Epistulae

Hunc ad nos, fratres dilectissimi, cum tanta Domini dignatione uenientem, testimonio et miraculo eius ipsius qui se persecutus fuerat inlustrem, quid aliud quam super pulpitum id est super tribunal ecclesiae oportebat inponi, ut loci altioris celsitate subnixus et plebi uniuersae pro honoris sui claritate conspicuus legat [*]( 1 aietoriam gloriam uulnerum nalnenua C sed alterum unlnerum exp. tit. 2 . 2 fecit gloria C 8. I. gloria o. memoriam CNB nisi quod N gloriam m. 1 3 aut] ac C 4 cognitionis Cl 5 consimilia 01 6 coronata est L 8. 1. m. 2 7 laurentiua v ignatius NQ 8 et om. B 9 diabolorum B confessione] congressione Y dnT CLNV, a dno PQ, dno R 10 coronam B 12 commemoratio R degenere R esse iam V 14 si om. L 17 generorum B ntrumnec C1. 19 et commeat] ut cumeaad C 20 sobolis ... gloriam om. L; sobolis ... gublimitas om. B . snbolis V, aobole C1 24 fuerat persecutus CB quam ex que C id] hoc CB 26 honori B, horis C1 si legat C, legat et Q (legat M).. )

In talibus seruis laetatur Dominus, m eiusmodi coniessonbus gloriatur, quorum secta et conuersatio sic proficit ad praeconium gloriae ut magisterium ceteris praebeat disciplinae. ad hoc eos Christus esse hic in ecclesia diu uoluit, ad hoc de media morte subtractos quadam dixerim resurrectione circa eos facta incolumes reseruauit, ut dum nihil in honore sublimius, nihil in humilitate summissius a fratribus cernitur, hos eosdem fraternitas sectata comitetur. hos tamen lectores interim constitutos sciatis, quia oportebat lucernam super candelabrum poni unde omnibus luceat et gloriosos uultus in loco altiore constitui, ubi ab omni circumstante conspecti incitamentum gloriae uidentibus praebeant. ceterum presbyterii honorem designasse nos illis iam [*]( 1 et om. 01 quae ... dominum add. Mm.2 in marg. (exh. Q) fortiter ex fortam C m. 2 2 dno L, dnῖ NB 3 est] et B audiamus C 4 ecclesiam C lLP quo ex quoquam C 5 audiatur Q (auditur M) lectoris om. C 6 quisquis v audit CB 7 et . societate C 8 et] et fidei Q 11 prius et om. C 12 prebentes ex perhibentes C congressione Lt, congressionis C pacis C sed s m. 2 add. congruentis N, congruentiae C 16 ut] et ut B 17 esse ex est se P hic om. CB eos clxristus in ecclesia esse diu C noluit B 18 quandam B ut ita dixerim C2v, om. N1 resurrectionem B incolomes ClPB 19 in bonore] honore B in hum.] humilitate C 20 hoc C\' eodem P fratemitatis secta Q\'v (fraternitas sectata MQ1) 21 committetur C hoc 01 tamen] autem C 23 luceant 02 gloriosius C 24 omni LNPQY, omni fraternitate CRv 25 presbitr honore C nos] non B )

Nuntiandum uobis fuit, fratres carissimi, quod pertineat et ad communem laetitiam et ad ecclesiae nostrae maximam gloriam. nam admonitos nos et instructos sciatis dignatione diuina ut Numidicus presbyter adscribatur presbyterorum Carthaginensium numero et nobiscum sedeat in clero, luce clarissima confessionis. inlustris et uirtutis ac fidei honore sublimis: qui hortatu suo gloriosum martyrum numerum lapidibus et flammis necatum ante [*]( 1 scitis Q isdem Qv 2 menssurnas LN, mensuras P, menaurae C, mensu.ras B aequantis NlB, aequitas LI, aequitatis C, aequales P quantitalibus N, quantitabus R sensuri C 3 pro-nectis ex prouerbis C corroboratus L in ullo R 4 uidere C 5opto ... ualere om. CLB desideratissimi P1 6 ualere] add. MQ: emendauit iustinus. — Ad (Explicit ad CP) clerum et (om. C) plebem do Celerino confessore lectore ordinato explicit (om. CP) OLNPQB. — ) [*](Epist. XL. — Incipit (ad clerum et plebem add. B) de Numidico confeasore (confessorea T, om. CB) presbytero ordinato BOLPRT. — 8 presbiter L diaconis ClB 9 ac desiderantissimis om. B 10 nobis 01 frater T et om. B 12 admonitiones C et instructus C, et structos B 13 presbiterii C, presbyteri B carthaginensis B, cartagine mensis C, carthaginiensium Tv 14 in nobiscum T, nobis Cum P luce] luceat C confessione C sed e in ras. corr. 15 inlustris CB, uestrae LP, in uris T, eminens B in ras. et] ac C . ortato C 16 gloriosum BLPTV, copiosum CRv martyrum BORTV, martyrem LP numerum B V, numero C, uerum BLPT necatum CB, paene necatum V, necatus BPT, negatus L ante] ad te B d s. I. )

Vehementer contristatus sum, fratres carissimi, acceptis litteris uestris, ut cum mihi propositum semper et uotum sit uniuersam fraternitatem nostram incolumem continere et inlibatum gregem secundum quod caritas exigit reseruare, nunc nuntietis Felicissimum multa inprobe et insidiose esse molitum, ut praeter fraudes suas et rapinas, de quibus iam pridem multa cognoueram, nunc quoque cum episcopo portionem plebis inlidere id est a pastore oues separare et filios a parente secernere et Christi membra dissipare temptauerit, cumque ego uos pro me uicarios miserim, ut expungeretis necessitates fratrum nostrorum sumptibus istis, si qui uellent etiam suas artes exercere additamento quantum satis esset desideria eorum iuuaretis, simul etiam et aetates et condiciones eorum et merita . discerneretis, ut etiam nunc ego, cui cura incumbit, omnes opto [*]( Epist. XLI. — Incipit epistola Cipriani disco Caldonio et Herculaneo super nomine Felicissimi peruersi T, Incipit ad Caldonium de Felicissimi pranitate et eorum qui ei iungebantur Z, Cipriani ad Callidonium et Herculaneum collegas de scismate Foelicissimi ac iusto eius anathemate et de fide confes. (p, Eiusdem Cipriani Calidonio et ceteris de improbitate et Felicissimi peruersi 10, Ad Caldonium et ceteros fi, om. r. — 2 calidonio ϕrw herculaneo TqJ, herculanio fi, herculiano w 3 compresbytero ϕ, om. w 4 sum μ 8.1. m. 2 5 semper et notum sit] sit semper eo tum μ, semper sit eo cum r, semper et uotum Z 6 ut nostram fir incolumen T tenero to 7 reseritare 10 nunc om. T 8 nunciastis Z 9 suas fraudes ϕw, fraudes ueteres Zμr et] sed Z rapinam Zfir iam multa pridem 10 . 10 cum om. Z, ab Latinius 11 inlidere Ttp, illudere to, diuidere Zμrv; conlidere malimid est] idem (pr separare om. Zfir a parentibus Zμϕw, om. r 12 secemere] separare Zfir eumque] cum cp 13 expuggeretis T, expungneretis fi, eipugnaretis Z, erpurgaretis ϕw 14 istis] ipsis w, tum μ, cum r si om. Z quis r nellent iam Tcp, etiam nellent μw, etiam nellet Z, nellet r 15 exerceret r addidi (addidit Z) tamen tanquam tua satis essent (esse Z) Zfxr 16 et om. Zwϕ aetates eorum Zwμrv eorum om. μrv 17 ut etiam] etiam μr, utinam Z, iam Oxon. opto me] optime Zμrv. )

Cumque post haec omnia nec loci mei honore motus nec uestra auctoritate et praesentia fractus instinctu suo quietem fratrum turbans proripuerit se cum plurimis, ducem se factionis et seditionis principem temerario furore contestans — in quo quidem gratulor plurimos fratres ab eius audacia recessisse et uobis adquiescere maluisse ut cum ecclesia matre remanerent et stipendia eius episcopo dispensante perciperent, quod quidem et ceteros pro certo scio cum pace facturos et cito ab errore temerario recessuros — interim, cum Felicissimus comminatus sit non communicaturos in morte secum qui nobis obtemperassent id est [qui] communicarent, accipiat sententiam [*]( 1 nossem Oxon. et om. Ztur quoque Zμqrw et bumilesJ . humiles Z 2 promouerem Oxon. v ille et Z quis Zμrv, quid qw 3 neue] ne uel tpw, ne Z desiderauerunt an ϕw posset y diligentiae uestrae diligenti μrv, diligentia Z 4 ezaminationis Z etiam sit r, sit ei to Õ expugni p. accesserant] arcessebantur μr potentiatu Tl, potentia tamen w, potentatum Z, om. q. improba to, probro Z, om. T et errore Z, eterrore T 6 in morte T, in mortem Z, morte ϕw, immo ut tecum r, immo uitae μ, in monte v; cf. Rettberg Cypr. p. 100 non om. 10 obtemperasse Tfi 8 honorem T, nec honoris mei Z , motu Z, metus to nec om. ϕ, nec motus Tw 9 fractus] functus ϕwinstincto T, infftructu Z, in instinctu r 10 plurimis] plumis Tcp ducem se] ducem Zur, ducente T, ducentes qp, ducentos w 11 contestatus 10 12 quo om, <p plurimum fratres T, fratres plurimos Z ab eius] habes T, habentes Zμr, ab hac v audaciam jur recessisset T 13 maluisse] magis esse Z ut om. Z, et T cum] cum in fi, quom in r matre om. Zr 14 epi dispensantes M perceperent qp, perceperint w, retraherent Z/ur 16 temerario om. Zfir interim] itorum ϕw comminatus] communicatus to 17 sit om. ϕw morte] monte T, montem Z, sicum w qui om. Tw, si <p obtemperasse Z 18 id est] idem ϕμ1 qui] qui nobis Zμrv, qui non w accipiant Τϕ, accipiam to, accepit ZVr, accipit p. )

Abstinuimus a communicatione Felicissimum et Augendum, item Repostum. de extorribus et Irenem Rutilorum et Paulam sarcinatricem, quod ex adnotatione mea scire debuisti. item abstinuimus Sophronium et ipsum de extorribus Soliassum budinarium.

Quamquam, fratres carissimi, Virtius fidelissimus adque integerrimus presbyter, item Rogatianus et Numidicus presbyteri confessores et gloria diuinae dignationis inlustres, sed et diaconi boni uiri et ecclesiasticae administrationi per omnia obsequia deuoti, cum ceteris ministeriis plenam uobis praesentiae [*]( Epiat. XLII. — Item incipit ad Caldoni et Herculanei et Victoris de absento Felicissimo et aliis de extorrentes rescripserunt T, Epistola Caldonii ad Ciprianum annotans complices Foelicissimi qp, Caldonii et aliorum ad Ciprianum de absten Felicissimo ct aliis dc extorrentibus w. — 2 calidonius cpw herculaneo T, herculiano w 3 presbyteris salutem w 4 a om. (p felicissimi w angendum cp, augendendi to 5 respostum T extorrcntibus w, exhorrentibus Trp; cf. p. 536,13 irenen T, ireney tc rutilorum] antilioris w paule sarcinatricis w 6 debuistis v item om. w 7 soffronium Tcp, sofronium M extorrentibus Ttpw soliarum tp 8 budianarium T; add. w: optamus te bene ualere et nostri meminisse semper et ubique uenerande et percolendissime pater w. — Caldoni Herculani et Victoris de absento Felicissimi et aliis de cxtorrentcs rescrip explicit T, om. cpw. — ) [*](Epist. XLIII. — Incipit ad plebem dę quinque presbyteris (sibi insidiantibus add. B) BLNPQ. — 11 frater kme M (frs kmT Q) uritius Q uri ex corr. (nirtius M sed s. 1. m. 2: brictius) 13 et confeasores B gloriam Q 14 administrationis Q, administratione P\' 15 ministeris L, ministris Nv )

Nunc apparuit Felicissimi factio unde uenisset, quibus radicibus et quibus uiribus staret. hi fomenta olim quibusdam confessoribus et hortamenta tribuebant, ne concordarent cum episcopo suo nec ecclesiasticam disciplinam cum fide et quiete iuxta praecepta dominica continerent, ne confessionis suae gloriam incorrupta et inmaculata conuersatione seruarent. ac ne parum fuisset corrupisse quorundam confessorum mentes et aduersus sacerdotium Dei portionem ruptae fraternitatis armare uoluisse, nunc se et ad lapsorum perniciem uenenata sua [*]( 1 praebeat L et] ut B cxortationis L1 2 salutaribue B 3 desinunt N 4 litterasj litteris BNv 5 kme M (km͂ι Q) 6 perfida B perficit BL aos] uos mihi N 7 et dum M (et om. Q) 9 instaurent P 10 sacrilegas] sua relegis LP 11 renouant] reuocant B nobis nec P, nos ne cum L, nobis nec hoc B 12 immo et] minuet LNP 13 meruerunt B rependerunt V utro L, ipsi P 14 et ipsi N in om. P 15 et diuina v coniuratio LN 16 sponte] ultro B 17 apparebit B factio BQz, profectio LNPQ\'M sed in M eras. 20 nec] ne BNQv eclesiam L1 22 incorruptam Q seruarent] macularent B 23 fuisse P . corrupisse ex corpisse Lnt. 2 24 aduersus B, contra v, om. LNPQ sacerdotium deo L, dispositionem dm et sacerdotium di B portione corruptae B amare M (armare Q) 25 et ad BP, et LQ, ad Nv )

Sed oro uos, fratres, uigilate contra insidias diaboli et pro uestra salute solliciti contra mortiferam fallaciam diligentius excubate. persecutio est haec alia et alia est temptatio et quinque isti presbyteri nihil aliud sunt quam quinque primores illi qui edicto nuper magistratibus fuerant copulati, ut fidem nostram subruerent, ut gracilia fratrum corda ad letales laqueos praeuaricatione ueritatis auerterent. eadem nunc ratio, eadem rursus euersio per quinque presbyteros Felicissimo copulatos ad ruinam salutis inducitur, ut non rogetur Deus nec qui negauit Christum eundem Christum quem negauerat deprecetur, post culpam criminis tollatur et paenitentia, nec per episcopos et sacerdotes Domini Domino satisfiat, sed relictis Domini sacerdotibus contra euangelicam disciplinam noua traditio sacrilegae institutionis exurgat, cumque semel placuerit tam nobis quam confessoribus et clericis urbicis, item uniuersis episcopis uel in nostra prouincia uel trans mare constitutis ut nihil innouetur circa lapsorum causam, nisi omnes in unum conuenerimus et conlatis consiliis cum disciplina pariter et misericordia temperatam sententiam fixerimus, contra hoc consilium nostrum rebelletur et omnis sacerdotalis auctoritas et potestas factiosis conspirationibus destruatur. [*]( 1 et ad] ad Q 2 rninae om. B soi ex sue B 3 medela BP2v auocarent B 5 ad om. P 9 est temptatio B, etemptation L (n eras.), temptatio NPQv et om. v 11 fuerat B 12 subuerterent V gracilia NQ, gracilium B, gratiali ex gratia P, fragilia LV ad letales] ad lectares LN, allectare is P laqueas L, laqueis P 13 uerterent B 15 dns Q 17 paenitentiam NQ 18 domini domino scripsi, dmLNPQlMt dnoBQH? satisfiat sed relictis domini om. M (em. Q) dno Qx, dum L 20 placerit M (placnerit Q) 21 item u. episcopis om. B 23 causa B conueniremus Q 24 misericordiam Q 25 rebelletur] reueretur LNP 26 et pot.] sed pot. LP 27 destruitur P )

Quas nunc paenas patior, fratres carissimi, quod ipse ad uos inpraesentiarum uenire non possum, ipse singulos adgredi, ipse uos secundum Domini et euangelii eius magisterium cohortari. non suffecerat exilium iam bienni et a uultibus adque ab oculis uestris lugubris separatio, dolor iugis et gemitus qui me solum sine uobis continua lamentatione discruciat, lacrimae diebus ac noctibus profluentes, quod sacerdoti quem tanto amore et ardore fecistis necdum uos salutare et necdum conplexibus uestris inhaerere contingat. accessit hic tabescenti animo nostro. dolor maior, quod in tanta sollicitudine ac necessitate excurrere ad uos ipse non possum, dum per minas et per insidias perfidorum cauemus ne aduenientibus nobis tumultus illic maior oriatur et cum paci et tranquillitati episcopus prouidere in omnibus debeat, ipse materiam seditioni dedisse et persecutionem denuo exacerbasse uideatur. hinc tamen, fratres dilectissimi, hinc admoneo pariter et consulo ne perniciosis uocibus temere credatis, ne fallacibus uerbis consensum facile commodetis, ne pro luce tenebras, pro die noctem, pro cibo famem, pro potu sitim, uenenum pro remedio, mortem pro salute sumatis. nec aetas uos eorum nec auctoritas fallat, qui ad I duorum presbyterorum ueterem nequitiam respondentes, sicut illi Susannam pudicam corrumpere et uiolare conati sunt, sic et hi adulterinis doctrinis ecclesiae pudicitiam corrumpere et ueritatem euangelicam uiolare conantur.

Clamat etdicitDeus: nolite audire sermones pseudoprophetarum, quoniam uisiones cordis eorum [*]( 25 Hier. 23, 16, 17. ) [*]( 3 uos om. B secundum] secnti dum P dum B, dm N enangelium B, enangelii* P 4 sufficerat P exilii B biennii NPo 6 discrutiant P 7 quem] quod B 8 et necdum] necdum B 9 hac M (hic Q) nostro om. N 10 tanta exta L m. 2 hac Q 11 et] set Q per insidias om. L 12 caueamus P aduentibus Ll nobis om. P 13 paci] pauci Q tranquillitate Q prouideri B 14 materiam] magisteriam P 15 denuo] de nos Q ezacerbare uideamur B 17 te*neTe Q (temere M) ne] nec L 18 diem L 19 pro potu sitim ex pro po**tum sitim Q (propoaitim M1) ealutem L\'Q 20 nec aetae] ne aetas BNtJ 22 corrumpere om. V sic** et Q (aicut et M) 23 doctrinis om. B 25 dominus NQv ) [*]( III. ) [*]( 38 )

Monet nos Dominus in euangelio suo dicens: reicitis mandatum Dei ut traditionem uestram statuatis. qui mandatum Dei reiciunt et traditionem suam statuere conantur fortiter a uobis et firmiter respuantur. sufficiat lapsis ruina una. nemo uolentes surgere sua circumuentione praecipitet. nemo iacentes, pro quibus nos rogamus ut Dei manu et brachio subleuentur, prosternat grauius et deprimat. nemo semianimes et ut salutem suam pristinam recipiant deprecantes ab omni spe salutis auertat. nemo nutantibus lapsus sui caligine omne itineris salutaris lumen extinguat. instruit apostolus dicens: si quis aliter docet et non adquiescit sanis uerbis Domini nostri lesu Christi et doctrinae eius stupore elatus, discede ab huiusmodi. et iterum dicit ipse: nemo uos decipiat inanibus uerbis. propterea enim uenit ira Dei super filios contumaciae. nolite ergo esse participes eorum. non est quod decepti inanibus uerbis prauitatis eorum incipiatis esse participes. discedite a talibus quaeso uos et adquiescite consiliis nostris qui pro uobis cottidie continuas Domino preces fundimus, qui uos ad ecclesiam reuocari per Domini clementiam cupimus, qui de Deo pacem plenissimam primo matri, tunc et filiis eius oramus. cum [*]( 5 Mare. 7, 9. 15 I Tim. 6, 3-5. 18 Eph. 5, 6. 7. ) [*]( 1 rebellAuerunt B 2 suaeom. L paena B olim om. B 3 nunc corr. in non Q m. 2 (nunc M) 4 anbiie ex subi Lm. 2 5 dominus poet suo B 7 suam om. B 8 sufficiant Q 9 nemo om. LNP praeeipit et LQ 13 aboartat N nutantibus] nuntiantibus B lapsus eui) labsui N caligite omnia B 17 elatus] aleuatus Q, inflatus P 80 decepti B, decipi LNPQ 21 et prauitatis N; fortasse: decipiamini inanibus nerbia et prauitatia ne incipiatis P participes] parati B discedite ex dkcite P 23 cottidie om. B 23 precea dno B 24 cupiamus Ll 25 primo L, primi NP, prius BQv maori LNlP tom Nv cum] tum P, dum L ) [*]( 38* )

Nunc est fratres dilectissimi, nt et qui statis fortiter perseneretis et stabilitatem uestram gloriosam quam in persecutione tenuistis perpetua firmitate seruetis, et qui circumueniente aduersario lapsi estis in secunda hac temptatione spei et paci uestrae fideliter consulatis et ut uobis Dominus ignoscat, a sacerdotibus Domini non recedatis, cam scriptum sit: et homo quicumque fecerit in superbia, ut non exaudiat sacerdotem ant iudicem quicumque fuerit in diebus illis, morietur homo ille. persecutionis istius nouissima haec est et extrema temptatio, quae et ipsa cito. Domino protegente transibit, ut repraesenter uobis post Paschae diem cum collegis meis: quibus praesentibus secundum arbitrium quoque uestrum et omnium nostrum commune consilium, sicut semel placuit, ea quae agenda sunt disponere pariter et limare poterimus. si quis autem paenitentiam agere et Deo [*]( 17 Deut. 17, 12. ) [*]( 1 nostris om. B 2 preces et orationes B cum ex con L. m. 2 uestras om. B 3 pactores cernunt B 4 nenenatam diaboli B mundi om. B fort. reete 6 mala B peremat L1Q lngent LNP\'p lncent Q (Incent nos M) 7 et] at Q pacem om. L 8 delinquit Q 9 gponde B, spondit P 10 illic redit BN 11 estis Q 12 persecutionem Q 13 qui] si Q 8. 1. m. 2, om. LNQtM, ei qui a circnmnenientes ****** 11 14 hac] ac B temptationem Q 15 pacis B con- tnletnr B 19 illis Ls.l.m. 2 20 est et] est LNP temptatione B1 21 transinit ut et B diem paachae P 23 communem Q, om. Y 24 et semel L 25 linare Q qui* B a erag. agere om. B )

Venerunt ad nos, frater carissime, missi a Nouatiano Maximus presbyter et Augendus diaconus et Machaeus quidam et Longinus. sed enim cum ex litteris quas secum ferebant et ei eorum sermone adque adseueratione Nouatianum episcopum factum conperissemus, inlicitae et contra ecclesiam catholicam factae ordinationis prauitate commoti a communicatione eos nostra statim cohibendos esse censuimus. et refutatis interim ac retusis quae obstinate ac pertinaciter adserere temptabant, tamen ego et collegae plurimi qui ad me conuenerant expectauimus aduentum collegarum nostrorum Caldoni et Fortunati quos ad te nuper et [*]( 1 satisfacere L sed satis s. I. m. 2, satis agere B detrectant BP in] ad v et Q 8. 1. m. 2, om. MQl infilicissimi Q eius] eris LI NP 2 pactioni N, pactionis LP 4 opto ... insistere om. LNP 5 et ... insistere om. B. — Ad (Explicit ad P) plebem de quinque presbyteris (sibi insidiantibus add. B) explicit (om. P) BLNPQ. — ) [*](Epist. XLlIlI. — Incipit ad Cornelium IIII L, Incipit ad eundem IIII. P, Incipit ad eundem \'VII. FR, Incipit ad eundem liber \'VII\' feliciter C, Incipit eiusdem \'VII\' MQ. — 9 frattres C 10 diaconis M (diaconus Q) maccheus CFQ, mattheus LP .. quidem CF 11 referebant CR ct om. Q 12 sermonem Q adseuerationom ClPQ, asseratione Bx 13 inlicite P, inlicita CB facte B, facta C 14 prauitatem moti F nostras R 15 prohibendos V censuisnus L et reputatis C, refutatis v retunsis LQ 16 obstinate ac] obstinatione L tamen F, iam LPQlM, nam CBQ1, iam et v ego DIn. F, ergo Gallandius bibl. u. p. pag. 333 et] e B 17 collegae mei Q, colligate 01 a me Q exspectabamus P 18 nostrorum om. B chaldoni LP, caldono 01 nuper etl nuper et ad CRv )

Qui cum in statione inuidiosis quoque conuiciis et clamoribus turbulentis proruerent et flagitarent ut crimina quae se adferre ac probare dicebant publice a nobis et plebe cognoscerentur, grauitati nostrae negauimus conuenire, ut collegae nostri iam delecti et ordinati et laudabili multorum sententia conprobati uentilari ultra honorem maledica aemulantium uoce pateremur. et quia quibus refutati et conpressi sunt et inlicitis conatibus haeresim fecisse nudati sunt, in epistula congerere longum fuit, ex Primitiuo compresbytero nostro plenissime singula quando ad uos uenerit audietis.

[*]( 3 ) Ac ne eorum furens audacia umquam desisteret, hic quoque in schismatis partes Christi membra distrahere et catholicae ecclesiae corpus suum scindere ac laniare nituntur, ut ostiatim per multorum domos uel oppidatim per quasdam ciuitates [*]( 1 adfuerunt Ll legatos ex legatur C 2 ut] et C eis) cum eis CR aduetantibus R1, adaenientibus C et r. g. u. reportantibus om. CR reportantibus] repugnantibus F; fort. perpurgantibus 8 elncidata C, lucida LPQv partis adner || desinit F 4 ac] et Qv 5 struendos LPQR istic nos LPB, istos ex istic uos C 7 nee necesse] necesse non CR fuerat M (fuerit Q) audire C 9 in om. CQR olamoribus] clam Q, claris uocibus P 10 prouererent C ue s. I. 11 nobis ex n.is P et] et a CRQv 12 ut] et L 18 dilecti QB\', delicti L, electi C conprobati. Q, conprobatio CM 14 nentilandam v honorem LP, ore MQI, famam ore CRQ2v maledici MQI, maledico Ql, maledico et CRv aemulantium] mutalantium MQ sed in Q exp. pateremus C 15 a quibus P reputati LQ (refutati M) et om. CR concetibus 01 16 sint L epistolam Qv 17 priuitiuo R planissime C 18 uos] nos LQ 20 partem P, parte M (partes Q) et om. Q 21 ∗∗ corpus Q (et corpus M) corpus suum LQ, corpus unum C, unum corpus R, corpus Pv ^ 22 uel oppidatim om. Pl )

Quod seruis Dei et maxime sacerdotibus iustis et pacificis congruebat, frater carissime, miseramus nuper collegas nostros Caldonium et Fortunatum, ut non tantum persuasione litterarum nostrarum, sed praesentia sua et consilio omnium uestrum eniterentur quantum possent et elaborarent, ut ad catholicae ecclesiae unitatem scissi corporis membra conponerent et Christianae [*]( 1 scissi] scisais P, scbissi L, sui v; fori. schismatici, sed conf. pag. 604J4: corpus unum discissa aemolatione lacerari quaerebant P 2 sedimus M (dedimus Q), dabimus C a ex e corr. desistemus L 3 dissensione ex discen∗sione Q m. 2 (discessione M), dissentione C consertatione C 5 iudicio] in dei iudicio V 6 si om. CLPQ; fortasse pacifice si 7 consulunt v, consilunt ut C i corr. in u m. 2 si ex se C m. 2 et om. P\'v 8 reuerterentur ex reuertuntur Cm. 2 opto ... ualere om. OLMQ\'. — Explicat ∗IIII∗ L, Eiplicit ad Oornelium de episoopatu eius P, Ad Cornelium de episcopatu eiusdem epistola ∗VII∗ explicit MQ, Ad Cornelium \'VII\' explicit B, om. C. — ) [*]( Epist. XLV. — Incipit secunda L, Incipit ad eundem ∗II∗ P, Incipit ad eundem VI\' (feliciter qà. C) CFR, Incipit eiusdem ∗VI∗MQ∗ — 11 fratri cornelio C 13 caljdoni[um] F, calidonium Q 14 et om. R persuasionem Cl, per sua sponte LP ..uel litterartfm P 15 sua] tna P ueatrorum M (uestrum Q), uerum L eniteretur FI niterentur CB 16 quantum om. Ll posset F [elabojrare F, laborurent C, laboraret B ad] a J2 catholica R, catholicam Cv ecclesiam C1R1 17 conponeret F christiane FLP, christiana BlM (christiauae Q) )

Quamquam mens nostra et propositum iam tunc fratribus et plebi istic uniuersae manifestatum fuisset, quando litteris nuper ab utraque parte susceptis tuas litteras legimus et episcopatus tui ordinationem singulorum auribus intimauimus. honoris etiam communis memores et grauitatis sacerdotalis ac sanctitatis respectum tenentes ea quae ex diuerso in librum missum congesta fuerant acerbationibus criminosis respuimus, considerantes pariter et ponderantes quod in tanto fratrum religiosoque conuentu considentibus Dei sacerdotibus et altari posito et legi debeat et [*]( 1 uincnlo L2v copularet F 2 infelexibilis Q 3 recosabit Q glucentem ClQ, crescente F et in peius] in peius et L, in peins ut P crudescente P 4 episcoporum ClQ 5 diapensationis C 7 tuis] uis R 8 uiris ex utris C et om. Q carissimis] remissis C stefano F 9 nobis om. Vv laetitia] tristitia Oxon. asserta e 10 probata] quibus cognilis add. V . et om. F, et ad C 11 ac pariter Q 12 per om. P 13 eandem R, omnia C . collegis nostris FQ1 (nostris om. MQI) notiam L\' 14 redigendos FLPQV. dirigendos Rv, dirigendis C 15 alterum et om. F 16 istinc FQ, isticum P 17 episcopatus tui] sanctitatis tuae Y 19 grauitates Q, gratiae CR sacerdotales Q sanctitates Q, sanctitatis tuae Y 20 respectu F ex] e C 8. 1. missum) ad nos transmisBum v; fort. expungendum 21 acerbationis C1 respicuimus R pariter et ponderantes om. CR 22 quid fort. fratrom] numero add. v regioque B considentibus ex considerantibus C 23 et legi] neglegi C, nec legi Rv debeant CRtJ et audire Q, audiri P, nec audire Cl, nec audiri C2Rv )

Quod autem scripta collegarum nostrorum qui illic ordinationi tuae adfuerant desiderauimus, non ueteres mores obliti nouum aliquid quacrebamus nam satis est ut te episcopum factis litteris nuntiares, nisi esset M diucrso discrepans factio quae criminosis et calumniosis commentis suis collegarum pariter ac fratrum plurimorum turbaret mentes et corda confunderet cui rei sopiendae necessarium duximus at scribentium nobis uobis collegarum nostrorum firma et solida auctoritas pararetur : qui moribus ac uitae et disciplinae tuae condigna litterarum suarum testimonia praedicantes aemulis quoque.. rerum uel nouitate uel prauitate gaudentibus omnem ambigendi et discrepandi scrupulum sustulerunt. et secundum consilium nostrum salubri ratione libratum in hoc fluctu aestuantium fratrum mentes sincere ac firmiter tuum sacerdotium probauerunt. hoc enim uel maxime, frater, et laboramus et laborare debemus ut unitatem a Domino et per apostolos nobis successoribus traditam quantum possumus obtinere curemus et quod in nobis est balabundas et errantes oues, quas quorundam peruicax factio et haeretica temptatio a matre secernit, in ecclesia colligamus, illis solis foris [*](1 considentes C1FLQR, considentibus v clero et plebi legi praeeepi post perstrepebant l. 3 exh. v 2 ullus FQ, ullius C maledicorum LPQ, maledictionum C 3 1strantibus FQB perstrepebat F 5 adfuerunt F1 ueteris moris v 6 ut tu te CPQ2Mv, ut tote Q1 episcoporum LM (epileopam Q) fmetam v 7 nin] ne si L, si Cl esse LR factione R 8 et calumniosis om. CR cumme[ntis] F 9 eoidt] concordia L confundere Q 10 scribenti uni P, scribentium de CR inde om. CR 11 auctoritste CR panureatar CR, pvi- retur Q 12 et F, om. CLPQR taae] snae C taanun LP 14 scrupolum] consiliam add. B 15 nostrum] non LPQ rationem Q libntam P, liberatM CQR, libntas FL V 16 fructu est tasatam R, fluctauantium C 17 saoerdotiam tuum C 18 et Jab.] eJaboramas L, laboramus C unitate R a C s. l. m. 2, am R 20 obtinereJ ponere LP; forL fonere balabandas FPQV, baila- bundas L, palabundas CRv 21 perficax Q et] ex P a om. R 22 secerni F ecclesiam CRv colligamus... qui om. R )

Quantum uero hic ad presbyterium quorundam et Felicissimi causam pertinet, quid hic actum sit ut scire posses, litteras ad te collegae nostri manu sua subscriptas miserunt, qui auditis eis quid senserint et quid pronuntiauerint ex eorum litteris disces. melius autem, frater, facies, si etiam exempla litterarum quae ad te legenda pro dilectione communi per Caldonium et Fortunatum collegas nostros proxime miseram, quae de eodem Felicissimo et de presbyteris isdem ad clerum istic, non et ad plebem scripseram, legi illic fratribus iubeas, quae et ordinationem et rationem rei gestae loquantur, ut tam istic quam illic circa omnia per nos fraternitas instruatur. exemplaria autem eadem nunc quoque per Mettium hypodiaconum a me missum et Nicephorum acoluthum transmisi. opto te, frater carissime, semper bene ualere. [*]( 1 in obstinatione Oo sua om. CR forore BQO CB superaederunt] perseuerauerunt CRv 2 discreciones et eeparationes Q factae eccleeiae QB (facta ecclesia M) 3 delictae Lx ipsa 01 ratione P 4 hinc B presbiterum C, presbyterorum RVv quornDdam) quendam C felkissimam C 5 hic P 8. I. m. 3 sit ut] sicut Q at te F 6 suscriptas P, scriptas V 7 quae senserintC n 8. Z. pronuntiauerit Cl 9 chacdonium LP, calcidonium C ci 8. I. 11 presbyteris spripsi, praesbytero F, praesbyterio CLPQBv isdem FLQ, eiusdem CPBv clerum istic] ecclesiastica corr. in ecclesiam C non et] non Q, nec non et PtJ, nostrum B, nostra C 12 illic] istic P iuueas F de ordinationem P, ordinem V ratione P 13 loquamur LP intic om. CB . per noa circa omnia CB 14 exempla CB eadem] earundem V 15 messium PQR, mertium C niceforum CFPQ acolitum CPQB 16 opto ... ualere Otn. CL in domino semper B. — Explicit ad Cornelium ∗II∗ P, om. L, Ad Comeliam eiplicit F, Ad Cornelium epistula (om. B) \'VI\' explicit QB, Explicit C. — )

Cum frequenter, carissimi, cognoueritis ex litteris meis quem et confessioni uestrae honorem et fraternitati conexae dilectionem meo sermone seruauerim, credatis quaeso et adquiescatis his litteris meis, quibus uobis et actui ac laudibus uestris et scribo et simpliciter ac fideliter consulo. grauat enim me adque contristat, intolerabilis perculsi et paene prostrati pectoris maestitia praestringit, cum uos illic conperissem contra Dei dispositionem, contra euangelicam legem, contra institutionis catholicae unitatem alium episcopum fieri consensisse, id est, quod nec fas est nec licet fieri, ecclesiam alteram institui, Christi membra discerpi, dominici gregis animum et corpus unum discissa aemulatione lacerari. quod quaeso ut in nobis saltem inlicitum istud fraternitatis nostrae discidium non perseueret, sed et confessionis uestrae et diuinae traditionis memores ad matrem reuertamini unde prodistis, unde ad confessionis gloriam cum eiusdem matris exultatione uenistis. [*]( Epist. XLVI. — Incipit ad Maximum et NicoBtratum (de unitate add. PQ) BFLPQ. — 4 post meis repetit cognoueritis B 5 fraternitatis F dilectionis F 6 meo sermone om. F, eoa sermone P et om. F 7 uobis et] uos et FLP, uos B; religiose fort. hac Q, et B 8 et fideliter FPQ, om. B 9 et intolerabilis Lv percolsi om. B, percussi Y et paene om. B, paene Fv rostrati F peccatoris M (pectoris Q) maestitia] maiestati B et praestringit P, perstringit JfQ* (praestringit Q\') 10 contra dei dispositionem om. F dei scripsi, ecclesiasticam v, om. BLPQY 11 institutionis] dispositionis B unitatis M, unitates Q\' 13 ecclesiam alteram LMPQI, alteram ecclesiam B, in ecclesiam alterum F, in ecclesiam alteram Q*, ecclesiam aliam v constitui v 14 animam F discessa FLP 15 quod] quos P obis Q, nobis BM saltim L, salutem Q1 (saltem. Q2M.) licitum in istum B 17 renertimini QI (reuertamini QXM) )