Conlationes Patrum (Collationibus)

Nec enim talem deus hominem fecisse credendus est, qui nec uelit umquam nec possit boaum. alioquin nec liberum si permisit arbitrium, si ei tantummodo malum ut uelit et , possit, bonum uero a semet ipso nec uelle nec poeee concessit. et quomodo stabit illa domini post praeuaricationem primi hominis lata sententia: ecce Adam factus est sient unus ez nobis, sciens bonum et malum?

non enim talis ante fuisse putandus est, qui boni esset prorsus ignarus. alioquin uelut quoddam inrationabile atque insensatum animal eum fatendum est fuisse formatum : quod satis absurdum atque a catholica fide omnimodis alienum eet. quin immo secundum sapientissimi Salomonis sententiam fecit deus hominem rectum, id est, ut tantummodo boni scientia iugiter frueretur, sed ipsi quaesiuerunt cogitationes multas: facti enim sunt, ut dictum est, scientes bonum et malum. concepit ergo Adam post praeuaricationem quam non habuerat scientiam mali, boni uero quam acceperat scientiam non amisit.

denique non amisisse hnmanum genus post naricationem Adae scientiam boni etiam apostoli sententia euidentissime declaratur, qua dicit: cum enim gentes, quae legem non habent, naturaliter ea quae legis sunt faciunt, hi legem non habentes ipsi sibisunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium reddente eis conscientia et inter se inuicem cogitationibus accusantibus ant [*]( 3 Nec enim ...... p. 879,2 occulta bominum] Prosp. 9, 2. 10,1 ) [*]( 8 Gen. 8, 22 14 Eccles. 7, 99 (LXX) 16 L c. 22 Bom. 2, 14-16 ) [*](4 uellit Π1, item infra 6 concessinet II 8 inlats Υ data O 10 est ΠΥΟϕ Pr.: om. Σ 11 anrationabilem Σ 13onoi modo T 14 salamonis ΣΠ 15 scientiam Σϕ1 16 quesierant ΠΥΟϕPr. 19 acciperat Π1 22 qua] que 0 24 bii Σ hic O )

et ne fprte hanc eorum oaecitatem aliquis naturae, non uoluntati possit adscribere, alibi ait: educ foras populum caecum, et oculos habentem: surdum, et aures ei sunt, et iterum qui habentes, inquit, oculos non uidetis: et aures, et non auditis. dominus etiam in euangelio quia uidentes, inquit, non uident et audientes non audiunt neque intellegunt. et adinpletur in eis prophetia Esaiae dicens: auditu audiretis, et non intellegetis: et uidentes uidebitis, et non uidebitis. incrassatum est enim cor populi huius, et auribus grauiter audierunt: et oculos suos concluserunt: ne quando uideant oculis, et auribus suis audiant, et corde intellegant, et conuertantur, et sanem illos.

denique ut possibilitatem boni eis inesse signaret, increpans Pharisaeos quid autem, inquit, etiam ex uobis ipsis non iudicatis quod iustum est? quod utique non eis dixisset, nisi eos indicio naturali id quod aequum est scisset posse discernere. unde cauendum nobis est, np ita ad dominum omnia sanctorum merita referamus, ut nihil nisi id quod malum atque [*]( 20 denique..... p. 380,1 adscribamas natarae] Prosp. 11,1—2 ) [*]( 4 Eaai. 42, 18-19 9 Esai. 43, 8 10 Hierem. 5, 21 12 Mt. 13, 13 14 Esai. 6, 9-10 (LXX) 21 Luc. 12, 57 ) [*]( 2 prof. II 3 sed] sed etiam II 4 inquid O 5 qui S Π1O: quis IPTv 6 et qui caecus T adquos II atquem 0 8 posset T 11 inquid ΠΟ et ante non om. T audistis 0 12 inquid 710 14 prof. II eseiae ΣΠ esaye 0 15 intellegitis Π1 uidebitis et non om. Σ 18 clauserunt T 19 suis om. IIv 22 inquid 0 quid 0 23 eis non Tv eoe om. II 25 est nobis Υv deum Otp Pr. r )

haec ergo cogitatio atque iste tractatus regis Dauid utrumne bonus et ex deo, an malus et ab homine fuisse dicendus est? si enim bona atque ex deo fuit illa cogitatio, cur ab eo a quo inspirata est eidem negatur effectus? si autem mala et ex homine fuit, cur laudatur a domino? restat ergo ut et bona et ex homine fuisse credatur. in quem modum etiam nostras cotidie cogitationes possumus iudicare. neque enim aut soli Dauid bonum ex semet ipso cogitare concessum est, aut nobis, ne quid boni umquam sapere aut cogitare possimus, naturaliter denegatur.

dubitari ergo non potest inesse quidem omni animae naturaliter uirtutum semina beneficio creatoris inserta: sed nisi haec opitulatione dei fuerint excitata, ad incrementum perfectionis non poterunt peruenire, quia secundum beatum apostolum neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat deus. adiacere autem homini in quamlibet partem arbitrii libertatem etiam liber ille qui dicitur Pastoris apertissime docet, in quo duo angeli unicuique nostrum adhaerere [*]( 4 uoluitque..... p. 881, 4 uel amare] Prosp. 12, 1. 18, 1 ) [*]( 4 III Reg. 8,17—19 23 I Cor. 3, 7 26 cf. VIII, 17,1 ) [*](2 salamonis ΣΠ 4 moram (et in ras.) Σ1 memoraret Σ2 affatus T 5 DOmini Υϕ Pr. v israel 2 8 pertractans Υϕ Pr. r 9 tu non T nomine Π1 10 iste om. 0 11 utrum II 18 quur O, item infra ei denegatur ϕ 16 ad eras. ante modum in II cottidie T 17 ipsum Π1 18 quit bonum quam 2 19 post denegatur in TO cap. 13 incipit )

et idciroo manet in homine liberum semper arbitrium, quod gratiam dei possitvel neglegere uel amare. non enim praecepisset apostolus dicens: cum metu ettremore uestram salutem operamini, nisi scisset eam uel excoli a nobis posse uel neglegi. sed ne crederent se ad opus salutis diuino auxilio non egere, subiungit: deus est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere, pro bona uoluntate. et idcirco Timotheum monens noli, inquit, neglegere gratiam dei quae est in te, et iterum: ob quam causam moneo ut resuscites gratiam dei quae est in te.

inde est quod etiam Corinthiis scribens hortatur et conmonet, ne indignos se gratia dei infructuosis operibus exhiberent, dicens: adiuuautes autem et obsecramus neinuacuum gratiam dei recipiatis. quam sine dubio quia in uacuum receperat Simon, non profuit ei perceptio gratiae salutaris. non enim praeceptis beati Petri maluit oboedire dicentis: paenitentiam age ab hac nequitia tua, et ora deum si forte remittatur tibi haec cogitatio cordis tui: in felle enim ama.ritudinis et obligatione iniquitatis uideo te esse.

praeuenit ergo hominis uoluntatem, quia dicitur: deus meus misericordia eius praeueniet me, et rursum deum remorantem atque utiliter quodammodo subsistentem, ut nostrum experiatur arbitrium, uoluntas praeuenit nostra, cum dicitur: et mane oratio mea [*]( 5 Phil. 2, 12 8 1. c. 13 10 I Tim. 4, 14 11 II Tim. 1, 6 14 II Cor. 6, 1 18 Act. 8, 22-23 23 Pe. 58, 11 26 Pa. 87, 14 ) [*]( 1 ac ex et 2 3 liberum Bemper ΠΟϕ Pr.: semper liberum I lib. arbitr. semper T 6 neclegi 2 7 ne] nec 0 10 inquid ΠΟ neclegere 2 11 ammoneo 0 12 etiam quod 2 13 corrinthios n 14 gratiae TO adiurantes T 15 et om. O 16 reciperat II\' 17 praefuit Σ1 18 dicentes Π1 19 nequitia] neglegentia Π 20 cordis tui om. 2 21 obleg. 7T 22 uoluntae Π1 quia qui dicit T uoluntatem misericordia domini de qua dicitur v 24 rursus IITOv )

aduocat etiam nos et inuitat, eum dicit: tota die expandi manus meas ad populum non credentem mihi et contradicentem, et innitatur a nobis, cum dicimus ei: tota die expandi manus meas ad te. expectat nos, cum dicitur per prophetam: propterea expectat dominus ut misereatur uestri, et expectatur a nobis, cum dicimus: expectans expectaui dominum, et respexit me, et: expectaui salutare tuum domine. confortat nos, cum dieit: et ego erudiui, et confortaui bracchia eorum: et in me cogitauerunt malitiam, et ut nosmet ipsos confortemus hortatur, cum dicit: confortate manus dissoltitas, et genua debilia roborate.

clamat lesus: si quis sitit, ueniat ad me et bibat, clamat etiam adu eum propheta: laboraui clamans, raucae factae sunt fauces meae: defecerunt oculi mei, dum spero in deum meum. quaerit nos dominus dicens: quaesiui, et non erat uir: uocaui, et non erat qui responderet, quaeritur et ipse a sponsa flebiliter conquerente: in cubili meo in noctibus quaesiui quem dilexit anima mea: quaesiui eum et non inueni eum, uocaui eum et non respondit mihi.