Conlationes Patrum (Collationibus)

non enim liberum arbitrium, sed dominus soluit conpeditos: non nostra uirtus, sed dominus erigit elisos: non lectionis industria, sed dominus inluminat caecos, quod Graece dicitur ϰύϱιος σοϕοι̃ τυϕλούς, id est dominus sapientes facit caecos: non nostra cautio, sed dominus custodit aduenas: non nostra fortitudo, sed dominus adleuat (siue suffulcit) omnes, qui conruunt. haec autem dicimus, non ut studium nostrum uel laborem atque industriam quasi inaniter et superfluo inpendenda uacuemus, sed ut nouerimus nos sine auxilio dei nec adniti posse nec efficaces nostros esse conatus ad capessendum tam inmane praemium puritatis, nisi nobis adiutorio domini ac misericordia fuerit contributum. equus enim paratur in diem belli: a domino autem est adiutorium, [*]( 1 Phil. 2, 13 5 Phil. 1, 29 11 Ps. 67, 29 15 Ps. 145, 7 16 1. c. 8 19 1. c. 9 20 Ps. 144, 14 26 Prov. 21, 31 (LXX) ) [*]( 1 quod om. W - 2 nobis Xx et post uelle om. 0 4 et ante bonam om. DI 8 connersationis 0XI 15 airtutis D\' 17 grece DWOPX ϰύϱιος] k DW kc X 18 τyΦaoyc W τΦΔmc X graeca om. P plane corrupta sunt in 0 21 curruunt JD1 P1 22 inpeadendo W(c) 23 ausilio 0 24 conatos WQP1 capescendum D1OX1 eapisc. P 25 adiutoria Dx aiutorio 0 27 die DOP est autem 0 )

oportet ergo nos semper cum beato Dauid canere: fortitudo mea, et laudatio mea non liberum arbitrium, sed dominus: et factus est mihi in salutem. quod doctor quoque gentium non ignorans idoneum se factum ministerio noui testamenti non suo merito nec sudore, sed dei miseratione, proclamat: non quod simus, inquit, idonei cogitare aliquid ex nobis quasi a nobis, sed sufficientia nostra ex deo est. quod minus Latine, sed expressius dici potest: idonitas nostra ex deo est. denique sequitur: qui et idoneos nos fecit ministros noui testamenti.

In tantum autem uniuersa quae ad salutem pertinent apostoli sibimet a domino largita senserunt, ut ipsam quoque fidem praestari sibi a domino postularent dicentes: adde nobis fidem, plenitudinem eius non libero arbitrio praesumentes, sed dei sibi credentes munere conferendam. denique docet nos idem auctor salutis humanae, quam ipsa fides nostra lubrica sit et infirma et nequaquam sibi sufficiens, nisi fuerit auxilio domini roborata, dicens ad Petrum: Simon Simon, ecce Satanas expetiuit uos ut cribraret uos tamquam triticum: sed ego rogaui patrem meum, ne deficeret fides t u a.

quod alius in semet ipso sentiens fieri et quodammodo fidem suam infidelitatis fluctibus ad perniciosi naufragii uidens scopulos perurgueri ad eundem dominum auxilium fidei suae postulans dicit: domine, adiuua [*]( 1 I Reg. 2, 9 (LXX) 2 Ps. 117, 14 7 II Cor. 3, 5 10 L c. 6 14 Luc. 17, 5 19 Luc. 22, 81-32 25 Marc. 9, 23 ) [*]( 1 fortitudinem W 3 et ante factue om. W 4 in Balute 0 7 quo Dl inquid DWPX1 9 quod minus..... ex deo est crasa in D pote est 0 idonitas WOPX: idoneitas v 14 prestare D1 dfie adde (diie ad in ras. m. 2) D domine auge v 16 conferentes W conferenda 0 17 auctor idem D 19 aymon symon WP 20 uos ante ut eras. in D crebraret W cribaret 0 uos om. 0 22 dificeret W alios WlOP 24 scopolos WO perurguere D perurgeri PX )

quae si in Petro ne deficeret domini egebat auxilio, quis erit tam praesumptor et caecus, qui se erga huius custodiam cotidiano domini credat adiutorio non egere ? praesertim cum ipse dominus in euangelio hoc ipsum euidenter expresserit dicens: sicut palmes non potest fructum facere a semet ipso nisi in uite manserit, ita et uos nisi in me manseritis, et iterum: quia sine me nihil potestis facere.

quam sit igitur ineptum ac sacrilegum quicquam de bonis actibus nostrae industriae et non dei gratiae uel adiutorio deputare, manifeste probatur dominica protestante sententia sine sua inspiratione uel cooperatione spiritales fructus exhibere neminem posse. omne enim datum bonum et omne donum perfectum de sursum est descendens a patre luminum. Zacharias quoque: quia si quid bonum, ipsius est, et si quid optimum, ab ipso. et ideo constanter beatus apostolus quid, inquit, habes quod non accepisti? quodsi accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis?

Summam quoque tolerantiae qua temptationes inlatas sustinere possimus non tam in nostra uirtute quam in dei misericordia et moderatione consistere beatus apostolus ita pronuntiat: temptatio uos non adprehendit nisi [*]( 9 loh. 15, 4 12 1. c. 5 17 Iafc 1, 17 19 Zach. 9, 17 (LXX) 21 I Cor. 4, 7 27 I Cor. 10, 18 ) [*]( 2 aarilio 0 4 lebertate Wx libertatem 0 5 donare D* 7 hninamodi D\'łP 9 expreserit Dx 16 aspiratione (a ita ras. m. 2) D quooperatione 0 uel cooperatione om. W opitalatione uel incpiratione X cooperatione vel insp. r spiritalis Wl 19 saccharias D zaccarias 0 bonum DlW: boni D2OPX 20 obtimum WO 21 inquit Or inquid DP: om. W quid eaim habes Xc 24 quam temt. 0 27 adprehendit WIXi adprehendat DOP adprehendet W* )

Ipsum denique timorem dei, quo firmiter eum tenere possimus, a domino nobis Hieremias propheta ex persona dei manifeste testatur infundi ita dicens: et dabo eis cor unum, et uiam unam, ut timeant me uniuersis diebus: et bene sit eis, et filiis eorum post eos. et feriam eis pactum sempiternum, et non desinam eis bene facere: et timorem meum dabo in corde eorum ut non recedant a me. Ezechiel quoque: et dabo eis cor unum, et spiritum nouum tribuam in uisceribus eorum: et auferam cor lapideum de carne eorum, et dabo eis cor carneum: ut in praeceptis meis ambulent, et iudicia mea custodiant, [*]( 6 Hebr. 13, 20-21 10 II Thess. 2, 15-16 17 Hierem. 32, 8^—40 22 Etech. 11, 19-20 ) [*]( 1 permittet D\': permittit D1W2X permittat WlOP et D\' ex altera correctione 2 it D faciat X1 contemptatione D 8 et exitum WO: etiam ex. PX etiam pronentum in ras. m. <3 D 9 bono om. 0 placet v 10 thesalonio. DWX teeaL 0 neniat W 11 dominus noiter P 13 bonorum 0 ezortetar D WOP 16 iherem. 0 17 dni manifestatur 0 18 unum] nouum DiP anam (un in ras.) D nouam P 21 in corde (εἰς rijv ϰαϱδίαν) DWX\': in corda OPX1 22 hiezecbihel (hies m ras. m. 2) D hiieaechihel 0 ezechihel P 23 unum D1WO: nouum D\'PX )

Quibus manifestissime perdocemur et initium uoluntatis bonae nobis domino inspirante concedi, cum aut per se aut per exhortationem cuiuslibet hominis aut per necessitatem nos ad salutis adtrahit uiam, et perfectionem uirtutum ab eodem similiter condonari, nostrum uero hoc esse, ut adhortationem auxiliumque dei uel remissius uel enixius exsequamur, et pro hoc nos uel remunerationem uel supplicia dignissime promereri, quod eius dispensationi ac prouidentiae erga nos benignissima dignatione conlatae uel negleximus uel studuimus nostrae oboedientiae deuotione congruere.

quod euidenter in Deuteronomio aperteque describitur: cum, inquit, introduxerit te dominus deus tuus in terram, quam possessarus ingrederis, et deleuerit gentes multas coram te, Ch ettaeum et Gergesaeum et Amorraeum, Chananaeum, et Ferezaeum, Euaeum et Iebusaeum, septem gentes multo maioris numeri et robustiores te: tradideritque eas dominus tibi, percuties eas usque ad internicionem. non inibiscumeis foedus, neque sociabis cum eis coniugia. quod igitur introducontur in terram repromissionis, quod delentur gentes multae coram eis, quod traduntur in manus eorum nationes maioris numeri et robustiores quam populus Israhel, dei esse gratiam scriptura pronuntiat.

utrum autem percutiat eas Israhel usque [*]( 13 Dent. 7, 1-8 ) [*]( 3 et eras. in D 4 insperante D1 8 enexiaa W ezequamur 0 10 digaissima Xc dispensatione D1 11 necleximus WO 13 discribitur DlP discribetnr W inquid DW P 16 ingrederis DIWO: ingrediaris D\'PX 16 etbaeam D dieteum WP cetheum 0 hettheum X gergesseam OX 17 chaDnaneum Dl chananeum D2P2 X cananeum WO chanaaneum P1 feiezeum DOPX et eoaeum OP gebusseam D hiebusseum 0 hiebxueum P 19 tradederitqae Dl dominus etn. WOX 20 internitionem DWPX 23 nationis Dl maiores 0 W isrf DW frhl 0 (passim) 25 iart W )