Epistulae

Omni acta ad me perlato placuit contrahi presbyterium. adfnerant etiam episcopi quinque, qui et eo die praesentes fuerunt, ut firmato consilio quid circa personam eorum obseruari deberet consensu omnium statueretur. et ut motum omnium et consilium singulorum dinosceres, etiam sententias nostras placuit in noti. tiam nestram perferri, quas et subiectas leges. his ita gestis in presbyterium uenerunt Maximus, Vrbanus, Sidonius et plerique fratres qui eis se adiunxerant, summis precibus desiderantes ut ea quae ante fuerant gesta in obliuionem cederent nullaque eorum mentio haberetur, proinde atque si nihil esset uel commissum uel dictum, inuicem omnibus remissis, cor mundum et purum iam Deo exhiberent, sequentes euangelicam uocem beatos esse [*]( 1 neque quae scripsi, neque CRTVμ, nec quid v . litteris om. V messent T, quid inesset Cμ2, quia inesset R, inesset Fr, inesse p* scisse CT, se Bcisse μv, Qtramne scisse V, seisse an B tantmnmodo] noB tamen μ. 2 subscripsisse calibitate eius T, om. CBVpv circmaducti R, circumditos μ1 se commisisse CRfi, se V, commississe T 3 quodque V, q; p schismati scripsi, schismatis RTVμ, schismatica Cv et] aut T haeresis CRTVfi, haereticia v fuisse se RV paterentur ex paretur μ m. 2 ei R sed i in ras., et C 4 manum TVfi, manus CRv in om. C haec et T, et CRVfi cetenł eis T, ceteris CRμ -ceteris haereticis V 5 exprobrata] exprobarentnr C1μ, exprobrarentur C*, exproraretur R, ut ne exprobrarentur V ut] aut Rμ abolentur T 7 omni igitur 17 perlata T, perlateo C presbyterum p adfuerunt CRfi 8 qui et om. p. eo die T, hodie CRμv fuerunt om. fi; etiam episcopi add. R 9 ut corr. in et C debere consensum T 10 statuerunt JB, statuunt C et ut] ut CR 11 notitiis C1 12 uestris Cl, nri Rμ1 urm u2 et snbiectas] cx snbieotis T legimus μ1 ita] itaque Vp. 13 presbyterum u sydonius T, sidonius et macharius Pamelius et om. T 14 eis sc C2μ, eise C\'R, seis se T, se eis v adinncxerunt Cμ 15 obliuione. T cederent] caderent v nullaque] nulla T 16 habetur Cl 17 cor] com T 18 iam deo exhiberent om. CRμ sequenter T, sequentes secundum ft uocem] dicentem add. v )

puros corde, quoniam ipsi Deum uidebunt. quod erat consequens, omnis hic actus populo fuerat insinuandus, ut et ipsos uiderent in ecclesia constitutos quos errantes et palabundos tam diu uiderant et dolebant. quorum uoluntate cognita magnus fraternitatis concursus factus. una uox erat omnium gratias Deo agentium gaudium pectoris lacrimis exprimentes, conplectentes eos quasi hoc die poena carceris fuissent liberati. et ut ipsorum propria uerba designem, \'nos\', inquiunt \'Cornelium episcopum sanctissimae catholicae ecclesiae electum a Deo omnipotente et Christo Domino nostro scimus. nos errorem nostrum confitemur. inposturam passi sumus. circumuenti sumus perfidia et loquacitate captiosa. nam tametsi uidebamur quasi quandam communicationem cum schismatico et haeretico homine habuisse, cor tamen nostrum semper in ecclesia fuit. nec enim ignoramus unum Deum esse et unum Christum esse Dominum quem confessi sumus, unum sanctum spiritum, unum episcopum in catholica esse debere/ ista eorum professione quis non moueretur, ut quod apud [*]( ^1 quod iam CR ipsi d. uidebunt] sperent dum CR, ipsi sperent in dm μ sed in dm B. l.m. 2 2 omnis hic actus ex si omnis huc ac μ. m. 2 populis ex populus C erat T 3 ecclesiam C\' tam diu] iam CRμ 4 fraternitate his T 5 factus est C2v una ex ona C iw. 2 uox post erat C 8. I. m. 2 6 pectoris] peccatores T lacrimas μ1 7 hac die T, hodie pv 8 designemus C inquiunt om. p\' 9 electum ex erectum C a μ 8. z. m. 2 omnipotenti fi, om. B et ch. domino om. II 10 nostro iesu christo T nos imposturam μ inposturam p. sumus om. 01 11 perfidia et] perfidiae Cv factiosa C, faptiosa R, capti nos an a 12 nam tametsi scripsi, nam si T, nam amet p, nam amentes CR, nam etsi v uidebantur C, uideamur (t1; quasi uidebamur T quadam R, quondam C, quaedam μ cum om. T 13 et haeretico om. CR, et heresiaco T; cf. pag. 612,14 hominom T cor tamen T, sincera tamen mens Rv (sed R sinoera in ras.), sincertamen mens C (aincer exp. et super tamen scr. sed. m.2), tamen sincera mens ft nostra CRμv 14 enim om. CR dum C deum esse et unum] dominum omnipotentem unum quoque V et om. T et unum ... confessi sumus add. p m. 2 in marg. 16 spiritum sanctum μv, christum T, spm scm esse dum C episcopam w 8-l. m. 2 catholica ecclesia μ2v, ecclesia catholica C deberet T, debere praepositum V 17 ista] quis ista v quis non CzT, non C1Rμv moueremur C1Rμ quod] cum μ apud C s. I. m. 2 ) [*](39* ) potestatem saeculi erant confessi m ecclesia constituti conprobarent? quapropter Maximum presbyterum locum suum agnoscere iussimus. ceteris cum ingenti populi suffragio omnia ante gesta remisimus Deo omnipotenti, in cuius potestate sunt omnia reseruata.

[*]( 3 ) Haec igitur, frater carissime, eadem hora eodem momento ad te per scripta transmisimus et Niceforum acoluthum descendere ad nauigandum festinantem de statione ad uos statim dimisi, ut nulla procrastinatione habita uelut praesens in isto clero et in isto populi coetu nobiscum pariter Deo omnipotenti et Christo Domino nostro gratias ageres. credimus fore, quin immo pro certo iam confidimus ceteros quoque qui in errore hoc sunt constituti in ecclesiam breui reuersuros, cum auctores suos uiderint nobiscum agere. has litteras puto te debere, frater carissime, et ad ceteras ecclesias mittere, ut omnes sciant schismatici huius et haeretici dolum et praeuaricationem de die euacuari. bene uale, frater carissime. [*]( 1 saeculi] cui B 2 locum suum ex.loquutus sum C adnoscere T 3 ceteris T, ceteros CRfiv cum p s. I. m. 2 suffragio] recepimus add. Cμv, recipimus add. R ante gesta T, autem CRfiv 4 sernata μ. 5 frater om. Τμ carissime om. C hora ex hoc p. m. 2 6 per om. V, pre R scriptor T tranamissimus Cfi1 nicephorum v acoluthum V, acolitum CRμ, ad litus ex alitum T 7 festinantem de statione] destinatione RTVC sed in C exp., destinantem p, festinantem Erasmus; cf. epist. 44 c. 2 ad uos exp. C dimisimus V, misi p, iussimus ex dimissi C 8 procrastinatione ex mora festinatione μ m. 2 habitam Tt et om. p 9 coetum R, conuentu ex coneeut C m. 2 nobiscum pariter om. CRuv 10 credimus autem CRμv forte μ 11 iam pro certo CR hoc errore CRv 12 ecclesia R 13 agere] agere ut deuotos V has ex as C carissime om. C ceteras] ueras T; fort. uestras 14 huius] add. R: et heretici huius haeretici] heresiacis T 15 praeuaricatione R de die CT, die R, de die mia ft, frequenter per dies V, de die in diem v bene u. f. carissime om. C, opto te frater carissime bene ualere et nostri meminisse R, opto te bene ualere frater carissime μ. — Ad Cornelium ∗VIII∗ explicit, Rescripta Comelii ad . Cyprianum de scismaticis explicit T, om. Cμ. — )

JCORNELIVS CVPRIANO FRATRI S.

Ne quid minus ad poenam futuram huius scelerati hominis deesset, prostratus uirtutibus Dei, cum Maximus et Longinus et Machaeus inde fuissent expulsi, denuo resurrexit, et sicut prioribus litteris tibi quas per Augendum confessorem misi significaui, putem Nicostratum et Nouatum et Euaristum et Primum et Dionysium illo iam peruenisse. inuigiletur ergo ut omnibus coepiscopis nostris et fratribus innotescat: Nicostratum multorum criminum reum et non solum patronae suae carnali cuius rationes gessit fraudes et rapinas fecisse, uerum etiam, quod est illi ad perpetuam poenam reseruatum, ecclesiae deposita non modica abstulisse, Euaristum uero cum auctore schismatis fuisse et successorem plebi cui antea praefuerat Zetum in locum eius episcopum esse constitutum. Nouatus uero ea hic designauit malitia et [*]( Epist. L. — Incipit ad eundem ∗VIIII∗ R, Incipit ∗VII∗ ad eundem Z, Incipit ad eundem io, Ad eundem aepistola X\' fi, Incipit alia eiusdem (Cornelii ad Cyrianum T) de nomine Maximi Longini et (om. C) Macbei (maccei C) et Nicostrati et Euaristi (Euaristum T) CT sed in C m. rec. add. - 2 Cyprianus Cornelio ClRZp 3 minus om. p, minus mali quod T 4 prostratos C do ex di T 5 macchens RZio inde] de Z sicuti Rμ 6 agendum C10 misi μ. s. I. m. 2 significaui CTfi sed ui corr. C, signiflcauerit RZ, significaueram io 7 puto CRv, putans V, om. Zio nicostratum] enim constratum Z nouatum] nouacianum Z uaristum u 8 Dyonysium R, ronisum Z, zoticum T inuigilatur T ergo] rogo Z 9 nostris post fratribus o 8. I. m. 2 innotescant C inconstratum Z 10 et om. p. patronae] patione Z carnales rationes Z 11 fraude R quod est] quidem C 12 depositae T 13 abtulisse R euaristi T sed i in ras. uero] ecclesiae uero R cum auctorem CT, auctorem ιομ2v fuisset (et om.) T successorem CRTZVιομ, succensorem Oxon. sed succussorem coni. Oxon. 14 plebi] ei in plebe V, pleni T ante RYp. praefuerat] fuerat C zetum om. io, getum u, gestum Z, zenum ex zelum C 15 nouatus uero ea T, maiora uero et grauiora CRZiouv; cf. pag. 618,18: (Nouatus) illic* maiora et grauiora commisit hic] his )

inexplebili auaritia sua qualia illic apud nos semper exercuit: ut scias quales duces et protectores iste schismaticus et haereticus lateri suo semper iunctos habeat. bene uale, frater carissime.

CVPRIANVS CORNELIO FRATRI S.

Et egisse nos et agere, frater carissime, maximas gratias sine cessatione profitemur Deo patri omnipotenti et Christo eius Domino et Deo nostro salutari, quod sic ecclesia diuinitus protegatur ut unitas eius et sanctitas non iugiter nec in totum perfidiae et haereticae prauitatis obstinatione uitietur. legimus enim litteras uestras et uoti communis amplissimum gaudium exultanter excepimus Maximum presbyterum et Vrbanum confessores cum Sidonio et Macario ad ecclesiam catholicam regressos esse, id est errore deposito et schismatico immo haeretico furore deserto unitatis ac ueritatis domicilium fideli sanitate repetisse, ut [*]( -1 inexplebilis R, inexplicabili o, explebili Z auaricia T, prauitate CRZiouv; cf. pag. 617,20 sna om. p, qualia T, quaaa quae CBZiofiv illuc C apud] ante Z cos] snos C2iou2v, nos Z ut acias] suosZ 2 protectorem C iste T, ut CBVZ, om. io, com ft scismaticis et hereticis p, schismaticos et haereticos C1 3 semper om. T iunctos Cl, uinctos Zio bene u. f. carissime TV, om. Co, opto te frater carissime (uos fratres p) semper bene ualere (et nostri meminisse add. B) Riuv, bene ualere semper frater carissime amem Z. — Explicit \'VIII\' C, Explicit io, Ad Corneliom VIIII- explicit R, Ad Cornelium explicit \'VII\' Z, Alia Cornelii ad Cyprianum de nomine Haximi Longini et Maehei et Nicostrati et Eoaristi explicit T, om. μ. - ) [*](Epist LI. — Incipit ad Cornelium de confessoribus redenntibus (redeunt L) in ecclesiam (ecclesia L) LN, Incipit ad eundem de Maximo et Vrbano Sidonio et Machario ad ecclesiam depoeite errore regressis epistula VI. B, Incipit VIII- (octauus T) QT, Incipit M. — 6 et egisse] egisse Q 8 nostri L salutari] saluatori NVv sic] si Q protegitur B 9 iugitur corr. in disiungatur T, diiungatur B perfiae L 10 praaitate Q obBtinationis B uitietur N, citetur LQ, nidetur B, uioletur T 11 communi N exultantc BN 12 accepimus B 18 machario BQTv 14 errare Q 16 ac ueritatis om. B demicilio Q-)

unde ad gloriam processerant illuc gloriosi redirent, ne qui Christum confessi essent Christi postmodum castra desererent, nec temptarentur caritatis adque unitatis fide qui uicti robore et uirtute non fuerant. ecce incolumis et inmaculata laudis integritas, ecce incorrupta et solida confitentium dignitas, a desertoribus et profugis recessisse, proditores fidei et ecclesiae catholicae inpugnatores reliquisse, merito illos reuertentes summo ut scribitis gaudio et clerus et plebs, fraternitas omnis excepit, quoniam in confessoribus gloriam suam conseruantibus et ad unitatem reuertentibus nemo non socium se et participem eorum gloriae conputat.

Huius diei laetitiam de nostris possumus sensibus aestimare.

nam cum istic ad litteras uestras quas de eorum confessione misistis laetatus sit omnis fratrum numerus et summa alacritate hunc nuntium communis gratulationis exceperit, quid illic ubi res ipsa et praesens laetitia sub oculis omnium gerebatur? cum enim Dominus in euangelio suo dicat esse summum gaudium in caelo super peccatore paenitentiam agente, quanto maius est gaudium et in terris pariter et in caelo super confessoribus ad ecclesiam Dei cum gloria sua et cum laude redeuntibus et redeundi uiam ceteris exempli sui fide et probatione facientibus? hic enim quosdam fratres nostros error induxerat quod sibi communicationem confessorum sequi uiderentur. suo errore sublato lux omnium pectoribus infusa est et ecclesia catholica una esse nec scindi nec diuidi posse monstrata est. nec quisquam iam [*]( 1 processerunt B illie B, illinc N 3 temptarent Mv (temptarsntur Q), temptaretur BT; in eis add. T in marg. capitatis B adqae unitatis om. BN fidem Q, fides Tv uicto Ql (uieti Q2M) 4inmaculatae B 6 alterum et om. LN 7 seriptis B 8 et clewxa oir. B ut fraternitas Tv, fraternitatis BLl 9 unitatem] ntua- tiante B 10 ** non Q, et non MT se om. B 12 diei] rei v 13 de eorum] deorum L conleesionem Q 14 fratris N 15 hunc] hoc T nunctium L gratulationis om. M (exh. Q) 17 dicit T I18 supra B, super uno V peccatorem BT paenitentia L agentem BT uagis M (maias Q) 19 supra B 20 gloriam suam Q et sedeuadi Q, redeundi B 21 exemplum BQT fidem Q 23 uideretur L 24 peceatorilnu BQ 25 nec ex haee MQT (ante sciDdi), om. B quicquam B iam om. T, tam B )

facile poterit schismatici furentis uerbis loquacibus decipi, quando probatum sit bonos et gloriosos Christi milites non potuisse diu aliena fallacia et perfidia extra ecclesiam detineri. opto te, frater carissime, semper bene ualere.