Retractationum

Eo ipso tempore, quo contra Donatistas uehementer exercebamur et contra Pelagianos exerceri iam coeperamus, amicus quidam misit mihi quinque a Carthagine quaestiones et rogauit, ut eas illi scribendo exponerem. quae sunt: quid sibi uelit uox illa: deus, deus meus, ut quid me dereliquisti? et quid sit, quod ait apostolus: ut in caritate radicati et fundati praeualeatis conprehendere cum omnibus sanctis, quae sit latitudo et longitudo et altitudo et prof undum; et quae sint quinque uirgines stultae [*]( 2 Aug. de haeres. 69. ep. 76, 3 sq. 14 Ps. 21, 1. cf. Matth. 27, 46 15 Eph. 3, 17 sq. 18 Matth. 25, 1 sqq. ) [*]( 1 quemammodum M aeclesiam H catholicam om. 81 2 inpium] ipsiuş ClDl solo Dt, sua F fonditus ClDl 3 subuertit D2H **scisma (hi ras.) CD, schisma (s pr. m. 2, ism in ras. M) FMPQfSV, schisma erat Ql factam 01 5 multa—diximus om. M pr. multa H 7 LXIII R, om. BFPQ, XXVI v 8 gracia ClD noui testamenti D2GR 10 quod ClDl 11 pelagianus Dl exerciri Cl, exercere D1 ceperamus M 12 quidam] meus add. Q2 8. l. mihi misit v cartagine BGS, charthagine FH, karthagine EN 13 scribendo om. a sibi] si V 14 uellit Dl uox illa C1D1R, illa uox B, uox illa domini cet. v pr. deus CD1ENR, deus meus cet. v dereliquisti (e alt. m. 2 in ras.) G, derelisti N 15 ait D2 s. l. radificati S 16 et om. P praeualeatis (ti in ras.) M compraehendere DM, comprehindere V 17 sanctis om. F pr. et om. E alt. et om. 0 18 profundo OlDtH sunt ElFGN quinque exp. D2 uirgines st. quinque B )

Hic liber sic incipit: Quinque mihi proposuisti tractandas quaestiones.

Ad quem scripseram tres libros, quomm titulus est: de peccatorum meritis et remissione, ubi diligenter disputatur etiam de baptismo paruulorum, rescripsit mihi se fuisse permotum, quod dixerim fieri posse, ut sit homo sine peccato, si uoluntas eius non desit ope adiuuante diuina. quamuis nemo tam perfectae iustitiae in hac uita uel fuerit uel sit uel futurus sit. quaesiuit enim, quomodo dixerim posse fieri, [*]( 1 Matth. 22, 13 2 Io. 1, 14 8 Aug. ep. 140 ) [*]( 1 quaeue] et quaeue 01Dl, quae H exteriores (o in ras.) D comodo 01 2 sit om. H ego autem om. H 3 dicto ClDx heresem CxDlM, heresim cet. v 4 sextam in ras. M posui P 5 interposito 01, interpositione (om. expositione) B exposicione 01 uice*simi D, uigesimi 02 V 6 in cuius om. H clamauit F 8 ille H quinque] quippe Ql solui F hoc] in hoc BFGNS erat C1D1G1 9 gratiam ClD1 10 congruentur C1D1 11 post proposuisti nutn. seq. capitis (LXIIII) ras. del. C tractandum Qx, trac***tandas (tan ras.) Dx quaestiones tractandas B 13 LXIIII R, om. BFPQ, XXXVII v 14 marcellunum C 16 scribseram HM tris Ml titulos 01 17 remisione H diligentur 01 18 rescribsit HM fuisset Cl, fuisse (e in ras. m. 2) D 19 fieri ex fueri 02 20 adiubante 01 22 quaesiui B fieri posse B )

In quo libro, quantum deus adiuuit, atrociter disputaui contra inimicos gratiae dei, qua iustificatur inpius. cum autem agerem de obseruationibus Iudaeorum a quibusdam escis secundum ueterem legem abstinentium, dixi: quarundam escarum ceremoniae. quod nomen non est in usu sanctarum litterarum, ideo tamen mihi congruens uisum est, quod a carendo appellatas ceremonias quasi carimonias memoria tenebam eo, quod obseruantes careant his rebus, a quibus se abstinent. quod si est origo huius nominis, quae abhorret a uera religione, secundum hanc ego non sum locutus, sed secundum istam, quam supra memoraui.