Epistulae imperatorum pontificum aliorum

est et ille modus, quod saepe uelut generaliter et absolute dicitur, cum tamen ad omnes generaliter <non> pertinere manifestum est, ut cum dicitur Abrahae: in semine tuo benedicentur omnes gentes, omnes quidem gentes benedicentur nec erit ulla natio sub caelo, cui non praedicetur euangelium, et tunc ueniet finis, sed ipsae gentes non ex integro omnes benedicentur, quia non omnium est fides; uel sicuti est: omnis lingua confiteatur deo. cui locutioni sensus ille conectitur, cum ex parte totum saepius nuncupatur, sicut et tunc homo Iuda, cum totam gentem procul dubio nominaret.

sic et illi filii sancti uideri possunt uocati, quia multi uel plurimi ex his per ea, quae dicta sunt, mysteriis imbuti caelestibus sancti efficientur, et merito iam esse dicti sunt, quod futuri sunt, uel ex ea portione, qua per religiosum parentem erant participes sanctitatis, tamquam iam ex integro id essent, sancti sunt nuncupati, uel, quia ex talibus filiis multi futuri essent plenae sanctificationis heredes, iam et isti ex eo, quod futuri fuerant, nuncupati sunt, et, licet hoc essent plurimi forsitan non futuri, a parte sanctorum toti sancti generaliter sunt uocati.

De resurrectionis uero qualitate uel de ea, quae post resurrectionem species sit futura, audiamus apostolum praedicantem, ubi ait: sed dicet aliquis: quomodo resurgent mortui? quali autem corpore uenient? et humanae mentis diffidentiam redarguens, eam merito stultam, quae deo quicquam iudicaret impossibile, nuncupando, conpetenter ex rerum etiam uisibilium et t humanis conuersationibus usitatam [*]( 3 Gen. 22, 18 6 cf. Matth. 24, 14 8 Rom. 14, 11 23 Bqq. Cor. I 15, 35-38 ) [*]( 2 non add. o2 3 6abrahę V 6 ueniat V, correxi ipse V 9 nunccupatur V 10 tunc cod. Angelic.: nunc V 11 filii scripsi: fideli Y, fideles o 16 et 18 nunceupati V 18 sint V, corr. a 19 non Thiel: nunc V 25 eam scripsi: quam V, quo seruato 26 nuncupat Thiel 27 fort. et humanis conuersationibus usitatarum <multitudine; similitudinem; et delendum suadet Hartel )

quam similitudinem ad resurrectionem corporis post mortem futuram conuenienter aptauit. deinde quod secutus adiecit: et quod seminas, non corpus, quod futurum est, seminas sed nudum granum ut puta tritici et ceterorum; deus autem dat illi corpus prout uoluit, ad qualitatem iam et speciem, quae post resurrectionem futura est, genus conparationis adhibere curauit. prout uoluit inquit: quid adhuc quaeris? prout uoluerit deus, sic dabit unicuique corpus ineffabili potentia suscitatum.

sed forsitan arbitreris ideo magis significari non unicuique suum reformandum proprie corpus, cum adstruatur prout deus uoluerit esse reparandum. diligenter ergo sensum plenius haec tractantis intende, si scire conaris, cuiusmodi corpus unicuique sit deus hoc ipsum prout uoluerit redditurus, et tamquam tibi iam tunc ad ista respondentis apostoli uerba perpende. nosse desideras, quale resuscitatis hominibus corpus prout deus uoluerit sit daturus: agnosce prudenter: et unicuique seminum proprium corpus, quod utique non sine causa uir deo plenus adnectit, nisi ut futuras hominum huiusmodi dubitationes expelleret. audi, inquam, quod sapienter adiecit. et ex similitudine rem ipsam, cui comparatur, agnosce.

et unicuique inquit seminum proprium corpus: si in similitudine proprium corpus, ergo et in re, cuius similitudo est, proprium corpus certum est esse reddendum; semina enim ista sine controuersia hominibus comparauit, de quorum utique morte et resurrectione loquebatur, atque ideo singula singulis conferens, quantum ad uiuificanda post mortem corpora pertineret, de grani non prius uiuificati quam mortui [*]( 3 non addidi secundum Vulgatam; uulgo post moriatur ponebant signum interrogationis 4 simultitudinem V, corr. a 9 specie V, corr. oJ 19 nosce V, corr. p 24 similitudine V, corr. 0 29 singula Car.: singulas V 30 morte V, corr. o )

dehinc quali post resurrectionem corpore censeretur esse quisque uenturus, id est, utrum hac conditione, quam moriendo gestauerat, an longe meliore, nihilominus illa similitudine patefecit, qua secutus exposuit: et tu quod seminas, nudum granum seminas, ut puta tritici aut alicuius ceterorum, et deus dat illi corpus prout uult. in hac ergo forma corpus deum dare decentius quam obierat euidenter expressit, sicut in subsequentibus dicitur: seminatur in corruptione, surgit in incorruptione; seminatur in ignobilitate. surgit in gloria: seminatur in infirmitate, surgit in uirtute: seminatur corpus animale, surgit corpus spiritale.

ecce quemadmodum hominis morientis non hoc seminatur, quod corpus est post futurum: ecce prout uult deus intellegitur resurrecturis corpus reformare post mertem, cum inaestimabili suae misericordiae uoluntate, quod fuerat in corruptione seminatum. incorruptibili nobilitate restaurat; quod fuerat terrenae conditionis in ignobilitate sopitum, in gloria caelesti resuscitat; quod fuerat mortalitatis infirmitate resolutum, redintegrat inmortalitatis decore uestitum: postremo, quod fuerat animale defunctum, corpus spiritale restituit et reformat.

quae cuncta ad statum meliorationis sublimationisque respiciunt; illa uero, quae restat, pars conparationis adnexae specialiter ad proprietatem corporis unicuique rethibendam pertinere firmatur, qua consequenter dicitur: et unicuique seminum proprium corpus, ubi satis apparet in quauis resurgentium claritate proprietatem corporis esse mansuram.

nec otiosum est, quod beatus apostolus. [*]( 9 Cor. I 15, 42-44 ) [*]( 2 resurrectione V, corr. 0 3 hec V, corr. 0 gustauerat Y, corr. Mansi an p2: a V 4 quam 0 10 racorruptione et 11 gloria scripsi secundum ..ulg.: incorruptionem .. gloriam V Car. 12 uirtutem Car. 13 queadmodum a: quN admodum in que admodum corr. V 22 restituat et reformet V, corr. Car. 25 rethibenda V, corr. Car. )

ut proprietatem corporum, sicut dictum est, quam una species discernere non ualebat, seminum diuersitas indicaret subpeditaretque plene comparationi facultas, per quam ad specialitatem corporum designandam conuenientissime diceretur et unicuique seminum proprium corpus, ut, quod una species cuiuslibet grani discreto sexu, qui ei nullus est, <int>imare non posset, exprimendae corporum proprietati, sicut saepe iam dictum est. seminum diuersitas intellegentiam ministraret.

triplex igitur in hac conparatione propositio, disputatio, definitio est, et quantum ad intellegendam resurrectionem pertinet corporalem, ex similitudine grani non prius uiuificati quam mortui conpetens similitudo sufficiensque deprompta est. quantum uero ad id attinet, quia non id corpus seminatur, quod futurum est, sed deus dat illi corpus prout uult, in eiusdem continentia lectionis necessario causa reseratur, cur corruptibile corpus seminatum perhibetur incorruptibile rediturum et cetera, quae huic sensui probantur adhaerere. [*]( 1 loqueretur addidi secutus Thielium < loqueretur de solo • 6 sed ut etc.] per anacoluthiam dicta sunt, cum desit uerbum quod pendeat a quod (p. 430, 28) 7 proprius V, corr. o adseret V, corr. cod. Angelic. 10 futurarum V, corr. p2 11 quoque V: quaeque o, quaecumque Labb. 15 plene scripsi: pleng V 18 est intimare scripsi: ostimare F, <cst. aestimari Thiel 19 posset V: potest ..jdonea> Thiel 28 cur scripsi: cum V )

proprium corpus esse reddendum. et resurgent ergo homines uiuificat.i post mortem, qui utique prius morientibus et postmodum uiuificandis seminibus conparati sunt; et non hoc, quod moriuntur, id est tamquam seminantur, resurgunt sed deus eis dat corpus ut uult, ut sit de <corruptibili in>corruptibile, de mortali inmortale, de animali spiritale, ut quod mortis fuerat conditione decoloratum, inmortali decorum integritate reddatur. et proprium corpus, sicut unumquodque seminum, sine dubio recepturi sunt, quod quia diuerso sexui in uno semine conparari non poterat, ex seminum diuersitate conlatum est, ut ex diuersitate seminum corporum proprietas signaretur; si uero proprium corpus resuscitatus quisque suscipiet, indubitanter est consequens, ut unicuique sexui corpus proprium reformetur, quia, sicut dictum est, et unicuique seminum proprium corpus restituitur adtributum et, si unicuique seminum proprium corpus restituitur, per quae utique semina in utroque sexu omne genus hominum designatum est, sequitur, ut omne genus humanum, quod in utroque sexu istis est seminibus designatum, proprium sit corpus habiturum.

Haec nos ex uerbis apostoli fas est sobria consideratione metiri, ultra quae praeuaricantum est temeraria curiositate prorumpere. propter quod etiam commonemur: altiora te ne quaesieris et. fortiora te ne fueris scrutatus, et: non [*]( 29 Eccli. 3, 22 30 Rom. 12, 16 ) [*]( 12 corruptibili incorruptibilo 02: corruptibile V 14 dequorum V. corr. Thiel 26 habiturum Thiel: arbitrium V, resumpturum Edit. regia 27 hoc 0 28 ultraq; V praeuaricandum V, correxi: canendum (J2 )

quasi uero humani corporis aliqua membra culpabilia uel de<de>cora uel reprehensibilia sint creata, cum deus fecerit omnia bona ualde et unam<quam>que speciem in suo genere conpetenti decore subnixam, nisi quod haec, quae inhonesta nostra sunt dicta, concupiscentiae primordialis decolorasset excessus: quae utique sic fuerant instituta, ut ad nutum mentis humanae famulantia tantummodo ex animae rationalis arbitrio ad procreandae sobolis causam suis officiis fungerentur, praeter hanc uero causam nihil contra mentis imperium uel praeueniendo insolentius uoluntatem uel, cum id uoluntas expeteret, quicquam rebellionis adferrent. sed postquam anima summis suis subiecta non constitit, pari in se ipsa naturae contumacis lege punita superbia est, ut huic quoque id est animae dominio subiecta consequenter obsequia repugnarent et, quod uetiti praesumptione contraxerat humanae mentis inoboediens adpetitus, in ea parte corporis indicaret, qua degeneris ac decoloratae superbaeque radicis procul dubio uitiosa fuerat generatio propaganda.

quae utique si hic, nisi essent hac exorbitatione foedata, potuerant decore tantum humano generi propagando tam honesta quam moderata persistere etiam in corpore sine [*]( 3 Cor. I 2, 9 11 cf. Gen. 1, 31 (Eccli. 39, 21) ) [*](tiraeDtihufi 4 diligcntibu.T V (qui diligunt illum Vulg.) 9 audiat V, corr. o2 uero p2: uerbo V 10 decora V, corr. Tliiel 11 unamque V, corr. Car. 18 uel praeueniendo Thiel: quę praeueniendo V. praeueniendoque p2 19 uoluntate V, corr. p2 quicguam V 20 adferent V animam V, corr. o2 25 superbjeque V . 26 radiciis V, corr. o 27 hanc r, corr. p ) [*]( xxxv. ) [*]( 28 )

quam autem condita sunt honesta humanae membra substantiae, etiam res illa nos admonet, quod cum in paradiso nudi essent primi parentes, nihil in his confusionis habuerint, unde post peccatum et concupiscentiae uirus ingressum corporum suorum inordinata perturbatione confusi sunt, atque ideo satis apparet, quod, si in illa quamuis felicitate paradisi positis, terreno tamen corpore constitutis conspici sine confusione potuerunt, multo magis in spiritali corpore atque in illa sublimi beatitudine, quae similitudinem gestura est angelorum, et, ut homini in carnis resurrectione nihil desit, integer reformetur et, ne aliquid deforme conditor creasse uideatur, si quid de resuscitato corpore subtrahatur, bonum potius eius opus inde etiam conprobetur, ut eius conditio in illius quoque claritatis decore permaneat;