Quid enim magis aut in pace tam aptum aut in bello persecutionis tam necessarium quam debitam seueritatem diuini uigoris tenere? quam qui remiserit instabili rerum cursu erret semper necesse est et huc adque illuc uariis et incertis negotiorum tempestatibus dissipetur et quasi extorto de manibus [*]( Epist. XXX. — Incipit Cypriano papae pprr (pbris N) et diaconi (diac N) Romae consistentes FLN, Incipit ad Romn T, Incipit ad Cyprianum epistola cIeri et plebis Romanorum B, om. H. — 2 Cyprianus presbyteris T diacones H, diaconibus NlT consistentibus T 5 uigore] rigore FT 6 se om. Τυ dno B corr. 7 patere B 8 dei MV solius se debere iudicio V, solo debere se indicio T 9 suis om. H 10 facere om. B 11 ingenita om. BH tuorum ... l. 14 consiliorum om. B 12 non om. L inuenire T ut] et F 13 ueneremus Tx et om. FT 14 heredes B 15 possimus BTv, possumus F credimus T, crederemur LN, crederemus BH1 deprehendemur L, deprehenderemur N 16 eadem omnes Nt) confessione T, confesuone F sociati] solaci FT 17 pacem LT tam aptum] tantum H bellis BHLNT 18 tam] iam T quam] qua N debitam] debet ad B 19 rigoris H erret] eruct B 20 prtiM et om. H 21 eztoto B n )
550
consiliorum gubernaculo nauem ecclesiasticae salutis inlidat in scopulos, ut adpareat non aliter saluti ecclesiasticae consuli posse, nisi si qui et contra ipsam faciunt quasi quidam aduersi fluctus repellantur et disciplinae ipsius semper custodita ratio quasi salutare aliquod gubernaculum in tempestate seruetur. nec hoc nobis nunc nuper consilium cogitatum est nec haec apud nos aduersus inprobos modo superuenerunt repentina subsidia, sed antiqua haec apud nos seueritas, antiqua fides, disciplina legitur antiqua, quoniam nec tantas de nobis laudes apostolus protulit dicendo: quia fides uestra praedicatur in toto mundo nisi iam exinde uigor iste radices fidei de temporibus illis mutuatus fuisset, quarum laudum et gloriae degenerem fuisse maximum. crimen est. minus est enim dedecoris numquam ad praeconium laudis accessisse quam de fastigio laudis ruisse. minus est criminis honoratum bono testimonio non fuisse quam honorem bonorum testimoniorum perdidisse. minus est sine praeiudicio uirtutum ignobilem sine laude iacuisse quam exheredem fidei factum laudes proprias perdidisse. ea enim quae in alicuius gloriam proferuntur, nisi anxio et sollicito labore seruentur, in inuidiam maximi criminis intumescunt.
Hoc nos non falso dicere superiores nostrae litterae probauerunt, in quibus uobis sententiam nostram dilucida expositione protulimus aduersus eos qui se ipsos infideles inlicita nefariorum libellorum professione prodiderant, quasi hoc euasuri inretientes [*]( 10 Rom. 1, 8. ) [*]( 1 gubernaculorum F nauim v ecclesiasticae salutis om. H1 salutis] disciplinae B inlidant BHLT 2 salutis L 3 si om. BN, et hii H ipsa B quidem B 6 hoc] hos T nunc om. BWN est H 8. I. 7 aduersus ... Bubsidia add. H in marg. 8 haec ... antiqua om. H 9 protulisset LNv 10 dicendo] deligendo T 11 radicis T in illis T 12 laudem T, laudes F degenere B fuissem F, fuissent B 13 minus enim dedecoris est H, enim dedecoris B 15 fuisse] defuisse L 16 praeiudicione F, praedicatione BHLNTv 17 tacuisse T 18 laudes] claues B 20 maximis T s sup. ras. 22 dilucidam B, delucidam T expositionem T 23 et aduersus BHLNv eos om. B 24 hoc om. NHv sed in ras. H inretientis L, inretinendis B, irretinentes H )
551
illos diaboli laqueos uiderentur, quo non minus quam si ad nefarias aras accessissent hoc ipso quod ipsum contestati fuerant tenerentur, sed etiam aduersus illos qui accepta fecissent, licet praesentes cum fierent non adfuissent, cum praesentiam suam utique ut sic scriberentur mandando fecissent. non est enim inmunis a scelere qui ut fieret inpetrauit, nec est alienus a crimine cuius consensu licet non admissum crimen tamen publice legitur: et cum totum fidei sacramentum in confessione Christi nominis intellegatur esse digestum, qui fallaces in excusationem praestigias quaerit negauit, et qui uult uideri propositis aduersus euangelium uel edictis uel legibus satisfecisse, hoc ipso iam paruit quo uideri paruisse se uoluit. necnon etiam contra illos quoque qui inlicitis sacrificiis manus suas adque ora polluerant pollutis ante mentibus propriis, unde etiam sunt ipsae manus adque ora polluta, fidem nostram consensumque monstrauimus. absit enim ab ecclesia Romana uigorem suum tam profana facilitate dimittere et neruos seueritatis euersa fidei maiestate dissoluere, ut cum adhuc non tantum iaceant, sed et cadant euersorum fratrum ruinae, properata nimis remedia communicationum utique non profutura praestentur et noua per misericordiam falsam uulnera ueteribus transgressionis uulneribus inprimantur, ut miseris ad euersionem maiorem eripiatur et paenitentia. ubi enim poterit indulgentiae medicina procedere, si etiam ipse medicus intercepta paenitentia indulget periculis, si tantummodo operit uulnus nec sinit necessaria temporis remedia obducere cicatricem? hoc non est curare, sed si dicere uerum uolumus occidere.
[*]( 1 quod H quo ... l. 3 tenerentur om. H 2 farias aras arcessissent T 3 accepta BFT, acta HLNv 4 fierent] fuerint B 5 mandata B 6 ab scelere B imperanit v 7 non] non a se v 9 qui] quia B excusatione FNv, ezcnsationes B 10 qui om. B praepositis BT 11 vel legibus] legibus H 12 quod BLTv se om. BH 13 qui otn. B 14 pollutus H1, pullutis T propiis T 15 pollut L consensum que B 16 profana] fort. prona facultate B 17 et] ei F anersa H1 dissolueret T 18 euersorum] et uniuersorum B 19 fratrnum L properant animis B 20 praestarentur L \' et] ut B falsa B 21 transgressionibus T 22 uersionem B eripiantur HIT paenitentiam B 23 indulgentiae] penitentiae N procedere] prodere B, proficere v 24 indulge T 25 uultus T\' sinit] sint H conducere BHLNT 26 uerius B )552
Quamquam confessoram quoque, quos hic adhuc in carcerem dignitas suae confessionis inclusit et ad certamen euangelicum sua fides in confessione iam gloriose semel coronauit, litteras habeas conspirantes cum litteris nostris, quibus seueritatem euangelicae disciplinae protulerunt et inlicitas petitiones ab ecclesiae pudore reuocarunt, ne si hoc facile fecissent, disciplinae euangelicae ruinas non facile sarcirent, praesertim cum nulli magis tam congruens esset tenore euangelici uigoris inlibatam dignitatem seruare quam qui se excruciandos et excarnificandos pro euangelio furentibus tradidissent, ne martyrii honorem merito perderent, si in occasione martyrii praeuaricatores euangelii esse uoluissent. nam qui id quod habet non custodit in eo ex quo illud possidet, dum id ex quo possidet uiolat, amittit illud quod possidebat.
In quo loco marimafi tibi adque nberes gratias referre debemos et reddimus quod illorum carceris tenebras litteris tuis inluminasti, quod ad illos uenisti quomodo introire potuisti, quod illorum animos sua fide et confessione robustos tuis adlocutionibus litterisque recreasti, quod felicitates eorum condignis laudibus prosecutus accendisti ad multo ardentiorem caelestis gloriae cupididatem, quod pronos inpulisti, quod ut credimus et optamus uictores futuros uiribus tui sermonis animasti: ut quamquam hoc totum de fide confitentium et de diuina indulgentia uenire [*]( 1 quamquam] quam B carcere BHN 2 dignitatis H1 confessiones T 3 fide B gloriosae T, gloriosa v 5 ab] ad H 6 pudorem H reuocabunt B ne si FH, nisi BLNTv facile om. v 7 ruinae Bv sarcirentur v 8 esse H tenore scripsi, tenorem FHLNT, tenor B uigorem H illibatum v 9 dignitatemque v se om. N excruciandos] excusandos B 10 martyrum H1 . 11 si occisione B 12 esse uoluissent euangelii H, esse euang. u. B quo Tl id om. BT custodi in eos T 13 possidet] add. H: uideat amitti dum id ex quo possidet om. N id] hic B possedit H amittit om. FHT, uiolat Oxon. fort. recte 15 loco quo B tibi om. B 16 ct] ut B illo L carceres T tenebris B 18 animas H elocutionibus T 19 creati B felicitatis BT indignis B 20 prosecutos NT ascendisti B ardentiore caelesti B 21 cupiditate B pronos] in nos FHT, pronosit B inpulsisti L, polisti T, intellectu B ut] ue F 23 confidentium BN de om. B )
553
uideatur, tamen in martyrio suo tibi ex aliquo debitores facti esse uideantur. sed ut ad id unde digressus sermo uidebatur esse rursus reuertatur, quales litteras in Siciliam quoque miserimus subiectas habebis. quamquam nobis differendae huius rei necessitas maior incumbat, quibus post excessum nobilissimae memoriae uiri Fabiani nondum est episcopus propter rerum et temporum difficultates constitutus, qui omnia ista moderetur et eorum qui lapsi sunt possit cum auctoritate et consilio habere rationem. quamquam nobis in tam ingenti negotio placeat quod et tu ipse tractasti, prius ecclesiae pacem sustinendam, deinde sic conlatione consiliorum cum episcopis presbyteris diaconis confessoribus pariter ac stantibus laicis facta lapsorum tractare rationem. perquam enim nobis et inuidiosum et onerosum uidetur non per multos examinare quod per multos commissum uideatur fuisse et in unum sententiam dicere, cum tam grande crimen per multos diffusum notetur exisse, quoniam nec firmum decretum potest esse quod non plurimorum uidebitur habuisse consensum. aspice totum orbem paene uastatum et ubique iacere deiectorum reliquias et ruinas, et idcirco tam grande expeti consilium quam late propagatum uidetur esse delictum. non sit minor medicina quam uulnus est, non sint minora remedia quam funera, ut quomodo qui ruerunt hoc ruerunt quod caeca temeritate nimis incauti fuerunt, ita qui hoc disponere nituntur, omni consiliorum moderamine utantur, ne quid non ut oportet factum tamquam inritum ab omnibus iudicetur.
[*]( 1 uidear FT sibi B deuictores B factis L 2 id unde] eundam B et sermo B osse ... litteras om. T 3 reuertatur] reuersatum B sicilia BBLLNT 4 habetis H, haberebis L 5 incumbit B 6 fauiani N esset T 7 ista om. T maederetur B 8 sint L et] et cum BLN 9 in tam] istam B placeant B 10 prius esse Oypr. epist. 55 c. 5 consolatione H1 11 episcopis] plurimis T et diaconibus T 12 pariter** B, om. T ac st.] adstantibus BH 13 ratione H inuiosum L 14 permissum uidetur T 15 et in unam T, et unam B, et unum LNv 16 diffusum per multos T quoniam n. f. d. p. esse om. FHT firmum] primum B 17 uidetur H 19 alterum et T s. l. 21 est om. v non sint ... funera om. T sit minor L 22 funeraJ uulnera maluit Baluzius ruerunt] fuerunt B ob hoc v ruerunt om. H 23 nititur B 24 nitantur B 25 hominibus B ) 554