Retractationum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 36). Knöll, Pius, editor. Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1902.

item mouere potest, quomodo dixerim de populo Israhel: adhuc corporali circumcisione et sacrificiis tamquam in mari gentium populus ille legi seruiebat, quandoquidem apud gentes sacrificare non poterat, sicut eos et nunc uidemus sine sacrificiis remansisse, nisi forte, quod per pascha immolant ouem, hoc in sacrificio deputetur.

[*]( (3) ) In secundo etiam libro illud, quod posui, nomine pabuli [*](3 De Gen. ada. Man. I, 20, 31 5 Gen. 1, 29 sq. 12 De Gen. adn. Man. I, 23, 40 16 Aug. c. litt. Petil. II, 37, 87. Hieron. ep. 52, 10 (ad Nepotianum). cf. Dent. 16, 6 sq. 18 De Gen. adu. Man. II, 3, 4 ) [*]( 1 credendum B2EFHP uidere C1D1, inueniri a 2 potentur Ql fuisse F2 in ras. filius C1D1 3 adprobo∗∗ (o in ras.) H 4 alligoria MP tantummodil E1 5 erbae (a ras.) P uirides] uideret Hl, uidelicet H1 s. Z. et om. HN genera U1, genere Bl 6 libris CDlR, libro cet. v; cf. CSEL XXVIII, 229, 22 7 geneseus ClDl quadrapedia Fl 8 posset enim M1 possit GS, posse a 9 *alerentur (h ras.) E ominibus D si* F 10 hobedientiam Q sine (n ex u) H seruire CIDi 11 mererentur (ren m. 2) C, merentur D1, mererent 81 omnis V 12 seruituti B2 s. I. 13 corporali] de c. BE1FGM2OPSV de corp. adhuc B circumcisioni C3 14 mari] manu E2, magi Dl populos Hx ille om. a legis C 15 poterat BICD1, poterant cet. v sic B eos] in eos Hl uidimus D\' 16 quod] apud q. Ql, quosdam Q2 in mg. pasca B1R, pascha* (m ras.) E 17 ****ouem H sacrifitio D, sacrificiis a deputentur N 18 pabuli (p in ras.) M, pa*buli D ) [*]( XXXVI Aug. sectio I para 2 ) [*]( 4 )

significari posse uitam — melioris interpretationis codices non habent pabulum, sed faenum — non satis apte dictum uidetur. non enim congruit faeni nomen significationi uitae quomodo pabuli. item non uideor recte appellasse uerba prophetica, quibus scriptum est: quid superbit terra et cinis? quia non in eo libro legitur, quem certi simus appellandum esse prophetam.

nec illud apostoli, ubi adhibet testimonium de Genesi dicens: factus est primus homo Adam in animam uiuentem, sicut ille uoluit exponi, intellexi, cum exponerem, quod scriptum est: insufflauit deus in faciem eius flatum uitae, et factus est homo in animam uiuam uel in animam uiuentem. apostolus enim ad hoc adhibuit illud testimonium, ut probaret esse corpus animale; ego autem hinc putaui esse monstrandum animalem factum prius hominem, non corpus hominis solum.

quod autem dixi nulli naturae nocere peccata nisi sua, ideo dixi, quoniam iusto qui nocet, non ei uere nocet, quandoquidem mercedem eius [*](4 Id. II, 5, 6 5 Eccli. 10, 9 7 De Gen. adu. Man. II, 8, 10 8 I Cor. 15, 45 10 Gen. 2, 7 16 De Gen. adu. Man. II, 29, 43 17 Matth. 5, 12. Luc. 6, 23 ) [*]( 1 significare F uitam CtDR, uitam quin OPlV, uitam cum cet. v meliores Cl interpraetationia DMP cudices V, codicis C1D1 2 habent CDQ\'R, habeat Sl, habeant cet. v sed] et 0 apte B • 3 uideretur 0 enim] sic Q2 s. I. nom∗∗∗ (ine ras.) Dx, nomine EOPVa significatio EOPVa 4 pabuli (p m. 2 in ras.) M, pa*buli D idem CD1, itё. E, itemque 01 uideor non v uideo CER recta QI uerba om. 0 profetica H 5 dictum F 6 in om. Ql eo CDtB, eius cet. v legit 8\' certi simus C2, certissimus ClD, certi sumus cet. appellasse a 7 profetam H nec] hec 0 adhibet CDtEOPB, adhibuit cet. 8 gesi H1 9 ille om. a exponi, intellexi scripsi, exponi CD1, poni FHS2 (mg.), intelligi NQ2, intellexi posui Ql, uel intellexi sic non est ibi posui Q3 mg., intellexi (om. exponi) cet. v 10 facie Dl 11 uitae Cl in ras. factum M, factis Ql est om. G homo om. B\' amam Dl 12 ad hoc om. P, adhuc 01 13 istud F ut M2 s. l. corpus esse Ba, corpus (om. esse) N 14 autem om. V putaui hinc B esse] hoc e. a animale a 15 solum corp. hominis B hominem QI 17 uere nocet ei B nocit ClDl mercedem BlClD, etiam mercedem cet. v )

auget in caelis; sibi autem peccando uere nocet, quoniam propter ipsam uoluntatem nocendi recipiet id, quod nocuit. possunt sane Pelagiani ad suum dogma trahere istam sententiam et ideo dicere paruulis aliena non nocuisse peccata, quia. dixi nulli naturae nocere peccata nisi sua, non intuentes ideo paruulos, qui utique pertinent ad humanam naturam, trahere originale peccatum, quia in primis hominibus natura humana peccauit, ac per hoc naturae humanae nulla nocuerunt peccata nisi sua. per unum quippe hominem, in quo omnes peccauerunt, peccatum intrauit in mundum; non enim nulli homini, sed nulli naturae dixi peccata nocere nisi sua.

item in eo, quod paulo post dixi, nullum esse malum naturale, possunt » quaerere similem latebram, nisi hoc dictum ad naturam talem referatur, qualis sine uitio primitus condita est. ipsa enim uere ac proprie natura hominis dicitur, translato autem uerbo utimur, ut naturam dicamus etiam, qualis nascitur homo, secundum quam locutionem dixit apostolus: fuimus enim et nos aliquando natura filii irae sicut et ceteri.

Hoc opus sic incipit: Si eligerent Manichei, quos deciperent.. [*]( 9 Rom. 5, 12 12 De Gen. adu. Man. II, 29, 43 17 Eph. 2, 3 ) [*]( 1 augit C\\ autget D sibi] siue ClDl quoniam CDNR, quia cet. v 3 pelageali Ql \' docma OlD, dogma (do m. 2 s. l.) H ista D 4 iueo B paruolis ClDl nocuisse (is ex u) E 5 nulli (i in ras.) C 6 paruolus C1D1 pertinent (ent m. 2) G 7 in om. R 8 peccat C1Rl nocuere v 9 hominē∗ D omnis V 11 homines et H1 nocere peccata BFGS iterum Ol 12 naturae QR 13 semilem V ad naturam add. C2D2 in mg. 14 referat 81 sine] nisi Hx 15 ac] et ENB propriae ClDMS e e naturae D homines H1 translatun* (u m. 2) C 16 quali GNQS, quali. D 17 locutione D\', loquutionem EHPlQ2 dicit 0 apostulus M enim om. M et nos aliq. enim F aliquando** (do ras.) M 18 naturaliter BEFGNQS1 fili II1 coeteri D 19 elegerent C1D1E1M1P manichaei M deceperent ClV, decoeperint D, decepissent BXFGS ) [*]( 4* )

CAPVT X.

DE MVSICA LIBRI SEX.

Deinde, ut supra commemoraui, sex libros de musica scripsi. quorum ipse sextus maxime innotuit, quoniam res in eo cognitione digna uersatur, quomodo a corporalibus et spiritalibus, sed mutabilibus numeris perueniatur ad inmutabiles numeros, qui iam in ipsa sunt inmutabili ueritate, ac sic inuisibilia dei per ea, quae facta sunt, intellecta conspiciantur. quod qui non possunt et tamen ex fide Christi uiuunt, ad illa certius atque felicius conspicienda post hanc uitam ueniunt; qui autem possunt, si desit eis fides Christi, qui unus mediator est dei et hominum, cum tota sapientia sua pereunt.

In hoc libro illud, quod dixi: corpora enim tanto meliora, [*]( (2)) quanto numerosiora talibus numeris; anima uero istis, quae per corpus accipit, carendo fit melior, cum sese auertit a carnalibus sensibus et diuinis sapientiae numeris reformatur, non sic accipiendum est, quasi non sint futuri numeri corporales in [*](3 Retract. I, 5, 6 7 Rom. 1, 20 9 Rom. 1, 17. 3, 26. Gal. 3, 11 Hebr. 10, 38 11 I Tim. 2, 5 18 De mua. VI, 4, 7 ) [*](tua 1 XI v 2 liberi H1 liber VI D2 3 deinde] hic incip add. D2 8. l. commemo G lib CDl 4 quorum-sextus add. C2 quorum] qm D1EN, quo R ipse om. Q in eo res a ea BM2 digna cognitione m 6 sed] et MlB nomeris ClB perueniat Sl inmutabilis ClDx, immotabiles H1 numerus ClDl 7 sunt in ipsa m inmutabile R, ut inmutabili N ac sic] et sic HOPVv, ac si N 8 dei om. R quae per ea F conspiciant S, conspiciuntur D* s. l. Q1 9 quod (uo m. 2) G et] ei Dl at E1 10 tertius El, cercius D facilius M conspitienda D, conspienda Cl hanc om. H uita Dl 11 quid a possunt S in mg. ei desit] id erit Y ei QI qui] qua OVa, quia BFGS ∗∗∗mediator (med ras.) Ml, mediatur DlG est mediator dei F, m. dei est M2, mediator dei (om. est) M\' 13 tantum Htam Hl meliora] m. sunt a 14 quantum H numeris (u in ras.) C istis om. Q1 15 accipit B2 in mg., accepit CDOPV sit Fl se B1, esse Dl 16 refurmatur C1, reformator E, seformatur D1 17 qua El non om. E )

corporibus incorruptibilibus et spiritalibus, cum speciosiora et decentiora futura sint, aut anima eos sensura non sit, quando erit optima, quemadmodum hic eis carendo fit melior. hic enim opus habet auertere se a carnalibus sensibus ad intellegibilia capienda, quia infirma est et minus idonea utrisque simul adhibere intentionem suam, et in his corporalibus nunc inlecebra cauenda est, quamdiu anima inlici ad delectationem turpem potest. tunc autem firma erit atque perfecta, ut numeris corporalibus non auertatur a contemplatione sapientiae et ita sentiat eos, ut non inliciatur ab eis nec eis carendo fiat melior, sed ita sit bona et recta, ut nec latere possint eam nec occupare.

[*]( (3) ) Item quod dixi: haec autem sanitas tunc firmissima erit atque certissima, cum pristinae stabilitati certo suo tempore atque ordine hoc corpus fuerit restitutum, non ita dictum putetur, quasi non sint futura post resurrectionem corpora meliora, quam primorum hominum in paradiso fuerunt, cum illa iam non sint alenda corporalibus alimentis, quibus alebantur ista; sed pristina stabilitas hactenus accipienda est, quatenus aegritudinem ita nullam [*]( 12 De mns. VI, 5, 18 ) [*]( 1 cum CDl, cum multa Bt, cum multo cet. v apeciosiora (t ras.) C, e speciosa V dicentiora C1D1 2 aut] ut R animę os (e m. 2) Jl, animg Qs H 3 quemammodum MV, semper hic carendo eis B, * eis hic c. a enim om. Dl 4 auertere Cl, auerteret E* acccrnalibuB El 5 sapienda BD*EFGNQ ideo E 6 illecebra BF, inlicebra Dl 7 inlici* (i ras.) M, inlici∗∗∗ S, illic R ad M, a E1 e delictationem C1, dilectatione D1 turpi E potest turpem B 8 potest] p. trahi B firma CDt, tam firma eet. v est R atque perfecta erit B aut Hl 9 ista Dx 10 ut] et Bl non om. F alliciatur 0 11 ista D1 et] atque B possit Ql eam possint N 12 tunc] tam 0 erat E 13 pristi∗∗nae H 14 hoc B2 8. t., oc Ql corpus] opus CDl, tempus Ol flerit OlD quasi] quia V 15 resurrectione D1 quam C1 in mg. D1 s, I., CQ ClDl priorum H 18 paradyso FGNP, iparadiso (om. in) 0 17 alibantur Gl pristina (a m; 2) C, pristinae H1 stabilitatis Hs 18 actenus C1DERS1V1 accipienda-quatenns om. H accipianda El quatinus C2D20, quatentis D1 egritudinem CMY nulla C1D1OPR\' )

corpora illa patientur, sicut nec ista pati possent ante peccatum.

Alio loco: laboriosior est, inquam, huius mundi amor. quod [*]( (4)) enim W illo anima quaerit, constantiam scilicet aeternitatemque, non inuenit, quoniam rerum transitu conpletur infima pulchritudo et, quod in illo imitatur constantiam, a summo deo per animam traicitur, quoniam prior est species tantummodo tempore commutabilis quam ea, quae et tempore et locis. haec uerba si eo modo accipi possint, ut non intellegatur infima pulchritudo nisi in corporibus hominum omniumque animalium, cum quibus sensu corporis uiuimus, ratio manifesta defendit. hoc quippe in ea pulchritudine imitatur constantiam, quod in conpage sua manent eadem corpora, in quantum manent, id autem a summo deo in ea per animam traicitur. anima quippe ipsam conpagem tenet, ne dissoluatur et diffluat, quod uidemus in corporibus animalium anima discedente contingere. si autem [*](8 De mus. VI, 14, 44 14 Aug. Confess. X. 34, 53 ) [*]( 1 patiantur BM2Q2, patien#*tur D wpossent M in ras. 3 modi ENQ1 amur D1 4 in om. ENQ anima in illo Oa aeternitatemq;** M, aeternitatem Bt, et aeternitatem que DlB 6 quoniam] quo N, quorum Bl transitu C, transitum D infime C1, infirma DFGM1PS2V pulcritudo DQ 6 illa GHOPQ2SV immitatur C1, ∗∗imitatur D a om. ClV 7 trahicitur GIMS tempore (e in ras.) S, tempora G commotabilis D 8 quamJ q. ex E, q. est m pr. et om. E, ei CDl locis et tempore F locis] 1. P incommutabilis R 9 accepi ClDO possunt DyOPRlVv, possit Ql non in ras. M, om. F infema S, infirma C1DGM1S2V 10 hominibus B cum quibus BlCDEFNQRS2 (mg.), quae cum (uae in ras.) H, quae con P1, quae cum cet. v 11 senso ClDl ****niuimus C, uiuimus B1DEFNQR, uiuunt cet. v ∗∗∗defendit G, ostendit Bl hanc R 12 ea] illa D2 8. I. imitamur B alt. in ex im corr. M conpagem D 13 manet D1 xid (h ras.) C a om. N 14 »in M eam CDlOPa, eo FGS trahicitur GV anima] sed a. Ql 15 defluat CyDa uidimus ClDl 16 corporalibus Fl . disce»dente (n ras.) CHM, descedente D1 )

ipsa pulchritudo in omnibus corporibus intellegatur, cogit ista sententia etiam ipsum mundum animal credere, ut etiam in ipsum, quod in illo imitatur constantiam, a summo deo per animam traiciatur. sed animal esse istum mundum, sicut Plato sensit aliique philosophi plurimi, nec ratione certa indagare potui nec diuinarum scripturarum auctoritate persuaderi posse cognoui. unde, tale aliquid a me dictum quod accipi possit etiam in libro de inmortalitate animae, temere dictum notaui, non quia hoc falsum esse confirmo, sed quia nec uerum esse conprehendo, quod sit animal mundus. hoc sane inconcusse retinendum esse non dubito, deum nobis non esse istum mundum, siue anima eius ulla siue nulla sit, quia si ulla est, ille, qui eam fecit, est deus noster; si autem nulla est, nullorum deus potest esse iste, quanto minus noster. esse tamen spiritalem uitalemque uirtutem, etiamsi non sit animal mundus, quae uirtus in angelis sanctis ad decorandum atque administrandum mundum deo seruit, et a quibus non intellegitur rectissime [*](2 Varro ap. Aug. de ciu. dei VII, 23 4 Plato Tim. p. 30 B. Diels Doiogr. p. 609, 14. Cic. de nat. d. I, 23 aq. 30. 52. II, 22. 30. 32 8 De ium. an. 15, 24. Retract. I, 5, 4 13 Ps. 45, 1 ) [*]( 1 ipsa BCDlENBS2 mg., infirma G1M1, infirma ista Q, infima cet. v corporibus omnibus Q 2 ..ipsum (in ras.) E mundum B2 8. l. animalem H etiam (t m. 2 8. l.) C in ras. B, id M 3 in om. V per animam om. a, per anim D1 4 traicitur NQl 5 plurime Hl, quam plurimi m indagari H2, indare Sl potuit H 6 scripturarum] scurfl C1, scartl D, scaru E, scaram scripturarum B persuadere Bl, pereuari 0 7 a me tale aliquid P quod CD, quod id BFlR, quo id cet. v quod-dictiim F2 in mg. accepi B1C1B1 posset C2H 8 libro (o add. m. 2) D, librum 0 anima et emere El timere ClDl, tenere Q 9 falsum hoc Q 10 compraehendo MP inconcussae Dx incusse Bl 11 alt. esse non F 12 pr. siue] sed CD1R eius om. B ille] itt D 13 fecerit Bl alt. est expunxit D1 14 esse iste M in ras. iste R2 in mg. noster] inter E tamen] tale H 15 uitalem quae D si (ttiam om.) DIB 16 decorandem Dl amministrandum M, ministrandum EN 17 mundum om. M1O, omnium Pa et] ut E1 a] e E2 8. l. rectissimae D, recte B )

creditur. angelorum autem sanctorum nomine omnem sanctam creaturam spiritalem in dei secreto atque occulto ministerio constitutam nunc appellauerim. sed spiritus angelicos sancta scriptura nomine animarum significare non solet. proinde in eo, quod circa finem libri huius dixi: rationales et intellectuales numeri beatarum animarum atque sanctarum legem ipsam dei, sine qua folium de arbore non cadit et cui nostri capilli numerati sunt, nulla interposita natura excipientes usque ad terrena et inferna iura transmittunt, non uideo, quemadmodum uocabulum animarum secundum scripturas sanctas forsitan possit ostendi, quandoquidem hic non nisi angelos sanctos intellegi uolui, quos habere animas numquam me legisse in diuinis eloquiis canonicis recolo.

Hic liber sic incipit: Satis diu paene.

CAPVT XI.

DE MAGISTRO LIBER VNVS.

Per idem tempus scripsi librum, cuius est titulus de magistro. in quo disputatur et quaeritur et inuenitur magistrum non esse, qui docet hominem scientiam, nisi deum secundum [*]( 5 De mus. VI, 17, 58 7 Ps. 1, 3. Es. 34, 4. 64, 6 Luc. 12, 7. Matth. 10, 30 11 Retract. I, 15, 2 17 Aug. Confess. VIIII, 6, 14 ) [*]( 1 sacrorum H2, sacrum Hl aanctam] at. factam a mg. 2 in om. M deo P occultoque (om. atque) B 3 nunc G* in ras. appellauerunt 01 4 scriptura om. CDl significare om. CDlB solet] s. appellare B proinde∗∗∗∗ C, p. uero a 5 huius libri BOVa rationabiles F1 intellectuale Dx 6 numeros B beatorum &D1 legem ipsam] af. ea ipsa lege a mg. 7 nurati Hx 8 interpossita Ql usque] atque B1C2D2EFNRS2 mg., adque C1D1 ad-uideo quem D2 in ras. 9 iure H transmittant Ha uocabulo CD1 10 sanctas scripturas N forsitan om. OPVa, del. D1, positum Qtm 11 hic P2 8. Z., om. a uoluit G 12 numquam ClD, nusquam. cet. v canonicis (oni in ras.) M 14 pene CD 15 XII v, om. Q 17 id R est om. H 18 quo] illo Bl mg. quaeretur ClD* alt. et om. H inuenitur (nne m. 2 in ras.) C, t in ras. D2 magistra (tl m. 2) H 19 docit V conscientiam Bl )

illud etiam, quod in euangelio scriptum est: unus est magister uester Christus.

i\' Hic liber sic incipit: Quid tibi uidemur efficere uelle, cum \'loquimur?