Epistulae

Neque aliquis ex nobis, fratres dilectissimi, futurae persecutionis metu aut antichristi inminentis aduentu sic terreatur ut non euangelicis exhortationibus et praeceptis ac monitis caelestibus ad omnia inueniatur armatus. uenit antichristus, sed superuenit Christus. grassatur et saeuit inimicus, sed statim sequitur Dominus passiones nostras et uulnera uindicaturus. irascitur aduersarius et minatur, sed est qui possit de eius manibus liberare. ille metuendus est cuius iram nemo poterit euadere ipso praemonente et dicente: ne timueritis eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere. magis [*]( 8 Io. 15, 18-20. 25 Matth. 10, 28. ) [*]( 1 hominibuB christianis R prior pMsos sit v 2 nostris om. B HOB om. R 3 pro nobis ille B pasans e. u. n. f. dei add. P WI. 2 in marg. 4 eet om. B filioa dei] filios B et om. B 7 graoia V mundi et B 8 inquit om. V 9 quoniam] quia" primo] priorem nobis Bo odit P 11 et om. B de] a B 12 sermonum quae B 13 auo om. B 16 diaeit] dicit B, quid scit B 18 ant om. B 19 non om. B • ac monitis] emunituB B 20 sed BPV, om. MB, sed et Qv supernenit et P, om. B 21 cbristus om. B sed et PQv sequitur et B 24 potest V . )

Ad agonem saecularem exercentur homines et parantur et magnam gloriam conputant honoris sui, si illis spectante populo et imperatore praesente contigerit coronari. ecce agon sublimis et magnus et coronae caelestis praemio gloriosus, ut spectet nos certantes Deus et super eos quos filios facere dignatus est oculos suos pandens certaminis nostri spectaculo perfruatur. proeliantes nos et fidei congressione pugnantes spectat Deus, spectant angeli eius , spectat et Christus. quanta est gloriae dignitas, quanta felicitas praeside Deo congredi et Christo iudice coronari? armemur, fratres dilectissimi, uiribus totis et paremur ad agonem, mente incorrupta, fide integra, uirtute deuota. ad aciem quae [*]( 2 Io. 12, 25. 5 Apoc. 14, 9-11. ) [*]( 1 metuite om. B et animam et corpus B, animam et corpus Q 2 gehenna P 3 illam] eam B 5 apocalypsi B, in apocalypei R" adorabit B 6 accipiet B, accipi**t M, accipit at Q nota B 7 sua et in manu om. B manu sna M (sua om. Q) 8 sulpure MP, sulpore Q . 9 oculi scTagni B 11 ascendet in saecula saeculorum Pv 12 adorant M2 Q2Rv 13 exercentur] certentnr Q parentur M* (parantnr MIQ) 14 conputent 3P (conpntant MlQ) si om. JI. (eah. Q) illos M (illis Q), illic B eipectante B 15 contegerit B, cam contigerit M sed cum 8. I (cum om. Q) agon] ac B 16 et magnus om. B coronas B glorioeus praemio P 18 spandens BQ, expaudens coni. Balusius certamini B nostro B, nostris B spectacolo om. B 20 christns eine Q; cf. pag. 614,7. 629,22 dignitas et Bv 21 praeside] praesente e 22 totis] fortis B 23 mente] integra add. Q )

Haec arma sumamus, his nos tntamentis spiritalibus et caelestibus muniamus, ut in die nequissimo resistere diaboli minis et repugnare possimus. induamus loricam iustitiae, ut contra inimici iacula munitum sit pectus et tutum. calciati sint euangelico magisterio et armati pedes, ut cum serpens calcari a nobis et obteri coeperit, mordere et subplantare non possit. portemus fortiter scutum fidei, quo protegente quidquid iaculatur inimicus possit extingui. accipiamus quoque ad tegumentum capitis galeam spiritalem, ut muniantur aures, ne audiant edicta feralia, muniantur oculi, ne uideant detestanda simulacra, muniatur frons, ut signum Dei incolume seruetur, muniatur os, ut Dominum suum Christum [*]( 4 Eph. 6, 12-17. 1 indigitur JB dei eras. in Q, de M castris M sed is in ras. (castra Q) 4 praeparari c apostolas paulus Q, paalas apostolus B docet om. QlM, monet Q* B. I. 6 adaersas c. e. s. sed otn. B 6 et haum] haram P 7 erpiritum B 8 tuta Q2 (tota MQI), om. B 10 ac cincti P 11 induite Q\' (indnti QsM), induentcs V et om. B 12 euangelii pacis v 14 spiritus] christi B 16 swnamus] fratres dilectinimi add. Y tutamentis] iuramentis r 18 lorica B 22 quod M\' (quo M\'Q) 23 tegimentam P capitis] salutis B Bpiritalem] salutarem r 24 audient B* odicta ... uideant om. B 26 dnT R incolume ... suum om. B reseruetur V ies. christi li )

O dies ille qualis et quantus adueniet, fratres dilectissimi, cum coeperit populum suum Dominus recensere et diuinae cognitionis examine singulorum merita recognoscere, mittere in gehennam nocentes et persecutores nostros flammae poenalis perpetuo ardore damnare, nobis uero mercedem fidei et deuotionis exsoluere. quae erit gloria et quanta laetitia admitti ut Deum uideas, honorari ut cum Christo Domino Deo tuo salutis ac lucis aeternae gaudium capias, Abraham et Isaac et Iacob et patriarchas omnes et apostolos et prophetas et martyras salutare, cum iustis et Dei amicis in regno caelorum datae inmortalitatis uoluptate gaudere, sumere illic quod nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis ascendit. maiora enim nos accipere quam quod hic aut operamur aut patimur apostolus praedicat dicens: non sunt condignae passiones huius temporis ad superuenturam claritatem quae reuelabitur in nobis. cum reuelatio illa uenerit, cum claritas super nos Dei fulserit, tam beati erimus et laeti dignatione Domini honorati, quam rei remanebunt et miseri qui Dei desertores aut contra Deum rebelles uoluntatem fecerunt diaboli, ut eos necesse sit cum ipso simul inextinguibili igne torqueri.

Haec, fratres dilectissimi, haereant cordibus uestris. haec sit armorum nostrorum praeparatio, haec diurna ac nocturna [*]( 17 Rom. 8, 18. ) [*]( 2 ut e.] et e. B 3 accipit BPQRV, accepit v conplectamar Y dni RQ2, dnT Q1, exp. M, dum P, a dom B, a domino v 4 snmpta tunc ad B coronatur B 5 et ex est M (et Q) cum] cum qui B 7 gehenna M (gehennam Q) 9 dampnare B, flammare v 10 dum Q 11 d o et do Y galnti B 13 et prophetas et apostolos Bv martyres BBv 14 uoluntate P 15 oculos B 16 hic aut] hic V 18 passionis BQ 19 cum] dum v 20 fulserat Ql (fulserit Q2M) tam] iam BPQ 21 eritis M\' (erimua M\'Q) 22 deum] christum Y 23 fecerint B 24 inextinguibilis M (inertinguibili Q) igni B 25 nostris Vv 26 diuturna BPQ )

Legi litteras tuas, frater carissime, quas per Saturum fratrem nostrum acoluthum misisti et dilectionis fraternae et ecclesiasticae disciplinae et sacerdotalis censurae satis plenas, quibus significasti a te Felicissimum hostem Christi non nonam, sed iam pridem ob crimina sua plurima et grauissima abstentum et non tantum mea sed et plurimorum coepiscoporum sententia condemnatum reiectum a te illic esse, et cum uenisset stipatus caterua et factione desperatorum, uigore pleno quo episcopos agere oportet pulsum de ecclesia esse, de qua iam pridem cum sui similibus Dei maiestate et Christi Domini et iudicis nostri seueritate depulsus est, ne schismatis et discidii auctor, ne pecuniae [*]( 1 cogitationibus B ac] hac Q 2 ac merita om. B 4 ac meditantibus BB 7 opto ... nalere om. R. — Ad (Caecilii Cypriani ad B) Thibaritanos (tibaritanos Q) eipKcit BQR, Explicit ad Thibarithanos exhortatoria P. - ) [*](Epist. LVIIII. — Incipit ad Cornelium (eundem P) de quinque presbyteris et Fortunato pseudoepiscQpo LP, Incipit eiusdem tertia Q, Incipit ad eundem (\'Il\' add. 22) CR. — 10 frs kmi R, frater C sstyrum P 11 aoolytom Q, acolitum C alterum et om. C\' 12 et om. Q 13 te Otn. CRv, ste eras in Q (te exh. M) 14 abstentum] oetensmn Q, distentam C sed di in ras. et om. CB . 15 meas L et om. C in ras. 16 a te] a M C, te Q . caterua et] aceraa u; aoderua et C 17 quo] quod LP, co Q episcopum Rv, epo CQ\' (epos AfQ1) 18 pulsum] prohibitum V cum] eum cum Q suis CLPQ 19 dei] ei B et cbristi] christi Q dom L 20 ne] et ne L discidiis R post commissae eras. erant in L.. )

Sed enim lecta alia epistula, frater, quam primis litteris subiunxisti, satis miratus sum, cum animaduertissem te minis ac terroribus eorum qui uenerant aliquantum esse commotum, cum te secundum quod scripsisti adgressi essent, cum summa desperatione comminantes quod si litteras quas adtulerant non accepisses, publice eas recitarent, et multa turpia ac probrosa et ore suo digna proferrent. quod si ita res est, frater carissime, ut nequissimorum timeatur audacia et quod mali iure adque aequitate non possunt temeritate ac desperatione perficiant, actum est de episcopatus uigore et de ecclesiae gubernandae sublimi ac diuina potestate, nec christiani ultra aut durare aut esse iam possumus, si ad hoc uentum est ut perditorum minas adque insidias pertimescamus. nam et gentiles et Iudaei minantur et haeretici adque omnes quorum pectora et mentes diabolus obsedit uenenatam rabiem suam cotidie furiosa uoce testantur. non tamen idcirco cedendum est quia minantur, aut inde aduersarius et inimicus maior est Christo quia tantum sibi uindicat et adsumit in saeculo. manere apud nos debet t frater carissime, fidei robur inmobile et stabilis adque inconcussa uirtus contra omnes incursus adque inpetus oblatrantium fluctuum uelut petrae obiacentis fortitudine et mole debet obsistere. nec interest unde episcopo aut terror aut periculum ueniat, qui terroribus et periculis uiuit obnoxius et tamen fit de ipsis terroribus ac periculis gloriosus. neque enim [*]( 1 stupator PlQ, Btrupator B 2 ultro ex ultrae B 4 ingesta C\\ iiitesta Q 5 epiatnla tua CQ, tua epistola Rv 6 ac] atque v 9 si om. Q 10 et ore] ore P 11 proferent R, proferunt Q carissime om. CR 12 nequissimemorum L1 timeat una B male C 13 possint C proficiunt P aptnjn M (actum Q) 14 et om. C diuiitae Q 15 nec B c in ras., ne C christi CR ultra om. V aut durare] ut durare Q 16 perditorem Cx pertemescamuB Q 17 et haeretid] heretici Q 19 sua C f∗nosa C uoce supr. ras. C 20 inde] ideo CRQ2v (inde MQ1) 21 maiores Ql (maior est MQl) isto saeculo P 22 fra kmT R1, frater C 24 frnctuum R 25 aut error P 26 periliculum L\' ueniant Q . uiuit... ipsis om. C 27 fit de] fidei P ac] et L gloriosua eat C )

Sed non idcirco , frater carissime, reliquenda est ecclesiastica disciplina aut sacerdotalis soluenda censura quoniam conuiciis infestamur aut terroribus quatimur, quando occurat [et moneat scriptura diuina] dicens: ille uero qui praesumit et [*]( 34 Hab. 2, 5. ) [*]( I 1 gentium LP 2 dominum nostrum LP detentum P sed n corr., denertam coni. Baluzius 3 quem cx qui C diligerat PBl. 4 fratr. C et om. M (exh. Q) 5 sit] esset sup. iuBsit C infestns om. C puer uenerit C\', puer nen*erit 1l, peraenierit LQ, peruenerit M, nennmdatu sit P, Aegyptum peruenerit cod. Angl. 6 a fratrib. P legimus Q predicatum C 9 tradi] tradit V permittit et LPMQ1 V, permittat et CBQ*, permittat quo. disponit v 10 cororari CRQ2V, coTonare MQ\', coronat P, cornonam L aeque enim v, neque in C pati a] patientia Q 11 fecit PV 12 tumens et om. C 13 habeat C 14 praesentiom Q comucieorum Q e m ras. (consicia eorum M) 16 iactant C perhorroscimufi Q 17 negare CQ item loco proximo 18 nisi eisJ eis cum C scd cum s. l. 19 tamen et v 20 peremont C\' QB 21 frs kmi R, frater C 28 terroribuB J21, erroribus P* et moneat scriptura diuina om. LMPQ\' )

Nam cum scriptum sit: neque maledici regnum Dei consequantur, et iterum Dominus in euangelio suo dicat: qui dixerit fratri suo fatue et qui dixerit racha, reus erit in gehenna ignis, quomodo possunt censuram Domini ultoris euadere qui talia ingerunt non solum fratribus sed et sacerdotibus quibus honor tantus de Dei dignatione conceditur, ut quisque sacerdoti eius et ad tempus hic iudicanti non obtemperaret statim necaretur P in Deuteronomio loquitur Dominus Deus dicens: et homo quicumque fecerit in superbia, ut non exaudiat sacerdotem autiudicem, quicumque fuerit in diebus illis, morietur homo ille, et omnis populus cum audierit timebit et non agent impie etiam nunc. item ad Samuelem cum a Iudaeis sperneretur, Deus dicit: non te spreuerunt sed [*]( 1 Matth. 12, 34. 35. 11 I Cor. 6, 10. 13 Matth. 5, 22. 19 Dent. 17, 12. 13. 24 I. Sam. 8, 7. ) [*]( 1 boniloqui 01 3 os om. Q mittit 0 bonus] bonum et bonus L thensauro PQ emittit] emit C 4 homo de nequam om. B thensanro PQ emittit] emit C 5 de corr. in a C, exp. Q* (exh. M) eleazaro Lp1, l∗azaro B 6 abrahae CPRv inplorans Q 7 arboribus L 8 Moratur Cv, adurebatnr P omnis Q, homines C 9 lingua ... scilicet om. LP poenas C 8. 1. plus] pius B ia lingua. CR peccauerit Q, quod peccauerat P 13 et otn. Q 14 in gehennam P, gehenne C 15 di ex do C patribus M (frairibus Q) 17 quisquis v 18 negaretur CQ 19 dns ds loquitur Q, loquitur ds CB 20 BuperbiamlQ 23 agent non C impietatem. Nunc item C.... )

Cum haec tanta ac talia multa exempla praecedant quibus sacerdotalis auctoritas et potestas de diuina dignatione firmatur, quales putas esse eos qui sacerdotum hostes et contra ecclesiam catholicam rebelles nec praemonentis Domini comminatione nec futuri iudicii ultione terrentur? neque enim aliunde [*]( 1 Luc. 10, 16. 4 Matth. 8, 4. 9 lo. 18, 22. 23. 16 Act. 23, 4, 5. ) [*]( 1 Bpreuerunt om. CB 2 uos] Jnquid uos GPQB, uos inquit v audit] add. Q m. 2: et qui me audit audit eum qui (om. M) et eum qui me misit om. P1 et qui reicit... misit om. C 3 eum] qui me reicit reicit eum Q2v (eum M) 4 monstraCB, ostende V 5 seruos P 6 reepondia C\'P 7 nil B 8 adherens ex adrerens B 9 exproba Q 10 autem ex cum C 11 actibus v postmodum om. V 12 insilis] incilas codex Nicol. Fabri 18 quamuis] quo C sed o in ras. dm L 14 crucienti P coepisset B honori B 16 quandam ex quando C 17 inquit fratros v 18 principi plebis tnae] principem populi tui Qv 19 multa LP, et multa Q, et multa alia CBv 22 dum C\' 23 futura C iudiciis Ll sultione Ll, ultionem Q )

Ceteium — dico eniin prouooatus, dico dolens, dico conpulsus quando episcopus in locum defuncti substituitur, quando populi uniuersi suffragio in pace deligitur, quando Dei auxilio in persecutione protegitur, collegis omnibus fideliter iunctus, plebi suae in episcopatu quadriennio iam probatus, in quiete seruiens disciplinae, in tempestate proscriptus, adplicito et adiuncto episcopatus sui nomine, totiens ad leonem petitus, in circo in amphitheatro dominicae dignationis testimonio honoratus, his ipsis etiam diebus quibus has ad te litteras feci ob sacrificia quae edicto proposito celebrare populus iubebatur clamore popularium ad leonem denuo postulatus in circo: cum talia, frater carissime, a quibusdam desperatis et perditis et extra ecclesiam constitutis inpugnari uidetur, apparet quis inpugnet, non scilicet Christus qui sacerdotes aut constituit aut protegit, sed ille qui Christo aduersarius et ecclesiae eius inimicus ad hoc ecclesiae praepositum [*]( 3 Es. 30, 1. ) [*]( 1 qui] quia B 2 ea corr. in ex eis C eseiam Q 3 ac] et CQB fili LQR 4 consilium et v per] super C 5 conuentionem et c non om. LlPQB 6 adiecere P 7 dico dico CB enim om. V 9 in om. C diligitur LQ, delegitur R quando dei auxilio om. V 10 iunctos LQ 11 suae] tue C episcopatum Q in om. P seruies B 12 adiunctio M (adiuncto Q) 13 lenonem L, legionem M (leonem Q) in circo] idcirco C 14 ampitheatro Q, ampheatro B honoratus] odoratus C 15 has om. Q te om. P quaedicto CP 17 ad leone C, ad lenonem L talibus fratribus ex talis fratres C carissime a om. C 18 disperatis et Q, dns desperatis C et eztra] extra L constitutus Q (constitutis M), constitutiMut protegit C 19 inpugnare C impugnat C christi L 20 sacerdotem B aut protegit C 8. 1. m. 2 christi CQBv 21 ad] ob CQB * propositum Pl Q ) [*](m. ) [*]( 43 )

Nec quemquam fidelem et enangelii memorem adque apostoli praemonentis mandata retinentem mouere debet, frater carissime. si quidam in extremis temporibus superbi et contumaces et sacerdotum Dei hostes ant de ecclesia recedunt ant contra ecclesiam faciunt, quando tales nunc futuros et Dominus et apostoli eius ante praedixerint. nec praedixerint seruum deseri a quibusdam miretur aliquis, quando ipsum Dominum magnalia et mirabilia summa facientem et uirtutes Doi patris factorum suorum testimonio conprobantem discipuli sui reliquerint. et tamen ille non increpuit recedentes ant grauiter comminatus est, sed magis conuersus ad apostolos suos dixit: numquid et nos uultis ire? seruans scilicet legem qua homo libertati suae relictus et in arbitrio proprio constitutus sibimet ipse uel mortem adpetit uel salutem. Petrus tamen super quem aedificata ab eodem Domino fuerat ecclesia unus pro omnibus loquens et ecclesiae uoce respondens ait: Domine, ad quem imus? uerbum uitae aeternae habes, et nos credimus et cognouimus quoniam tu es Christus filius Dei uiui, significans scilicet et ostendens eos qui a Christo recesserint culpa sua perire, ecclesiam tamen quae in Christum credat et quae semel id quod cognouerit teneat, numquam ab eo omnino discedere et eos esse ecclesiam qui in domo Dei permanent, plantationem uero plantatam a Deo patre non esse quos uidemus non frumenti [*]( 13 et 18 Io. 6, 67-69. ) [*]( 1 soam feotatione M (sua infestatione Q) 2 adque] ac CB oras- setnr L 3 memorata C ta s. I 4 carissime om. C 5 in om. B et om. CR 7 nunc om.V 8 propositum C deserti Ll 9 miretar] miseretur C dno Q1 (dum MQr) admirabilia LP 11 reliqaemnt C, dereliquerint V 12 recidentes Q, et secedentes C\' 14 libertatis Q1 libertatus C us ex is sua R1, et ex ue C 15 ipsi CSLt adpetat CB 17 nnios Cl 18 uoce] anns uoce B ibimus CBv uerba C 19 credidimus C2 R 90 chrigtns OM. PQ 21 eoe] hofl C recesseront Q, recenserint C1 culpae snae C 22 ecclesia B et quae] et quod CB 23 eognoaerit teneat] crediderit et C omnino habeo C 24 in ecclesiam C permaneant C 25 patrem P quoe] quod CB uidimus C )

Quod ad nos adtinet, conscientiae nostrae conuenit, frater, dare operam ne quis culpa nostra de ecclesia pereat: si autem quis ultro et crimine suo perierit et paenitentiam agere adque ad ecclesiam redire noluerit, nos die iudicii inculpatos futuros qui consulimus sanitati, illos solos in poenis remansuros qui noluerint consilii nostri salubritate sanari. nec mouere nos debent conuicia perditorum quo minus a uia recta et a certa regula non recedamus, quando et apostolus instruat dicens: si hominibus placerem, Christi seruus non essem. interest utrum quis homines promereri an Deum cupiat. si hominibus placetur, Dominus offenditur. si uero id enitimur et elaboramus ut possimus Deo placere, et conuicia et maledicta debemus humana contemnere. [*]( 2 I Io. 2, 19. 6 Rom. 3, 3. 4. 17 Gal. 1, 10. ) [*]( 1 solidari] solidam C 3 exierit 01 fuerit 01 4 mansisset R, mansissent utique Qv 5 mouere Q 6 minui] minus teneri C si om. P 7 eorum] illorum CR 8 euacuabit P, euacuit C 9 autem om. Q 10 ad om. C et conscientiae CR frater kme Qv 11 opera Q 13 in die CPBv 14 sanitate QR 15 consiiiis nostris M (consilii nostri Q) moneri C 16 a certa] certa C, cetera B 17 instruit C placere nellem V 18 non esaem] n essem on po.is Q n g. I. m. 2, assam non potis M 19 hominem C promerere ex promoue Q, promouere M cupiant P placeat C dm LM (dns Q), dum C 20 offendit C si uero om. L id enitimur LB, idem imitemur Q, enitimur P sed ti 8. 1, id est nitimur C et laboraa mus CB, elaboramus Q (et elaboramus M) 21 debemus om. CB contemnamus ex contemnere C ) [*](43* )

Quod autem tibi de Fortunato isto psendoepiscopo a paucis et inueteratis haereticis constituto non statim scripsi, frater carissime, non ea res erat quae in notitiam tuam deberet festinato statim quasi magna aut metuenda perferri, maxime quando et Fortunati nomen iam satis nosses, qui est unus ex quinque presbyteris iam pridem de ecclesia profugis et sententia coepiscoporum nostrorum multorum et grauissimorum uirorum nuper abstentis qui super hac re priore anno ad te litteras fecerunt. item Felicissimum signiferum seditionis recognosceres, qui et ipse in isdem coepiscoporum nostrorum factis ad te pridem litteris continetur: qui non tantum ab his istic abstentus, sed et abs te illic nuper de ecclesia pulsus est. cum haec in notitia tua esse confiderem et pro certo haerere memoriae et disciplinae tuae scirem, necessarium non putaui celeriter et urgenter haereticorum tibi ineptias nuntiandas. neque enim ad catholicae ecclesiae maiestatem pariter ac dignitatem pertinere debet quid apud se haereticorum et schismaticorum moliatur audacia. nam et pars Nouatiani Maximum presbyterum nuper ad nos a Nouatiano legatum missum adque a nostra communicatione reiectum nunc istic sibi fecisse pseudoepiscopum dicitur. nec tamen de hoc tibi scripseram, quando haec omnia contemnantur a nobis et miserim tibi proxime nomina episcoporum istic constitutorum qui integri et sani in ecclesia catholica fratribus praesunt. quod utique ideo de omnium nostrorum consilio placuit tibi scribere ut erroris diluendi ac [*]( 1 isto] ipso C pseudoepnT Q a om. Q 2 frater P er corr. cariBsime om. B 3 ea res erat quae] canere atq. C notiam L debes C 4 perferri] ferri R 6 nosse CQ 6 profagns et C, profugisset L episcoporam C 7 et om. CB nuper] add. R: ad nos a nouatiano legatum missum abstentus Cl, abstenti L, absentis Q, absenti P 8 hac] ac B fecerint LPQ 9 felicissimi C sedintionis setognosceres B 10 quo episcoporum P 11 iis v iste ex isti C . abstentnr 01 12 notia Q confidere CLQ 13 scire M (scirem Q) 15 ad catholicae et C, acatholice Q 16 ac] ad R quid hapnd P, quia apnt LC 17 et om. Q; et schismaticorum om. R pars] parem RV, patrem C nonitiani P, nonatiano ex nonationi C 19 adque ad L1, adque Q nostri L commnnione Q 1 (communicationem M) sibi ex si L 20 paeudoepo C, sendoeporum Q 21 et miseram P t s. 1. m. 3 proxima P 22 nomina proxima C 24 nostram R tibi placuit Qs scribere ... pag. 677,2 nostrae quibus add. Lm. 3 in marg. erroribus Ql (erroris MQ\') )

Per Felieianum autem significaui tibi, frater, uenisse Charthaginem Priuatum ueterem haereticum in Lambesitana colonia ante multos fere annos ob multa et grauia delicta nonaginta episcoporum sententia condemnatum, antecessorum etiam nostrorum, quod et uestram conscientiam non latet, Fabiani et Donati litteris seuerissime notatum: qui cum causam suam apud nos in concilio quod habuimus Idibus Mais quae proximae fuerunt agere uelle se diceret nec admissus esset, Fortunatum istum sibi pseudoepiscopum dignum collegio suo fecit. uenerat etiam cum illo et Felix quidam quem ipse extra ecclesiam in haeresi [*]( 1 perspiciendi C scire R 2 scriberet (et om. C) a] et a C sed a a. I. cos om. C 3 in epistola CR 4 scribere] add. R: et litteras mutuo a quibus accipere 6 nactus LtJ, sanctus C occansionem Q familiaris si Q omnis Ml (hominis Q) et om. L 7 clericia et Q achołitum OM, acolythum PQRv persa eo a LP, parse ClM, peraeo 02 Q 8 nostra C . ceteras B B 8. 1. pergerenda C, 9 fuerint R ista 02 istic] iste CRV 10 felicianum R retardatos L 11 pronentus C* 12 quamsi L 13 festinationem Q 14 autem om. CR significauit C carthagine P 15 in] cum in CR labeeitana B 16 anus M (annos Q) multa et om. LP 17 condemnata P 18 uestra conscientia C fauiani V 19 notantum C cum om. C 20 ma.is Q, madia M, magis C, martiis Y proxime CLPQR 21 se uelle CR fortunatus Y 23 quidam om. CR quem) cum R ipse] ille C haeresin L, heresim MQlP, erere C seudoepiscoporum CQ )

Hinc iam et cetera mendacia, frater carissime, potes noscere quae illic homines desperati et perditi uentilauerunt, ut cum de sacrificatis uel haereticis amplius quam quinque pseudoepiscopi non fuerint qui Carthaginem uenerint et Fortunatum sibi dementiae suae socium constituerint, illi tamen qua filii diaboli et mendacio pleni ausi sint ut scribis iactitare uiginti quinque episcopos adfuisse. quod mendacium et istic prius apud fratres nostros iactitabant dicentes uiginti quinque episcopos de Numidia esse uenturos qui sibi episcopum facerent. quo in mendacio suo posteaquam quinque solis conuenientibus naufragis et a nobis abstentis detecti sunt adque confusi, Romam cum mendaciorum suorum merce nauigauerunt, quasi ueritas post eos nauigare non [*]( a 1 marimosas LMP, maximo∗∗s Q, maximos suos B 2 prioato CLPB, probatio Q, priuato probato Baluzius; cf. pag. 575,18 affuerant C 3 sententiam Q nouem] episcoporum add. v 4 in concilio anno priore CB absenti LQ 5 iis L\'M(his Q) repositas C suturnucensis B, quoturnicensLs C, sutun»urcenais Q (utunurcensis M) 6 cedit C 7 persuasione CB, persecatione LPQ hii C, his LP 8 sacrificantes C conscii ClQ 9 cooptauerunt CR conscientibus Ql (consentientibus MQ2), conuenientibus CBv 11 iam et] etiam C kmT C\' ∗∗∗ noscere Q, nos noscere M, cognoscere CB 13 sacrificatis] add. B: ut xnale sibi consciis fortunatum sibi psendo uel] uel de CBo 14 fuerunt C\' carthagine P 15 illa B qua L\'PQBV, quasi CL\'f1 fili LQ 16 sunt CRv ut scribis] scriptis P, dixit B, dixi C 17 adfaisse ... l. 18 episcopos add. P. m. 2 in marg. quod] quo L stic C\', isti Q (istic M) 18 aiginti et C 19 quo corr. in qui C 20 naafragiis B et om. C 21 absentis PQ detecti] detenti L 22 eos] ea CB )

Nec me oportet, frater carissime, paria nunc cum illis facere et ea quae commiserunt adque adhuc usque committunt meo sermone decurrere, cum considerandum sit nobis quid proferre et scribere sacerdotes Dei oporteat, nec tam dolor apud nos debeat quam pudor loqui, et ne uidear prouocatus maledicta potius quam crimina et peccata congerere. taceo itaque de fraudibus ecclesiae factis, coniurationes et adulteria et uaria delictorum genera praetereo: unum illud, in quo non mea nec hominum sed Dei causa est, de eorum facinore non puto esse reticendum, quod a primo statim persecutionis die, cum recentia delinquentium facinora feruerent et sacrificiis nefandis non tantum diaboli altaria sed adhuc manus ipsae lapsorum adque ora fumarent, communicare cum lapsis et paenitentiae agendae intercedere non [*]( 1 rei certae] reiceret CRl probationem Q 2 frater om. R uera C sed a corr., puera R concitare M (cogitare Q) 3 fallunt C lucescat CR 4 die] diem Q oborte M (oborto Q), orto C luci exp. C 5 grassabatur ex gressabantur C latrocinatio cessat C 6 haberet Q, haberetur C falsos Q 7 etiam om. CR est om. ClR scollegi C1LQ, 9 possunt CXL simplicium L2Rv 10 numero Cl quasi] quo ex quam C hic P s. I. m. 2 11 et ecclesia Q uinceretur C\'x 12 nec me Q sed c s. I., nemo M carissime om. C faceret ea C 13 adhucusque CRV, adhuc quae LP, hucusque Qv 14 nobis sit C sed sit 8. 1. 16 quam. Q, quam a M 17 congere R tacero R t in ras. de] in C 18 coniuratione L et] sed L et uaria om. Q delictarum R 19 quod M (quo Q) 21 re...centia P c 8. l. 22 fumarent] •*, manerent C 24 non agendae P. )

Nos in ipso persecutionis tempore de hoc ipso litteras misimus nec auditi sumus. concilio frequenter acto non consensione tantum nostra sed et comminatione decreuimus ut paenitentiam fratres agerent, ut paenitentiam non agentibus nemo temere pacem daret. et illi contra Deum sacrilegi, contra sacerdotes Dei impio furore temerarii, de ecclesia recedentes et contra ecclesiam parricidalia arma tollentes elaborant, ut opus suum diaboli malitia consummet, ne uulneratos diuina clementia in ecclesia sua. curet miserorum paenitentiam mendaciorum suorum fraude corrumpunt, ne Deo indignanti satisfiat, ne Christum Dominum suum qui Christianas esse uel erubuit ante uel timuit postmodum quaerat, ne ad ecclesiam qui de ecclesia recesserat redeat. datur opera ne satisfactionibus et lamentationibus iustis delicta redimantur, ne uulnera lacrimis abluantur. pax uera falsae pacis mendacio tollitur, salutaris sinus matris nouerca intercedente cluditur, ne de [*]( 1 Ez. 22, 20. 2 Hatth. 10, 33. 4 Es. 57, 6. ) [*]( 1 sacrificandis M\'C (sacrificans diis JPQ) 2 euangelio suo B sed suo exp. 3 neganerint B et ego eum negabo Q 5 posuistis C 6 intercedit P, intercedetur C1 7 se] set B protestatnr B 8 christi LP 9 temporas litteras Ml (litteras HPQ) 10 snmns] somnnt B consilio CB consensione] consentiente C 11 nostro C* comminatione] commnnicatione PQ 12 fratres a. n. paenitentiam om. L 18 dare B illi et CB 14 temerari LQ 15 parricida Ua Q (perricida alia M), parricidali B snum om. C zaboli B 16 consnmet C, consumment Qv ne] nec V curet et CB 17 franda M (frande Q) corrnmpantJC1 18 ne deo] nec eo Q indignati ClLB, indignantis Q 20 ad ecclesia B redeat] recedant Q 21 et lamentationibus om. Q 22 false C, salsae B pacis] papis B 23 praeclnditnr BfJ, perclnditnr C )

Quibus etiam satis non fuit ab euangelio recessisse, spem lapsis satisfactionis et paenitentiae sustulisse, fraudibus inuolutos uel adulteriis commaculatos uel sacrificiorum funesta contagione pollutos, ne Deum rogarent, ne in ecclesia exomologesin criminum facerent, ab omni et sensu et fructu paenitentiae remouisse, foris sibi extra ecclesiam et contra ecclesiam constituisse conuenticulum perditae factionis, quo male sibi consciorum et Deum I rogare ac satisfacere nolentium caterua conflueret: post ista adhuc insuper pseudoepiscopo sibi ab haereticis constituto nauigare audent et ad Petri cathedram adque ad ecclesiam principalem unde unitas sacerdotalis exorta est ab schismaticis et profanis litteras ferre nec cogitare eos esse Romanos quorum fides apostolo praedicante laudata est, ad quos perfidia habere non possit accessum. quae autem causa ueniendi et pseudoepiscopum contra episcopos factum nuntiandi? aut enim placet illis quod fecerunt et in suo scelere perseuerant: aut si displicet et recedunt, sciunt quo reuertantur. nam cum statutum sit ab omnibus nobis et aequum sit pariter ac iustum ut uniuscuiusque causa illic audiatur ubi est crimen admissum, et singulis pastoribus portio gregis sit adscripta quam regat unusquisque et gubernet rationem sui actus Domino redditurus, oportet utique eos quibus praesumus non circumcursare nec episcoporum concordiam cohaerentem sua subdola et fallaci temeritate conlidere, sed agere illic causam suam ubi et accusatores habere et testes sui criminis possint: nisi si paucis desperatis et perditis minor uidetur esse auctoritas [*]( 1 non satis Q ab euangelio] a lege euangelii C 4 dominum C12 exhomologisin Q, ezomologesim P 5 fractum 01, fluctu L 6 nisi foris-constituissent Cv et c. ecclesiam add. P m. 2 in marg. 7 quo CR, cum LPQRv (qum M) dum CR 8 nollentium P confluere V, confrueret M (conflueret Q) post ista] potito C to ex ta corr. 9 pseudoepiscopos ibi Q ab] ad CRM (ab Q) constitutos OIQ 10 ei M (et Q) adque ad] atque CR 11 unitas] gloriosa R ab] a PQv, ad C 12 nec cogitant ex necogitare C 14 pseudoeporum Q contra epo P, om. OR V 16 displicent R 17 quod C 18 aecum R1 Q, cum P, tequ C ac ex at C 19 gregis sit ex gissit corr. L, gressit C 20 gubemate C ratione R, *** rationem Q, nec rationem M 21 reddituros R, redditurus sit C sed sit 8. l. utique et . om. P, itaque CR 24 ubi et] et ut M, « ut Q et om. C possunt C )