Epistulae imperatorum pontificum aliorum

Etiam illud praeterea diligentius intuendum est, quod quosdam mouere perspeximus, id est quod ait apostolus, cum coniugibus fidelibus infidelibusque loqueretur, sanctificari scilicet siue uirum siue mulierem infidelem per cuiuslibet sexus fidele consortium.

et inprimis non inconuenienter occurrit, quod dictum est de foedere coniugali: erunt duo in carne una, per quod possit consequenter intellegi, ut quoniam cuiuslibet coniugis fidelis corpus templum est dei et regeneratione purgatum diuinique sanctificatum per purificationem mysterii, secundum quendam modum per coniugalis unitatem carnis etiam coniugis infidelis sanctificatio corpus attingat longeque distet ista societas ab illo consortio, quod in utrisque coniugibus idolis mancipatum est et inmundi spiritus habitatione pollutum, dum in illo genere nuptiarum per legem foedusque coniugii ad alterum tametsi nescientem forsitan nec uolentem diuina benedictio per <fidem> alterius unitae sibi carnis accedit, in isto uero et principalis illa [*](4 loh. I 2, 1 sq. 11 Cor. I 1, 31 16 cf. ibid. 7, 14 18 Gen. 2, 24, unde saepius adferuntur in Nouo Testamento ) [*]( 14 id (qua ligatura, is qui hanc partem codicis scripsit, semper ita utatur, ut exprimat id est cf. Proleg. cap. I) V: id o, idem Thiel 21 purificatione Y, corr. 0 28 fidem inserui: quae tradita sunt Thielius ita explicanda putat, ut ex eis quae praecedunt, subaudiatur benedictionem )

deinde non inrationabiliter, quantum arbitror, et illud concurrit, ut oratione fidelis cuiusque coniugis etiam infideli misericordia quantacumque praestetur. uel ipsa certe, quae ad salutem pertineat temporalem. in qua misericordia non parum diuinae pietatis adquirit et per hoc secundum quendam modum particeps diuinae dignationis effectus edicitur. si enim cibos, qui per legem sacram describuntur inmundi, per uerbum dei sanctificari testatur apostolus (unde etiam illud est: quod deus mundauit, tu commune ne dixeris), non erit absurdum nec inconueniens, quod per fidelis coniugis precem, quam fieri pro ipsa certum est affectione coniugii, aliquid etiam infidelis coniux sanctificationis per misericordiam diuinam, quam fidelis coniugis implorat supplicatio, consequatur longeque differat, sicut dictum est, ab illo conubio, in quo utrique coniuges a uerae diuinitatis puritate sunt exteri et uisitatione submoti sed inmundos utrique spiritus inuocantes pari inmunditia sunt referti.

nam si comparatione leuium uel grauium peccatorum iustificatus dicitur ab eo, qui maioribus est uitiis inuolutus, ille quem minor reatus inuoluit (sicut dicitur ad Hierusalem, quae tunc criminum et praeuaricationum inmanitate feruebat: . iustificasti sororem tuam Sodomam): quanto magis iustificatio uel sanctificatio etsi non plena atque perfecta, secundum tamen quendam modum conpetenter accipitur, ubi non solum a fide< li> coniuge minus peccatur sed ab eo etiam [*]( 11 cf. Tira. I 4, 5 12 Act. 11, 0 25 cf. Ezech. 16, 46—51. ) [*](2 fort, reddit utrum Y, corr. ps 4 extemus Y: \'aut externura legendum aut supplendum est\' Thiel 10 affectus Y, corr. pJ 12 comune V 14 fidelcs coniuges V, corr. p1 16 quam pJ: qnę V 19 uisitatione (?) Thiel: uisitarie V, uoluntarie Mansi 20 inmundo utrisque Y. corr. o 28 hirJm Y 28 fideli o: fide V )

nam secundum quendam modum hanc sanctificationem per fidelem coniugem etiam infideli coniugi peruenire haec ipsa uerba testantur apostoli, siquidem non iam < in >fidelem coniugem legitimam sanctificationem sumpsisse confirmat, quia per fidelem coniugem quippiam sanctificationis adquirat; denique, qua sit conditione censendus, secutus adiunxit: nam si infidelis <discedit> discedat, non iam inde tamquam fidelem suscipi designans, quia per haec, quae dicta <sunt>, aliquid ad eum peruenit, fidelis coniugis siue consortium seu precem, diuinae sanctificationis et gratiae; sed nisi ipse quoque fidelis existat, pro infideli sit procul dubio iudicandus.

est etiam ille modus infideli coniugi sanctificationis impertiendae per coniugem iam fidelem, si huic exhortationem conuersionis ad deum et credulitatem summae diuinitatis insinuet, maiestatem uirtutemque eius inculcet et per affectum coniugii eum facilius informet et inclinet ad fidem, adstruens, quae sit spes in unum deum credentibus uel in huius uitae cursu, uel post eius transitum quae requies sit futura. haec cum per fiduciam coniugii sanctis uerbis cor eius adsidua uoce pulsando coniux fidelis frequenter insinuat, diuinae sanctificationis eidem, et menti eius et corpori, propinat effectum, sicut ait beatus Petrus apostolus: similiter mulieres subditae sint uiris, ut, si qui non credunt uerbo, per mulierum conuersationem sine uerbo lucrifiant considerantes in timore castam conuersationem uestram.

quam si per familiaritatem suscipiat [*](8 Cor. I 7, 15 23 Petr. I 3, 1 sq. ) [*]( 1 coniuge peccatore V, corr. p2 4 coniugii V, corr. Car. peruenire Car.: puenire V, prouenire p2 5 infidelem Car.: fidelem V 8 discedit inserui secundum Vulgatam 10 sunt add. Car. 11 fidelis p2: fidelibua V uerb 8 fidelis coniugis .. precem adcuratilts explicantur ea quae praecedunt quae dicta <sunt\' 15 exortationem V 25 conuersatione V, corr. o )

secundum hunc igitur modum etiam de talium filiis accipiendum est. quod illic consequenter adseritur, ubi ait apostolus, quod, nisi haec sanctificatio inter huiusmodi coniuges proueniret, filii eorum inmundi essent, nunc autem sancti sunt. sancti sunt enim secundum quendam modum in comparatione illorum, qui ex utrisque parentibus inmunditiae diabolicae mancipatis contaminatisque nascuntur. isti enim ex ea parte, qua de sancta carne fidelis parentis et templo dei et deum unum in suo corde gestantis exorti sunt, <non)nibil diuinae benedictionis hauserunt: in qua utique benedictione sanctitas continetur, cuius dignatione perstricti sancti non [*]( 21 Cor. I 7, 14 ) [*]( 1 coniugiis V, corr. Car.: coniugis p2 2 6t a4: sit V 5 recipiens:que scripsi, cf. p. 401, 20 et p. 424, 2: que V, <eam>que p1, <at>que Coust., quam Thiel 9 promittitur V, corr. 0 16 coniugi V, correxi: coniugii a, unde diuini.. coniugii Thiel 17 est <eb a Car. 19 illi V, corr. p2 .26 non add. pJ 27 auxerunt V, corr. p2 28 perstrincti r. corr. a )

per hanc quidem et gratiam sanctificationis adsumunt et, ut ad eam sicut conpetit perueniant consequendam, iam eius per parentem fidelem rudimenta percipiunt et odorem sanctae notionis agnoscunt. precibus Christiani parentis, quibus eis sine ambiguo imploratur diuina misericordia, utique sanctificatio iam praebetur et plerumque fidelis studio parentis uel ad uenerabilia loca paruuli deferuntur uel etiam nescientibus renatis fonte baptismatis sanctificatio plena confertur aut, ubi iam capaces rationis extiterint, adhortatione et insinuatione pii parentis ingeritur.

quae omnia sanctificationis instrumenta esse manifestum est, quibus aut ad eius ueniant firmitatem aut, si ista despiciunt, semet ipsos sanctificatione dispolient et gratiam dei, quae his per affectum parentis ingeritur, euidenter euacuant atque ita de sanctis, id est de eruditionibus sanctitatis, abscisi in non sanctorum consortia profana rediguntur. de quibus nihilominus sic dicatur, quomodo de parentibus eorum infidelibus praeceptum: si infidelis uult is discedere, discedat.

numquidnam haec genera sanctitatis uel sanctificationis de I utroque profano parente progenitis filiis intimantur? ecce, quid interest inter sobolem ex illo uel isto coniugio procreatam: ecce, quemadmodum isti familiares et propinqui sunt sanctificatis atque ideo non inmerito sancti sunt editi, et quibus diuina misericordia consequenter eius precibus imploratur quique cum sanctis educationibus inbuuntur et sacrae religionis initiantur affectu; ad cuius si peruenerint firmitatem, illius per sacramentum sanctificationis plenitudinem consecuntur, cuius per fidelem parentem etiam ante sacramentum rudimenta [*]( 18 Cor. I 7, 15 ) [*]( 1 nunccupantur V quidam V, correxi et gratiam Hartel: etiam V Car. sanctificationem Car., 10 adoratione V, corr. o adhortatio et insinuatio Car. 12 ueniunt .. dispoliant Thiel 15 id (= id est) V: uel 0 18 uult is Car.: uultis Y, uult Thiel 22 sanctificati Car., sanctificationi Coust. 24 eiusJ scil. parentis fidelis 26 infirmitatem V, corr. p* )

numquid autem, quia dictum est sanctificari infidelem coniugem per fidelem, ita dictum est, ut iam propriae credulitatis sanctificatione non egeat, ac non magis ideo, quia per illam familiaritatem fidelis coniugis percipiendae sanctificationi proximus sit et propinquus effectus ? nam si iam sanctificatus diceretur, ut sanctificatione penitus non egeret, non de eodem in consequentibus diceretur: infidelis si uult discedere, discedat.

sic ergo et filii eorum nuncupati sunt sancti, quia per sancti parentis affectum capiendae sint proximi sanctitati, non quod iam ipsi propria sanctificatione non egeant, quae utique, sicut nullus Christianus addubitat, sine regenerationis sacrae mysterio nec sumitur nec habetur, sicut et parens eorum infidelis sic sanctificatus dicitur per fidelem, ut tamen, ingestae sibi per fide<le>m coniugem sanctificationis < si > ipse legitimum non suscepit effectum, infidelis fuerit nuncupatus.

sicut ergo eum, quem per fidelem coniugem sanctificatum dixit, postea nuncupat infidelem, quia proprie ipse uel ipsa non credidit, sic et filii. qui per fidelem parentem eo modo sanctificati, quo coniux, sancti appellati sunt, nisi ipsi quoque proprie credant, infideles consequenter existunt. satis enim apparet secundum quendam modum sanctificationem hanc coniugis appellatam, qui postea infidelis adseritur: sic ergo et de filiis intellegendum est.

numquid igitur, quod saepe repetendum est, soboles profanorum huiuscemodi sanctitatis aliqua cuiuslibet parentis portione contingitur uel aliquibus huiusmodi disciplinis precibus adhortationibus cuiuspiam [*]( 9 Cor. I 7, 15 ) [*]( 5 illa V, corr. p 10 nunocupati V 11 sanctitatis V, corr. p1 15 ut sh tamen Thiel 16 fhlem V, corr. pa si addidi 17 nunccupatus V 19 nunceupat V propria ipsae V, corr. a 20 sic p2: sicut V 23 quendam p2: quem ad V 27 contigitur F, corr. p: contegitur Car. )

plerumque autem et per anticipationem, quod < in > scripturae sanctae textu frequentius inuenitur, iam esse dicitur, quod futurum est, sicut in euangelio legimus: quia Iesus moriturus erat pro gente et non tantum pro gente, sed ut filios dei, qui erant dispersi, congregaret in unum: filios dei certe iam nuncupans, qui adhuc essent diffusa gratiae uocatione per mundum sacris innouandi mysteriis in dei filios adoptandi; uel, cum dicitur: beati qui non uiderunt et crediderunt, iam beati appellati sunt, qui adhuc tunc futuri fuerant beati, cum essent. quae non uiderant, credituri; sicut et plerumque pro faciendis iam facta referuntur, ut: foderunt manus meas et pedes meos.

item tamquam pro faciendo definitur quod non sit causa qualibet interueniente faciendum, sicut beatus apostolus pro deuotione praedicationis iniunctae ad Spanias se profitetur iturum, quod tamen certa dispensatione deitatis, quod fieret, non prouenit. alter, cum appellatur aliquid esse, [quod] hoc ipsum esse cessauit uel cessaturus est hoc ipsum esse, quod dicitur, ut ludas apostolus, qui praeuaricando, quod est appellatus, amisit: sicut idem et discipulus dictus est, cum quidem nec Christi discipulus esset sed potius diaboli, sicut de eo dictum est: unus ei uobis diabolus est, quod diaboli esset operarius: dictus est tamen discipulus, etiam cum nec uerus esset et cessaturus hoc dici. [*]( 8 Ioh. 11, 51 sq. 13 Ioh. 20, 29 16 Psalm. 21, 17 20 Rom. 15, 24 25 exempli gratia Ioh. 12, 4 26 Ioh. 6, 71 ) [*]( 2 quae scripsi: quo V, quae est 02 post mancipata plene interpungens 6 in add. Binitts 10 congregarent Y. corr. p 11 nunecupans V gratia euocatione V, correxi: gratiae euooatione Car. 17 pro faciendo at pJ: proficiendo V, profitendo 02 20 Hispanias o 21 alter cum V: aliter cum J\'hiel, interdum p2 22 quod eieci cessaturum p )