Liber qui appellatur Speculum

XXXII. DE EPISTVLA AD CORINTHIOS SECVNDA.

4 Nam gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae, quod in simplicitate. et sinceritate dei, et non in sapientia [*]( 1 I Cor. 15, 58 et I Cor. 16, 1-10 19 I Cor. 16, 18 et 14 28 H Cor. 1, 12. ) [*]( 2 eftote ftabiles a 4 collaif MP\' aanctos] fcts R 5 in ecclefiia a facite per unam fabbati. unusquisque distinx. a 7 collecTa S 10 nt] add. & P\'Sav 11 machedonia MC, macedomam (bis) BSav. nam machedoma C 12 etiam pr.] aurrm Sav, om. B manebo P2v 14 τranɾιτu PBSav enim] aUTem R 16 autem] enl S effefl S 17 et aduerfaru RSav 18 TimoTheof M uidere∗∗| M ut] om. C 19 uigilaτe & S 20 in] cum P1 EXPLIC. i- (inscriptionem capitis om.) S 22 AD CORINTEOS SECONDA M, fecunda ad connThios R )

carnali, sed in gratia dei conuersati sumus in mundo. Et post paululum: Si quis autem contristauit, non me contristauit, sed ex parte, ut non onerem, omnes uos. sufficit illi qui eiusmodi est obiurgatio haec, quae fit a pluribus, ita ut e contra magis donetis et consolemini forte abundantiore tristitia absorbeatur qui eiusmodi est. propter quod obsecro uos, ut confirmetis in illum caritatem. ideo enim scripsi, ut cognoscam experimentum uestrum, an in omnibus oboedientes sitis. cui autem aliquid donastis, et ego. nam et ego quod donaui, si quid donaui, propter nos in persona Christi, ut non circumueniamur a satana: non enim ignoramus cogitationes eius. Et alio loco: Ideo habentes hanc ministrationem, iuxta quod misericordiam consecuti sumus, non deficimus; sed abdicamus occulta dedecoris, non ambulantes in astutia, neque adulterantes uerbum dei, sed in manifestatione ueritatis commendantes nosmet ipsos ad omnem conscientiam hominum coram deo. Et post paucos uersus: Non enim nosmet ipsos praedicamus, sed Iesum Christum dominum, nos autem seruos uestros per Iesum. Et paulo post: Habemus autem thesaurum istum in uasis fictilibus, ut sublimitas sit uirtutis dei, et non ex nobis. in omnibus tribulationem patimur, sed non angustiamur: aporiamur, sed non destituimur: persecutionem patimur, sed non derelinquimur: deicimur, sed non perimus: semper mortificationem Iesu in corpore nostro circumferentes, ut et uita Iesu in corporibus nostris manifestetur. semper enim nos qui uiuimus in mortem tradimur propter [*]( 2 n Cor. 2, 5-11 12 II Cere 4, 1 et 2 17 ib. 5 19 ib. 7—13 . ) [*]( 1 in hoc mundo P2v 2 conmfrabiT MPCS\', contriftauit me a conrnfrabiT MCS 5 e contra] contra C, e con-rrano Po, ea con- Tra Sa abundanTion (hab. P) PS 7 illo Sa 9 autem om. R 11 a faTanan MPCSI 12 hancJ hunc Pl, om. v adminiftrationem av 13 defecimuT M (cod. Clar.) 17 uofma MC1 18 dominum] add. nostrum av 19 autem] om. S1 20 τheɾɾaurū MC 22 apBnamur M\'C\'t openamur S1, apponamur RS* difn- Tuimur MPXC 28 derelinquimur] add. humiliamur, fed non confundimur P* 25 et] om. P1B 26 uerba ėemper enim — —- maiii- . festetur om. R morre MPC ) Iesum; ut et uita Iesu manifestetur in carne nostra mortali. ergo mors in nobis operatur, uita autem in nobis. habentes autem eundem spiritum fidei, sicut scriptum est: credidi propter quod locutus sum, et nos credimus propter quod et loquimur. Et post VI uersus: Propter quod non deficimus: sed licet is qui foris est homo noster corrumpatur, tamen is qui intus est renouatur de die in diem. id enim quod in praesenti est momentaneum et leue tribulationis nostrae supra modum in sublimitatem aeternum gloriae pondus operatur in nobis : non contemplantibus nobis quae uidentur, sed quae non uidentur. quae enim uidentur temporalia sunt, quae autem non uidentur aeterna sunt. Et post paululum: Adiuuantes autem et exhortamur, ne in uacuum gratiam dei recipiatis. ait enim: tempore accepto exaudiui te et in die salutis adiuui te. ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis:. nemini dantes ullam offensionem, ut non uituperetur ministerium nostram: sed in omnibus exhibeamus nosmet ipsos sicut dei ministros, in multa patientia, in tribulationibus, in necessitatibus, in angustiis, in plagis, in carceribus, in seditionibus, in laboribus, in uigiliis, in ieiuniis, in castitate, in scientia, in longanimitate, in suauitate, in spiritu sancto, in caritate non ficta, in uerbo ueritatis, in uirtute dei: per arma iustitiae a dextris et sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam: ut seductores et ueraces, sicut qui ignoti et cogniti, quasi morientes et ecce uiuimus, ut castigati et non mortificati, quasi tristes semper autem gaudentes, sicut egentes multos autem locupletantes, tamquam nihil habentes et omnia possidentes. Et post paucos uersus: Dilatamini et uos. nolite iugum ducere cum infidelibus. quae [*]( 3 cf. Ps. 116, 10 (115, 1) 5 n Cor. 4, 16—18 12 n Cor. 6, 1-10 14 ef. E*. 49, 8 29 HCor. 6, 13—18 et II Cor. 7, 1 ) [*]( 1 mortalia P1 6 tamen in ras. P 8 tribulationef (e ex i al. m.) P 9 fublimitate av 10 uerba sed quae n. oidentux om. Pl 12 adiuranres R 13 et] om. ab adhortamur edd. graTia (-cia) MC 22 ueritati P1 in uirtute] om. P1 23 a sinistris B S2ν glona MC 27 locuplerent ef MC1 28 et pr. om. P1 29 nolite] eT nolite R ) enim participatio iustitiae cum iniquitate? aut quae societas luci ad tenebras? quae autem conuentio Christi ad Belial? aut quae pars fideli cum infideli? qui autem consensus templo dei cum idolis? uos enim estis templum dei uiui, sicut dicit dominus: quoniam inhabitabo in illis et inambulabo, et ero illorum deus, et ipsi erunt mihi populus. propter quod exite de medio eorum et separamini, dicit dominus, et inmundum ne tetigeritis: et ego recipiam uos, et ero uobis in patrem, et uos eritis mihi in filios et filias, dicit dominus omnipotens. Has igitur habentes promissiones, carissimi, mundemus nos ab omni iniquinamento carnis et spiritus, perficientes sanctificationem in timore dei. Et post paululum : Quoniam et si contristaui uos in epistula, non me paenitet: et si paeniteret, uidens quod epistula illa, etsi ad horam, uos contristauit, nunc gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad paenitentiam. contristati enim estis secundum deum, ut in nullo detrimentum patiamini ex uobis. quae enim secundum deum tristitia est, paenitentiam in salutem stabilem operatur: saeculi autem tristitia mortem operatur. ecce enim hoc ipsum, secundum deum contristari uos, quantam in uobis operatur sollicitudinem! Et post paucos uersus: Notam autem uobis facimus, fratres, gratiam dei, quae data est in . ecclesiis Machedoniae, quod in multo experimento tribulationis abundantia gaudii ipsorum, altissima paupertas eorum abundauit in diuitias simplicitatis eorum. quia secundum uirtutem, [*](5 cf. Leu. 26, 12 et Ez..87, 27 7 cf. Es. 52, 11 et Hierem. 81, 9 et 88 12 n Cor. 7, 8—11 21 n Cor. 8, 1--21 ) [*]( 2 conuentio] conrenno P1 8 fideli] fidelibuf P\' cum ont. P1 mfidele P2S (ex corr.) cQfenfaf M, consensus (fen in ras. 6 litt.) P, cũconsensus C 4 enim] autem PRS Templo C 5 inambulabo inter eos aν, inter eof ambulabo P* 9 uos om MP1C 10 kflli MPCRS 11 inquinal MP1C 12 nmorem P1 paululum] paucos u\'sus R 18 ai] om. P1 paeniteret] pemra 81 15 nunc autem S 16 enim] om. 81 17 in] om. S1 18 frabilem m falurem R 19 ecce enim] etenim a 20 contnfTaui M1P1CRa quanTi! P 22 data efr mihi P1 28 macedomae RSav in] om. S 24 habundanriae S alτιsima M, et alτιssima P\'Sav ) testimonium illis reddo, et supra uirtutem uoluntarii fuerunt, cum multa exhortatione obsecrantes nos gratiam et communicationem ministerii, quod fit in sanctos: et non sicut sperauimus, sed semet ipsos dederunt primum domino, deinde nobis per uoluntatem dei, ita ut rogaremus Titum, ut quemadmodum coepit ita et perficiat in uos etiam gratiam istam. sed sicut in omnibus abundatis fide et sermone et scientia et omni sol- licitudine et caritate uestra in nos, ut et in hac gratia abundetis : non quasi imperans dico, sed per aliorum sollicitudinem etiam uestrae caritatis ingenium bonum conprobans. scitis enim gratiam domini nostri lesu Christi, quoniam propter uos egenus factus est, cum esset diues, ut inopia illius uos diuites essetis. et consilium in hoc do: hoc enim nobis utile est, qui non solum facere, sed et uelle coepistis ab anno priore. nunc uero et facto perficite, ut quemadmodum promtus est animus uoluntatis, ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. si enim uoluntas promta, secundum id quod habet accepta est, non secundum quod non habet. non enim ut aliis sit remissio, uobis autem tribulatio, sed ex aequalitate: in praesenti tempore uestra abundantia illorum inopiam suppleat, et illorum abundantia uestrae inopiae sit supplementum, ut fiat aequalitas, sicut scriptum est: qui multum, non abundauit, et qui modi- . cum, non minorauit. gratias autem deo, qui dedit eandem sollicitudinem pro uobis in corde Titi: quoniam exhortationem quidem suscepit, sed cum sollicitior esset, sua uoluntate profectus est ad uos. misimus autem cum illo fratrem, cuius [*]( 22 cf. Ezod. 16, 18 ) [*]( 1 et] quod R faper S 2 exorrario C1 5 uoluntatem] ωr- τuτē MP1CR 6 perficia MCR uos] nof MPC, uobis av 7 sollicitudine] add. infuper av 8 nos] uobis R 9 p — follici- Tudine S aliorum] om. R 10 ingenuum a fcimuf MPCR 12 ilbuf mopia Sv uos] om. R 15 et 17 prumTuf et prumTa MP1 promtaJ add. efT P1Rav 18 fecundum id av remiflo M 19 feda exquabTaTe S 20 et] UT eT P2Sav , UT R 21 suplem̃τu MPl 22 habundabιτ S 23 minorabιτ MPCS 24 quoniam] qm R suscipιτ∗∗ M, fufcipiT P1, accepiT S • 26 mifflmaf M1P1C ) [*]( XII, Aug. 8, i. ) [*]( 15 ) laus est in euangelio per omnes ecclesias — non solum autem, sed et ordinatus ab ecclesiis comes peregrinationis nostrae in hac gratia, quae ministratur a nobis ad domini gloriam et destinatam uoluntatem nostram, — deuitantes hoc, ne quis nos uituperet in hac plenitudine, quae ministratur a nobis. prouidemus enim bona non solum coram deo, sed etiam coram hominibus. Et post VIIII uersus: Nam de ministerio quod fit in sanctos, ex abundantia est mihi scribere nobis. scio enim promtum animum uestrum, pro quo de uobis glorior apud Machedonas, quoniam Achaia parata est ab anno praeterito et uestra aemulatio prouocauit plurimos. misi autem fratres, ut ne quod gloriamur de uobis euacuetur in hac parte: ut, quemadmodum dixi, parati sitis, ne, cum uenerint mecum Machedones et inuenerint uos inparatos, erubescamus nos, ut non dicam uos, in hac substantia. necessarium ergo existimaui rogare fratres, ut peruenirent ad uos et praepararent repromissam benedictionem hanc paratam esse, sic quasi benedictionem, non quasi auaritiam. hoc autem: qui parce seminat, parce et metet, et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet. unusquisque enim prout destinauit corde suo, non ex tristitia, aut ex necessitate: hilarem enim datorem diligit deus: potens est autem deus omnem gratiam abundare facere in uobis, ut in omnibus semper omnem sufficientiam habentes abundetis in omne opus bonum, sicut scriptum est: dispersit, dedit pauperibus, iustitia eius manet [*]( 7 n Cor. 9, 1-15 18 cf. Prou. 22, 8 21 cf. Eccli. 35, 11 25 cf. Ps. 111 (112), 9 ) [*]( 1 omne ecclesia̅ C1 3 granae P1 quae] qm P1, om. R 4 disτιnaτā MPlC, diTnncTam B 5 quae] qw P1 a] om. P1 nobis] add. in domini gloriam a 6 etiam] & S 7 hominibus) ommb; MC VIIII] aliquos a de om. P1 8 habundanna MPlC, habundan-n (abund-) P2RSav 9 prūpτū M, prumτū P1 10 et 14 macedonee Rav 11 misimus P1 (cf. Sab.) 15 dicamuf P2v 16 puenerenT M, reuemrenT R, puemanx (-at a) Sav praeparenT P\'Sav 18 autem] add. dico Rav, add. dico qua P5 20 enim] om. RSv . disτιnawτ MPC 21 cordi C1, in corde Rv (de corde cod. Amiat.) 24 habundeτιs (rif in rat.) M ) in aeternum. qui autem administrat semen seminanti, et panem ad manducandum praestabit et multiplicabit semen uestrum. et augebit incrementa. frugum iustitiae uestrae, ut in omnibus locupletati abundetis in omnem simplicitatem, quae operatur per nos gratiarum actionem deo — quoniam ministerium huius officii non solum supplet ea quae desunt sanctis, sed etiam abundat per multas gratiarum actiones in domino —, per probationem ministerii huius glorificantes deum in oboedientia confessionis uestrae et simplicitate communicationis in illos et in omnes, et ipsorum obsecratione pro uobis, desiderantium uos propter eminentem gratiam dei in uobis. gratias ago deo super inenarrabili dono eius. Et alio loco: Qui autem gloriatur, in domino glorietur. non enim qui se ipsum commendat, ille probatus est, sed quem deus commendat. Et post aliquantum : Ministri Christi sunt? ut minus sapiens dico, plus ego. in laboribus plurimis, in carceribus abundantius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter: a Iudaeis quinquies quadraginta una minus accepi, ter uirgis caesus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci, nocte et die in profundo maris fui: in itineribus saepe, periculis fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis gentibus, periculis in ciuitate, periculis in solitudine, periculis in mari, periculis in falsis fratribus, in labore et aerumna, in uigiliis multis, in fame et siti, in ieiuniis multis, in frigore et nuditate: praeter illa quae extrinsecus sunt, instantia mea cotidiana, sollicitudo omnium ecclesiarum. quis infirmatur, et [*]( - 12 n Cor. 10, 17 et 18; cf. Hierem. 9, 28 15 II Cor. 11, 23—30 ) [*](1 aeternum] fqculum fqcoli av 2 mulTiplicauiT MP\'C 5 uos a 7 abunda S 8 oboedien-nam MC 9 simplicιτaτem P\'C in illos] illius 01 12 ago om. S super] femp S (C, sed corr. m pr.) enarrabile MP\'C 14 deos] dfif S 15 sunt ?] add. et ego P2a 18 quadragenas P\'av uerba quadrag. una minus om. Pl 20 pfundū P2R 21 uerba ex genere p. e. g. p. i. c. periculis om. Pl 23 mare MP 24 in frigore et nuditate: in fame et fiti: in ieiuniis multis a 25 illa] om., initio paginae S 26 comdiana PlS sollicιτudine MC ) [*]( 15. ) ego non infirmor? quis scandalizatur, et non ego uror? si gloriari oportet, quae infirmitatis meae sunt gloriabor..E t post paululum: Libenter igitur gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me uirtus Christi propter quod placeo mihi in infirmitatibus, in contumeliis, in necessitatibus, in persecutionibus, in angustiis pro Christo. cum enim infirmor, tunc potens sum. Et post XI uersus : Ecce tertio hoc paratus sum uenire ad uos, et non ero grauis uobis. non enim quaero quae uestra sunt, sed uos. nec enim debent filii parentibus thesaurizare, sed parentes filiis. ego autem libentissime inpendam et superinpendar ipse pro animabus uestris, licet plus uos diligens minus diligar. Et post aliquot uersus: Timeo enim, ne forte, cum uenero, non quales uolo inueniam uos et ego inueniar a uobis qualem non uultis : ne forte contentiones, aemulationes, animositates, dissensiones, detractiones, susurrationes, inflationes, seditiones sint inter uos, ne iterum cum uenero, humiliet me deus apud uos et lugeam multos ex his qui ante peccauerunt et non egerunt paenitentiam super inmunditiam et inpudicitiam, quam gesserunt. Et alio loco: Oramus autem deum, ut nihil mali faciatis: non ut nosuos probati pareamus, sed ut uos quod iustum est faciatis. Et post VI uersus : De cetero, fratres, gaudete, perficimini, exhortamini, idem sapite, pacem habete: et deus dilectionis et pacis erit uobiscum. [*]( 8 II Cor. 12, 9 et 10 7 ib. 14 et 15 13 ib. 20 et 21 20 II Cor. 18, 7 22 ib. 11 ) [*]( 1. non ego P qmfcandalizeTur C ego non, CRSav uror (o in ras.) M 4 verba meis ut—infirmitatibus om. B 5 infirmitatibus meis av 6 anguftiia mnltis a infirmior R 7 XI] IX B, aliquos a hoc] om. a 8 verba et non — sed uos om. P 10 τesaurizare M libenτιsime M 12 aliquanτοs P, aliquoa a 18 quahf MPa 15 diffenτrionef MC 17 et] UT Pl 19 mmundma & mpudicina (im-) CB, post imnund. add. & formca-nonem P1 20 faciamuf Ml 21 iustum] bono Sv faciTe R 22 perficimini] pfecri efτοτe P2Rv 2S idem] idem (m in ras. al. m.) P, ldefr S, id ipfum a EXPLIC DE EPLA II- AD COR. (atram. scr.) j INCIPIT DE EPLA AD GALATAS (minio.) | S )

XXXIII. DE EPISTVLA AD GALATAS.

Si adhuc hominibus placerem, Christi seruus non essem. Et aliquanto post: Nam in Christo Iesu neque circumcisio aliquid ualet neque praeputiam, sed fides, quae per dilectionem operatur. Et alio loco: Vos autem in libertate uocati estis, fratres: tantum ne libertatem in occasionem carnis detis, sed per caritatem spiritus seruite inuicem. omnis enim lex in uno sermone inpletur: diliges proximum tuum sicut te ipsum. quod si inuicem mordetis et comeditis, uidete ne ab inuicem consumamini. dico autem: spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis. caro enim concupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem. haec enim inuicem aduersantur, ut non quaecumque uultis. illa faciatis. quod si spiritu ducimini, non estis sub lege. manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt inmunditia, fornicatio, luxuria, idolorum. seruitus, ueneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, sectae, inuidiae, homicidiae, ebrietates, comissationes, et his similia: quae praedico uobis, sicut praedixi, quoniam qui talia agunt regnum dei non possidebunt. fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, longanimitas, bonitas, benignitas, fides, modestia, continentia. aduersus huiusmodi non est lex. qui autem sunt Christi, carnem suam [*]( 8 Gal. 1, 10 4 Gal. 5, 6 6 ib. 13-26 et Gal. 6, 1-10 9 cf. Leu. 19, 18 ) [*]( 2 galaThas PlRa 3 feruof M 4 poft aliquantum a 5 aliqua R 6 hberraxe MCa: liberraTem PRSv 7 τanτum in ras. al. m. P occassionem P 8 spiritus] om. R feru ιτeinuicē (ras. ae?) M 9 unu M\' diligil MP1 sicut] T5quam P 10 cο̅medeτιſ MP\'C 11 confammammi P1S1a autero] add. in Chrifto a deſidenum 8 12 non] ne a enim] ftbi . add. P2av 15 ducemim P2S1 lege] sequitur raswa decem litt. in P 16 fornicaτιο lmmundina Sav luiuria] om. P\', luxona M P2C 17 uemficia mimicιτιa M 18 defennomf M, diſſenτιοneſ C 18 homicidia P1S2v 19 cο̃miſacioniſ M, commeſſaτιοneſ (-ciones R) PCRS1 21 pax] add. paτιenτιa P\'Rv 22 continentia] add. cafnTaf RSo 23 Chrilti] om. MC1 ipi funT Pa. )

crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis. si spiritu uiuimus, spiritu et ambulemus. non efficiamur inanis gloriae cupidi, inuicem prouocantes,. inuicem inuidentes. Fratres, etsi praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, uos qui spiritales estis huiusmodi instruite in spiritu lenitatis, considerans te ipsum, ne et tu tempteris. alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. nam si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit. opus autem suum probet unusquisque, et sic in semet ipso tantum habebit gloriam et non in altero. unusquisque enim onus suum portabit. communicet autem is qui cathecizatur uerbum ei qui se cathecizat in omnibus bonis. nolite errare: deus non inridetur. quae enim seminauerit homo, haec et metet: quoniam qui seminat in carne sua de carne et metet corruptionem, qui autem seminat in spiritu de spiritu metet uitam aeternam. bonum autem facientes non deficiamus : tempore enim suo metemus non deficientes. ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei.