Retractationum

Hoc opus in primo libro sic incipit: Nostis nos saepe uoluisse; in secundo autem sic: Primis partibus epistulae Petiliani; in tertio autem sic: Legi, Petiliane, litteras tuas.

Grammaticus etiam quidam Donatista Cresconius cum inuenisset epistulam meam, qua primas partes, quae in manus nostras tunc uenerant, epistulae Petiliani redargui, putauit mihi esse respondendum et hoc ipsum scripsit ad me. cui operi eius libris quattuor respondi, ita sane, ut tribus peragerem, quod uniuersa responsio flagitabat. sed cum uiderem de sola Maximianensium causa, quos suos scismaticos damnauerunt et eorum aliquos rursus in suis honoribus receperunt baptismumque ab eis extra suam communionem datum non repetiuerunt, responderi posse ad cuncta, quae scripsit, etiam quartum librum addidi, in quo id ipsum, quantum potui, diligenter [*]( 8 Retract. II, 51 ) [*]( 1 libro primo GNQS nostis mss., nosti v nos sepe ualuisse Gi (in ras.) Sl, nosse praeualuisse D2Q1S2, sic preualuisse N 2 primis] in pr. 0, primus Ql aepistulae D, om. M 3 autem om. Ql sic om. BFGNQ1 lego B petiliani C1, petilianae P, peciliane R litteras] epistulas D2SV, epistolas BFGNOPQ 4 num. om. BEFPQ, XXVI v 5 titulum om. ElQ crisconium GN, cresconia F grammaticum cum D partibus R 6 quatuor C 7 gramaticus CD, grammacus S2, om. El crisconius GNS 8 aepistolam (o ex u) CD meam] nostram a quam Cl partis Dl 9 meas a . uenerat ClDla aepistulae DH redarguit F putaui GS mihi putauit H 10 ipsum n scripsit H, scripsit ipsum B opere Dl 11 eius] citius Oa 12 uidere* (t ras.) N, uiderit FGS de] me a 13 quos] quod BFHNQ1R, quo a **scismaticos (hi ras.) C, hiscismaticos D1, echismaticos HMPQ, cismaticos EQl donauerunt Ql 14 alios q; a reciperunt 01 baptismumque M, baptismumqugie CD 15 his M sua F repetiuerunt (i in ras. m. 2) D 16 respondere C ad cuncta] adiuncta B posse] non posse a librum quartum 0 17 addedi V i4 id ipsum D quantum] quartum (om. potui) H euidenter atque diligenter H )

Hoc opus sic incipit: Quando ad te, Cresconi, mea scripta peruenire possent, ignorans.

Post haec, ut ad Donatistas peruenirent, contra eorum errorem et pro catholica ueritate necessaria documenta curaui siue de ecclesiasticis siue de publicis gestis siue de scripturis canonicis et primo ad illos eadem promissa direxi, ut ipsi, si fieri posset, exposcerent. quae cum uenissent in eorum quorundam manus, nescio quis extitit, qui suo nomine tacito contra haec scriberet, ita se confitens Donatistam, tamquam hoc uocaretur. cui ego respondens alium librum scripsi. illa uero documenta, quae promiseram, eidem libello, quo eadem promiseram, iunxi et ex utroque unum esse uolui eumque [*]( 2 Aug. c. Cresc. gr. III, 43, 47. ep. 105, 2, 9. Cod. Theod. XVI, 5, 38-43. 52. 54 6 non extat ) [*]( 1 quado Cl, quos (os m. 2 in ras.) D 2 scribsi HM, descripsi Dl donatistaa (tis in ras.) M dederat leges (es ex is) CD, leges dederat cet. v honori.us (b ras.) CD imperatur ClDl 3 hoc-ad te M2 in ras. crisconi GNQS, cresconia H scripta] scribta M1, ta obduxit C2 4 peruenere C1 possint HV 5 num. om. BFPQ, XXVII v 6 probationum (u in ras.) V, probatio CDlJR, prouationum S1, probationem Pl (cf. p. 164, 2) et om. C1D1GRS1 8 hec Cl ut] uit F donatis ClDl contra-catholica om. ClDl, add. C2D2 in mg., sed postea in C rursus erasa sunt 9 ueritati C2 10 de om. E aecclesiasticis D puplicis 01 gentis 01 11 ipsi CD1, ipsi ea cet. v 12 possed D, possit M, posse C1, poscet H, possent F nexposcerent (et ras.) M, exposcent C\\ expossent D 13 quis] qui BSl tacito H 14 hoc a confidens Va donatis C, donatista H tamquam (tam m. 2 s. I.) D 15 hoc] hoc nomine N ego] ergo C2D2M1O1RS1 et alium M, alterum F, illum B ille Fl 16 promisseram H, promisero F eidem—promiseram om. H quod N eadem del. D2, eam MlOPlV, ea M2P2Q, om. a 17 iuncxi H utraquae Dl eum quae D ) [*]( 11* )