentus locus eius. exaltatio et inflatio et adrogans ac superba iactatio non de Christi magisterio, qui humilitatem docet, sed de antichristi spiritu nascitur, cui exprobrat per prophetam Dominus et dicit: t u autem dixisti in animo tuo: in caelum ascendam, super stellas Dei ponam sedem meam, sedebo in monte alto super montes altos in aquilonem, ascendam super nubes, ero similis altissimo. et addidit dicens: tu uero ad inferos descendes in fundamenta terrae: et qui uidebunt te, mirabuntur super te. unde et parem talibus poenam scriptura diuina loco alio comminatur et dicit: dies enim Domini Sabaoth super omnem iniuriosum et superbum et super omnem elatum et excelsum. de ore itaque ac de uerbis suis unusquisque statim proditur, et utrum Christum in corde suo an uero antichristum habeat, loquendo detegitur, secundum quod Dominus in euangelio suo [*]( 3 I Macc. 2, 62. 63. 6 Ps. 36, 35. 36. 12 Es. 14, 13-16. 20 Es. 2, 12.I ) [*]( 1 perficiet LPQ 2 dilatabit Q inferi ClLQRV, inferus P, infemum C1, infernus v 3 a uerbis OR, a uerba M, s uerba Q timueris C 4 in corr. in ut C stercore PQ, statera L in corr. in J ut C uennis C extollitur C2Rv 8 transibi LQ 10 superbi iactatio C1, superiactatio Q 11 de J2 8. l. spiritu om. R in ras. 2 litt. qui Q\' (cui MQ2) exprobat Q, exprobrant Cl 12 deus et R, dns Q dicens M\' (dicit Ml Q) 13 in animo tuo dicis C ied dicis x. l. 14 super] in Q 15 aquilonem] aquineam R 17 descendens P, discendis C 18 te uidebunt CR, uiderunt te V parem talibus C, parentalibus P 19 \'et scriptura C loco alio C .... 20 iniuriosum ... omnem om. C 21 omne R 23 utrum] aut Q 24 quod om. C euangelium C suum corr. in ubi C ) dicit: progenies uiperarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis nequam? de abundantia enim cordis os emittit. bonus homo de bono thesauro emittit bona et nequam homo de nequam thesauro emittit nequam. unde et diues ille peccator, qui de Lazaro in sinu Abraham posito adque in refrigerio constituto inplorat auxilium, cum in tormentis cruciabundus flammae cremantis ardoribus aduratur, inter omnes corporis partes magis os eius et lingua poenas dat, quia plus scilicet lingua sua et ore peccauerat.

Nam cum scriptum sit: neque maledici regnum Dei consequantur, et iterum Dominus in euangelio suo dicat: qui dixerit fratri suo fatue et qui dixerit racha, reus erit in gehenna ignis, quomodo possunt censuram Domini ultoris euadere qui talia ingerunt non solum fratribus sed et sacerdotibus quibus honor tantus de Dei dignatione conceditur, ut quisque sacerdoti eius et ad tempus hic iudicanti non obtemperaret statim necaretur P in Deuteronomio loquitur Dominus Deus dicens: et homo quicumque fecerit in superbia, ut non exaudiat sacerdotem autiudicem, quicumque fuerit in diebus illis, morietur homo ille, et omnis populus cum audierit timebit et non agent impie etiam nunc. item ad Samuelem cum a Iudaeis sperneretur, Deus dicit: non te spreuerunt sed [*]( 1 Matth. 12, 34. 35. 11 I Cor. 6, 10. 13 Matth. 5, 22. 19 Dent. 17, 12. 13. 24 I. Sam. 8, 7. ) [*]( 1 boniloqui 01 3 os om. Q mittit 0 bonus] bonum et bonus L thensauro PQ emittit] emit C 4 homo de nequam om. B thensanro PQ emittit] emit C 5 de corr. in a C, exp. Q* (exh. M) eleazaro Lp1, l∗azaro B 6 abrahae CPRv inplorans Q 7 arboribus L 8 Moratur Cv, adurebatnr P omnis Q, homines C 9 lingua ... scilicet om. LP poenas C 8. 1. plus] pius B ia lingua. CR peccauerit Q, quod peccauerat P 13 et otn. Q 14 in gehennam P, gehenne C 15 di ex do C patribus M (frairibus Q) 17 quisquis v 18 negaretur CQ 19 dns ds loquitur Q, loquitur ds CB 20 BuperbiamlQ 23 agent non C impietatem. Nunc item C.... )

me spreuerunt. et Dominus quoque in euangelio: qui audit uos me audit et eum qui me misit, et qui reicit uos me reicit et eum qui me misit. et cum leprosum emundasset, uade, inquit, et demonstra tasacerdoti. et cum postea tempore passionis alapam accepisset a seruo sacerdotis cumque ei dixisset: sic respondes pontifici, aduersus pontificem Dominus contumeliose nihil dixit nec quicquam de sacerdotis honore detraxit, sed innocentiam suam magis adserens et ostendens, si male, inquit, locutus sum, exprobra de malo: si autem bene, quid me caedis? . item in actis apostolorum postmodum beatus apostolus Paulus, cum ei dictum esset: sic insilis in sacerdotem Dei maledicendo, quamuis Domino iam crucifixo sacrilegi et impii et cruenti illi esse coepissent nec iam quicquam de sacerdotali honore et auctoritate retinerent, tamen ipsum quamuis inane nomen et umbram quandam sacerdotis cogitans Paulus, nesciebam fratres, inquit, quia pontifex est. scriptum est enim: principi tuae plebis non maledices.

Cum haec tanta ac talia multa exempla praecedant quibus sacerdotalis auctoritas et potestas de diuina dignatione firmatur, quales putas esse eos qui sacerdotum hostes et contra ecclesiam catholicam rebelles nec praemonentis Domini comminatione nec futuri iudicii ultione terrentur? neque enim aliunde [*]( 1 Luc. 10, 16. 4 Matth. 8, 4. 9 lo. 18, 22. 23. 16 Act. 23, 4, 5. ) [*]( 1 Bpreuerunt om. CB 2 uos] Jnquid uos GPQB, uos inquit v audit] add. Q m. 2: et qui me audit audit eum qui (om. M) et eum qui me misit om. P1 et qui reicit... misit om. C 3 eum] qui me reicit reicit eum Q2v (eum M) 4 monstraCB, ostende V 5 seruos P 6 reepondia C\'P 7 nil B 8 adherens ex adrerens B 9 exproba Q 10 autem ex cum C 11 actibus v postmodum om. V 12 insilis] incilas codex Nicol. Fabri 18 quamuis] quo C sed o in ras. dm L 14 crucienti P coepisset B honori B 16 quandam ex quando C 17 inquit fratros v 18 principi plebis tnae] principem populi tui Qv 19 multa LP, et multa Q, et multa alia CBv 22 dum C\' 23 futura C iudiciis Ll sultione Ll, ultionem Q )

haereses obortae sunt aut nata sunt schismata quam quando sacerdoti Dei non obtemperatur nec unus in ecclesia ad tempus sacerdos et ad tempus iudex uice Christi cogitatur: cui si secundum magisteria diuina obtemperaret fraternitas uniuersa, nemo aduersum sacerdotum collegium quicquam moueret, nemo post diuinum iudicium, post populi suffragium, post coepiscoporum consensum, iudicem se non iam episcopis sed Deo faceret, nemo discidio unitatis Christi ecclesiam scinderet, nemo sibi placens ac tumens seorsum foris haeresim nouam conderet: nisi si ita est aliquis sacrilegae temeritatis ac perditae mentis ut putet sine Dei iudicio fieri sacerdotem, cum Dominus in euangelio suo dicat: . nonne duo passeres asse ueneunt et neuter eorum cadit in terram sine patris uoluntate? cum ille nec minima fieri sine uoluntate Dei dicat, existimat aliquis summa et magna aut non sciente aut non permittente Deo in ecclesia Dei fieri, et sacerdotes id est dispensatores eius erunt non de eius sententia ordinati? hoc est fidem non habere qua uiuimus, hoc est Deo honorem non dare cuius nutu et arbitrio regi et gubernari omnia scimus et credimus. plane episcopi non de uoluntate Dei fiunt, sed qui extra ecclesiam fiunt, sed qui contra dispositionem et traditionem euangelii fiunt, sicut ipse Dominus in duodecim prophetis ponit et dicit: sibimet ipsi regem constituerunt, et non per me. et iterum: sacrificia [*]( 12 Matth. 10, 29. 22 Os. 8, 4. 23 Os. 9, 4. ) [*]( 1 heresis LQR quam quando scripsi, quando LPQ, quam dum CR, quam inde quod v 3 uice] ut R t in ras. si] se PR 4 obtemperare Q, optemperet P 5 Bacerdotem P quenquam C molieret Q lie in ras. (moueret M) 6 populi] pauli L . episcoporum C 7 se non iam] scd non iam P, seniori iam C, se iam non v epis LM, epi. Q, epo C, epi PBv sed] et M, ed Q dei CRQ\'fJ (deo MQI) facere C 9 ac om. B heresin B n in ras. conderet] contenderet P si om. PQ 10 perdita R putes R 11 deus B 12 asse ex ad se C ueniunt 01 QR 13 cadet CR patris uestri Rv illa C 14 summe magna C 15 aut n. sciente onu C 16 eius erunt Q*, et erunt LM, ** erunt Q, erunt P, eius CR 17 ordinari CRv 18 regi] geri P 20 alt. qui om. C\' 21 dispositionem] dispensationem C et traditionem om. CR et ipse C 22 ipsis C2 v ) eorum tamquam panis luctus, omnes qui manducant ea contaminabuntur. et per Esaiam quoque spiritus sanctus clamat ac dicit: uae uobis, filii desertores. haec dicit Dominus: habuistis consilium, non per me: et fecistis conuentionem, non per spiritummeum, adicere peccata super peccata.

Ceteium — dico eniin prouooatus, dico dolens, dico conpulsus quando episcopus in locum defuncti substituitur, quando populi uniuersi suffragio in pace deligitur, quando Dei auxilio in persecutione protegitur, collegis omnibus fideliter iunctus, plebi suae in episcopatu quadriennio iam probatus, in quiete seruiens disciplinae, in tempestate proscriptus, adplicito et adiuncto episcopatus sui nomine, totiens ad leonem petitus, in circo in amphitheatro dominicae dignationis testimonio honoratus, his ipsis etiam diebus quibus has ad te litteras feci ob sacrificia quae edicto proposito celebrare populus iubebatur clamore popularium ad leonem denuo postulatus in circo: cum talia, frater carissime, a quibusdam desperatis et perditis et extra ecclesiam constitutis inpugnari uidetur, apparet quis inpugnet, non scilicet Christus qui sacerdotes aut constituit aut protegit, sed ille qui Christo aduersarius et ecclesiae eius inimicus ad hoc ecclesiae praepositum [*]( 3 Es. 30, 1. ) [*]( 1 qui] quia B 2 ea corr. in ex eis C eseiam Q 3 ac] et CQB fili LQR 4 consilium et v per] super C 5 conuentionem et c non om. LlPQB 6 adiecere P 7 dico dico CB enim om. V 9 in om. C diligitur LQ, delegitur R quando dei auxilio om. V 10 iunctos LQ 11 suae] tue C episcopatum Q in om. P seruies B 12 adiunctio M (adiuncto Q) 13 lenonem L, legionem M (leonem Q) in circo] idcirco C 14 ampitheatro Q, ampheatro B honoratus] odoratus C 15 has om. Q te om. P quaedicto CP 17 ad leone C, ad lenonem L talibus fratribus ex talis fratres C carissime a om. C 18 disperatis et Q, dns desperatis C et eztra] extra L constitutus Q (constitutis M), constitutiMut protegit C 19 inpugnare C impugnat C christi L 20 sacerdotem B aut protegit C 8. 1. m. 2 christi CQBv 21 ad] ob CQB * propositum Pl Q ) [*](m. ) [*]( 43 )

sua infestatione persequitur, ut gubernatore sublato atrocius adque uiolentius circa ecclesiae naufragia grassetur.

Nec quemquam fidelem et enangelii memorem adque apostoli praemonentis mandata retinentem mouere debet, frater carissime. si quidam in extremis temporibus superbi et contumaces et sacerdotum Dei hostes ant de ecclesia recedunt ant contra ecclesiam faciunt, quando tales nunc futuros et Dominus et apostoli eius ante praedixerint. nec praedixerint seruum deseri a quibusdam miretur aliquis, quando ipsum Dominum magnalia et mirabilia summa facientem et uirtutes Doi patris factorum suorum testimonio conprobantem discipuli sui reliquerint. et tamen ille non increpuit recedentes ant grauiter comminatus est, sed magis conuersus ad apostolos suos dixit: numquid et nos uultis ire? seruans scilicet legem qua homo libertati suae relictus et in arbitrio proprio constitutus sibimet ipse uel mortem adpetit uel salutem. Petrus tamen super quem aedificata ab eodem Domino fuerat ecclesia unus pro omnibus loquens et ecclesiae uoce respondens ait: Domine, ad quem imus? uerbum uitae aeternae habes, et nos credimus et cognouimus quoniam tu es Christus filius Dei uiui, significans scilicet et ostendens eos qui a Christo recesserint culpa sua perire, ecclesiam tamen quae in Christum credat et quae semel id quod cognouerit teneat, numquam ab eo omnino discedere et eos esse ecclesiam qui in domo Dei permanent, plantationem uero plantatam a Deo patre non esse quos uidemus non frumenti [*]( 13 et 18 Io. 6, 67-69. ) [*]( 1 soam feotatione M (sua infestatione Q) 2 adque] ac CB oras- setnr L 3 memorata C ta s. I 4 carissime om. C 5 in om. B et om. CR 7 nunc om.V 8 propositum C deserti Ll 9 miretar] miseretur C dno Q1 (dum MQr) admirabilia LP 11 reliqaemnt C, dereliquerint V 12 recidentes Q, et secedentes C\' 14 libertatis Q1 libertatus C us ex is sua R1, et ex ue C 15 ipsi CSLt adpetat CB 17 nnios Cl 18 uoce] anns uoce B ibimus CBv uerba C 19 credidimus C2 R 90 chrigtns OM. PQ 21 eoe] hofl C recesseront Q, recenserint C1 culpae snae C 22 ecclesia B et quae] et quod CB 23 eognoaerit teneat] crediderit et C omnino habeo C 24 in ecclesiam C permaneant C 25 patrem P quoe] quod CB uidimus C )

stabilitate solidari, sed tamquam paleas dissipantis inimici spiritu uentilari, de quibus et Iohannes in epistula sua dicit: ex nobis exierunt, sed non fuerunt ei nobis, si enim fuissent ex nobis, mansissent nobiscum. item Paulus monet nos cum mali de ecclesia pereunt non moueri nec recedentibus perfidis fidem minui. quid enim, inquit, si exciderunt a fide quidam eorum, numquid infidelitas illorum fidem Dei euacuauit? absit: est enim Deus uerax, omnis autem homo mendax.

Quod ad nos adtinet, conscientiae nostrae conuenit, frater, dare operam ne quis culpa nostra de ecclesia pereat: si autem quis ultro et crimine suo perierit et paenitentiam agere adque ad ecclesiam redire noluerit, nos die iudicii inculpatos futuros qui consulimus sanitati, illos solos in poenis remansuros qui noluerint consilii nostri salubritate sanari. nec mouere nos debent conuicia perditorum quo minus a uia recta et a certa regula non recedamus, quando et apostolus instruat dicens: si hominibus placerem, Christi seruus non essem. interest utrum quis homines promereri an Deum cupiat. si hominibus placetur, Dominus offenditur. si uero id enitimur et elaboramus ut possimus Deo placere, et conuicia et maledicta debemus humana contemnere. [*]( 2 I Io. 2, 19. 6 Rom. 3, 3. 4. 17 Gal. 1, 10. ) [*]( 1 solidari] solidam C 3 exierit 01 fuerit 01 4 mansisset R, mansissent utique Qv 5 mouere Q 6 minui] minus teneri C si om. P 7 eorum] illorum CR 8 euacuabit P, euacuit C 9 autem om. Q 10 ad om. C et conscientiae CR frater kme Qv 11 opera Q 13 in die CPBv 14 sanitate QR 15 consiiiis nostris M (consilii nostri Q) moneri C 16 a certa] certa C, cetera B 17 instruit C placere nellem V 18 non esaem] n essem on po.is Q n g. I. m. 2, assam non potis M 19 hominem C promerere ex promoue Q, promouere M cupiant P placeat C dm LM (dns Q), dum C 20 offendit C si uero om. L id enitimur LB, idem imitemur Q, enitimur P sed ti 8. 1, id est nitimur C et laboraa mus CB, elaboramus Q (et elaboramus M) 21 debemus om. CB contemnamus ex contemnere C ) [*](43* )

Quod autem tibi de Fortunato isto psendoepiscopo a paucis et inueteratis haereticis constituto non statim scripsi, frater carissime, non ea res erat quae in notitiam tuam deberet festinato statim quasi magna aut metuenda perferri, maxime quando et Fortunati nomen iam satis nosses, qui est unus ex quinque presbyteris iam pridem de ecclesia profugis et sententia coepiscoporum nostrorum multorum et grauissimorum uirorum nuper abstentis qui super hac re priore anno ad te litteras fecerunt. item Felicissimum signiferum seditionis recognosceres, qui et ipse in isdem coepiscoporum nostrorum factis ad te pridem litteris continetur: qui non tantum ab his istic abstentus, sed et abs te illic nuper de ecclesia pulsus est. cum haec in notitia tua esse confiderem et pro certo haerere memoriae et disciplinae tuae scirem, necessarium non putaui celeriter et urgenter haereticorum tibi ineptias nuntiandas. neque enim ad catholicae ecclesiae maiestatem pariter ac dignitatem pertinere debet quid apud se haereticorum et schismaticorum moliatur audacia. nam et pars Nouatiani Maximum presbyterum nuper ad nos a Nouatiano legatum missum adque a nostra communicatione reiectum nunc istic sibi fecisse pseudoepiscopum dicitur. nec tamen de hoc tibi scripseram, quando haec omnia contemnantur a nobis et miserim tibi proxime nomina episcoporum istic constitutorum qui integri et sani in ecclesia catholica fratribus praesunt. quod utique ideo de omnium nostrorum consilio placuit tibi scribere ut erroris diluendi ac [*]( 1 isto] ipso C pseudoepnT Q a om. Q 2 frater P er corr. cariBsime om. B 3 ea res erat quae] canere atq. C notiam L debes C 4 perferri] ferri R 6 nosse CQ 6 profagns et C, profugisset L episcoporam C 7 et om. CB nuper] add. R: ad nos a nouatiano legatum missum abstentus Cl, abstenti L, absentis Q, absenti P 8 hac] ac B fecerint LPQ 9 felicissimi C sedintionis setognosceres B 10 quo episcoporum P 11 iis v iste ex isti C . abstentnr 01 12 notia Q confidere CLQ 13 scire M (scirem Q) 15 ad catholicae et C, acatholice Q 16 ac] ad R quid hapnd P, quia apnt LC 17 et om. Q; et schismaticorum om. R pars] parem RV, patrem C nonitiani P, nonatiano ex nonationi C 19 adque ad L1, adque Q nostri L commnnione Q 1 (communicationem M) sibi ex si L 20 paeudoepo C, sendoeporum Q 21 et miseram P t s. 1. m. 3 proxima P 22 nomina proxima C 24 nostram R tibi placuit Qs scribere ... pag. 677,2 nostrae quibus add. Lm. 3 in marg. erroribus Ql (erroris MQ\') )

perspiciendae ueritatis conpendium fieret et scires tu et collegae nostri quibus scribere et litteras mutuo a quibus uos accipere oporteret: si quis autem praeter hos quos epistula nostra conplexi sumus scribere nobis auderet, sciretis eum uel sacrificio uel libello esse maculatum uel unum de haereticis, peruersum scilicet et profanum. nanctus tamen occasionem familiarissimi hominis et clerici per Felicianum acoluthum, quem cum Perseo collega nostro miseras, inter cetera quae in notitiam tuam perferenda hinc fuerant etiam de Fortunato isto tibi scripsi. sed dum istic Felicianus frater noster uel uento retardatur uel accipiendis aliis epistulis a nobis detinetur, Felicissimo ad uos properante praeuentus est. ita enim semper scelera festinant quasi contra innocentiam festinatione praeualeant.

Per Felieianum autem significaui tibi, frater, uenisse Charthaginem Priuatum ueterem haereticum in Lambesitana colonia ante multos fere annos ob multa et grauia delicta nonaginta episcoporum sententia condemnatum, antecessorum etiam nostrorum, quod et uestram conscientiam non latet, Fabiani et Donati litteris seuerissime notatum: qui cum causam suam apud nos in concilio quod habuimus Idibus Mais quae proximae fuerunt agere uelle se diceret nec admissus esset, Fortunatum istum sibi pseudoepiscopum dignum collegio suo fecit. uenerat etiam cum illo et Felix quidam quem ipse extra ecclesiam in haeresi [*]( 1 perspiciendi C scire R 2 scriberet (et om. C) a] et a C sed a a. I. cos om. C 3 in epistola CR 4 scribere] add. R: et litteras mutuo a quibus accipere 6 nactus LtJ, sanctus C occansionem Q familiaris si Q omnis Ml (hominis Q) et om. L 7 clericia et Q achołitum OM, acolythum PQRv persa eo a LP, parse ClM, peraeo 02 Q 8 nostra C . ceteras B B 8. 1. pergerenda C, 9 fuerint R ista 02 istic] iste CRV 10 felicianum R retardatos L 11 pronentus C* 12 quamsi L 13 festinationem Q 14 autem om. CR significauit C carthagine P 15 in] cum in CR labeeitana B 16 anus M (annos Q) multa et om. LP 17 condemnata P 18 uestra conscientia C fauiani V 19 notantum C cum om. C 20 ma.is Q, madia M, magis C, martiis Y proxime CLPQR 21 se uelle CR fortunatus Y 23 quidam om. CR quem) cum R ipse] ille C haeresin L, heresim MQlP, erere C seudoepiscoporum CQ )

pseudoepiscopum olim constituerat. sed et Iouinus et Maximus comites cam Priuato haeretico adfuerunt. ob nefanda sacrificia ei crimina in se probata sententia nouem collegarum nostrorum condemnati et iterato quoque a pluribus nobis anno priore in concilio abstenti. cum his autem quattuor iunctus est et Repostus Sutunurcensis, qui non tantum in persecutione ipse cecidit. sed et maximam partem plebis suae sacrilega persuasione deiecit. hi quinque cum paucis uel sacrificatis uel male sibi consciis Fortunatum sibi pseudoepiscopum cooptarunt, at criminibus in unum consentientibus talis esset scilicet rector quales illi qui reguntur.

Hinc iam et cetera mendacia, frater carissime, potes noscere quae illic homines desperati et perditi uentilauerunt, ut cum de sacrificatis uel haereticis amplius quam quinque pseudoepiscopi non fuerint qui Carthaginem uenerint et Fortunatum sibi dementiae suae socium constituerint, illi tamen qua filii diaboli et mendacio pleni ausi sint ut scribis iactitare uiginti quinque episcopos adfuisse. quod mendacium et istic prius apud fratres nostros iactitabant dicentes uiginti quinque episcopos de Numidia esse uenturos qui sibi episcopum facerent. quo in mendacio suo posteaquam quinque solis conuenientibus naufragis et a nobis abstentis detecti sunt adque confusi, Romam cum mendaciorum suorum merce nauigauerunt, quasi ueritas post eos nauigare non [*]( a 1 marimosas LMP, maximo∗∗s Q, maximos suos B 2 prioato CLPB, probatio Q, priuato probato Baluzius; cf. pag. 575,18 affuerant C 3 sententiam Q nouem] episcoporum add. v 4 in concilio anno priore CB absenti LQ 5 iis L\'M(his Q) repositas C suturnucensis B, quoturnicensLs C, sutun»urcenais Q (utunurcensis M) 6 cedit C 7 persuasione CB, persecatione LPQ hii C, his LP 8 sacrificantes C conscii ClQ 9 cooptauerunt CR conscientibus Ql (consentientibus MQ2), conuenientibus CBv 11 iam et] etiam C kmT C\' ∗∗∗ noscere Q, nos noscere M, cognoscere CB 13 sacrificatis] add. B: ut xnale sibi consciis fortunatum sibi psendo uel] uel de CBo 14 fuerunt C\' carthagine P 15 illa B qua L\'PQBV, quasi CL\'f1 fili LQ 16 sunt CRv ut scribis] scriptis P, dixit B, dixi C 17 adfaisse ... l. 18 episcopos add. P. m. 2 in marg. quod] quo L stic C\', isti Q (istic M) 18 aiginti et C 19 quo corr. in qui C 20 naafragiis B et om. C 21 absentis PQ detecti] detenti L 22 eos] ea CB )

posset, quae mendaces linguas rei certae probatione conuinceret. adque haec est, frater, uera dementia non cogitare nec scire quod mendacia non diu fallant, noctem tamdiu esse quamdiu inlucescat dies, clarificato autem die et sole oborto luci tenebras et caliginem cedere et quae grassabantur per noctem latrocinia cessare. denique si nomina ab eis quaereres, non haberent uel quos falso nominarent. tanta apud eos etiam malorum paenuria est ut ad illos nec de sacrificatis nec de haereticis uiginti quinque colligi possint. et tamen ad decipiendas aures simplicum et absentium mendacio numerus inflatur, quasi etsi uerus esset hic numerus, aut ab haereticis ecclesia aut ab iniustis iustitia uincatur.