Retractationum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 36). Knöll, Pius, editor. Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1902.

quadragensima: cum animarum natura una sit, unde hominum diuersae uoluntates;

quadragensima prima: cum omnia deus fecerit, quare non aequaliter fecit;

quadragensima secunda: quemadmodum dei sapientia, dominus Iesus Christus, et in utero matris fuerit et in caelis;

quadragensima tertia: quare filius dei in homine apparuit et spiritus sanctus in columba;

quadragensima quarta: quare tanto post uenerit dominus Iesus Christus. ubi, cum generis humani tamquam unius hominis aetates commemorarem, dixi: nec oportuit uenire diuinitus magistrum, cuius imitatione in mores [*]( 1 Eph. 5, 25. Colos. 3, 19 11 I Cor. 1, 24 14 Matth. 3, 16 ) [*]( 1 habet BFGHJIXSV ex] et P hoc C, hac BFGHMNS1 ammonit CD1 sed] et B 2 propriae DM dicitur dilectio D2NQ dilectio-proprie om. HR quoniam] qñ∗ D, quando Ql 3 propriae CXM ****sufficit CD1, subiacet D2HMPQv, subiacit V, subiecit BFGNS1, subicitur et 0, alibi subia et sufficit E 4 etsiJ etiamsi S, et ipsi C, et..si D se om. P ipsum Q1 cum] cui E, eum H 5 uolumus Ql esse. C deformen NO alid C1D1 refferendum CD1 6 ad] id est ad V illud] aliud BCDlHP, eius 0 scilicet om. V 7 pr. de CDaEPR V, est de cet. v confurmatione Dl, confirmatione FHl 8 nona] n. est 0 alhmentis (o ras.) D quadragesima FGNPQS, semper 9 sit una B uolontates C1, uoluntatis D1 10 quare (re in ras.) C 11 fecerit BD2FGNOPQSVv quemammodum ClDM 12 fuerat Cl 13 **apparuit C, apparuerit OVa 15 post] potest Ql uenerit CD\', uenit cet. v post Christus add. R: et non in principio peccati hominis generit ClDl homani 01 16 aetates om. E, aetatem F1 commemorare F, commemorauerim DJ 17 oportuit] o. aetates EFGN, o. aetate S, o. aetatis B, o. ei Q immitatione ClD, imitationem G1 im mores CDO, in memores G1 )

121
optimos formaretur, nisi tempore iuuentutis, et adiunxi ad hoc ualere, quod apostolus dicit: sub lege tamquam sub paedagogo paruulos custodiens. sed potest mouere, cur alibi dixerimus Christum in generis humani sexta aetate tamquam in senectute uenisse. hoc ergo, quod de iuuentute dictum est, ad uigorem feruoremque fidei refertur, quae per dilectionem operatur, illud autem de senectute ad temporum numerum. potest enim intellegi utrumque in uniuersitate hominum, quod potest in aetatibus singulorum, sicut in corpore non potest simul et iuuentus esse et senectus, in animo autem potest, illa propter alacritatem, ista propter grauitatem.

quadragensima quinta est. aduersus mathematicos.

quadragensima sexta est de ideis.

quadragensima septima: utrum aliquando cogitationes nostras uidere possumus. ubi quod dixi: angelica corpora, qualia nos speramus habituros, lucidissima atque aetheria esse credendum est, si hoc sine membris, quae nunc habemus, et sine substantia quamuis incorruptibilis, tamen carnis accipiatur, erratur. multo autem melius in opere de ciuitate dei quaestio [*](2 Gal. 3, 24 sq. 4 Aag. de Gen. c. Manich. I, 23, 40 6 Gal. 5, 6 14 De diu. quaest. 47 18 Aug. de ciu. dei XXII, 29 s. f. ) [*]( 1 tempore] in t. D2NQ inuentutis] senectutis G1М2- s. 1. NQlSl 2 pedagogo mss. 3 paruolus Cl custodiens CR, costodiens D, custodito E, custoditos cet. v potest] post H quur EH alibi (i alt. in ras. m. 2) C 4 digeremus 01 generis E2 in ras. homani 01 sext∗a (r ras.) E 5 iubentute 01 6 uigorem (ui in ras. m. 2) C, iugorem D1, uicorern V ferboremque Cl, ferboremquae D1 reuertur H1 dictionem R 7 de] quod de R ad ,om. BFGNS1 numerorumque B 8 uniuersitate D1, ai. diuersitate a mg. omnium E quod ClDl, quod non cet. v 9 in aetatibus-potest om. E singulorum singulorum F corpore nonpore B 10 esse simul et iuuentus v 11 illa om. R 12 quinta-quadragesima Q2 in mg. pr. est om. PVv mathemathicos D est om. HMOPVv 13 «ideis C, idais 22, iudeis * D2F, iudaeis BEGHMNPQ 14* possumus (pr. s m. 2) C, possimus cet. v quod (quo in ras.) C, q; H 15 abiturus 01 lucidissimos N adquae ClDx aetherea BQRSzv esse om. Dl 16 sine om. F nunc] et n. P 17 incorruptibili C1D1P tamen carnis M in ras. 18 erratur om. CIDR )

122
ista tractata est de uidendis cogitationibus nostris.

quadragensima octaua de credibilibus;

quadragensima nona: quare filii Israhel sacrificabant uisibiliter pecorum uictimas;

quinquagensima de aequalitate filii;

quinquagensima prima de homine facto ad imaginem et similitudinem dei. ubi quid est, quod dixi: homo scilicet uita non recte appellatur, cum dicatur homo etiam cadauer hominis? ergo saltem dicere debui: non proprie dicitur, ubi dixi: non recte dicitur. item dixi: neque inscite distinguitur, quod aliud sit imago et similitudo dei, aliud ad imaginem et similitudinem dei, sicut ad imaginem factum accepimus. quod non ita est intellegendum, quasi homo non dicatur imago dei, cum dicat apostolus: uir quidem non debet uelare caput, cum sit imago et gloria dei; sed dicitur etiam ad imaginem dei, quod unigenitus non dicitur, qui tantummodo imago est, non ad imaginem.

quinquagensima secunda est de eo, quod dictum est: paenitet me [*]( Õ Gen. 1, 26. 5, 3 6 De diu. quaest. 51, 3 8 De diu. quaest. 51, 4. de trin. VII, 6, 12 12 I Cor. 11, 7 16 Gen. 6, 6 sq. ) [*]( 1 tracta E nostris om. E 2 octaua] septima Ql de CDRV. est de cet. v credebilibus D1 3 filiis H israhel CDMP, israel uel isrt eet. peccorum BH2R, peccatorum EHlQl uictimis HMOP quinquagesima ∗∗∗∗(nona ras.) Q 4 qualitate ClDlF fili M LI 02D2 s. l. 5 similitudine Dl ubi quid est quod C1D1GHP1RS, ubi quidem quod BC2D2EFQ2, ubi quidam quod Ql, ubi quod Va, et ibi quidem quod 0, ubi (om. rell.) M 6 scilicet D\'R, ****scilicet C, sine cet. v apellatur C dicitur E 7 cataber C1D1 \' ego BF saltim B1C1D1GHPV uolui BFGNS 8 propriae D recte t§ H ∗∗∗∗dixi (quod ras.) M, quod dixi ORa 9 dislinguitor E, disguitur ClDl pr. aliud—dei om. FHQX et similitudo om. M dei] d. qui etiam filius dicitur a 10 dei om. N, del. D2alt. ad imaginem O\'D\'R (cf. Aug. Quaestt. in Heptat. I, 22, ubi codd. CPSlN hominem omittunt), hominum Gt, hominem cet. v; cf. Aug. Conf. III, 7, 12. XIII, 22, 32 11 accepimus CXEG2HNQRS, accipimus cet. tn intelligendum est Pv, intellegendum (om. est) S 13 debet ex det CzD2 capud HI uimago (in ras.) S 14 aetiam D dei om. N 15 qui] quia V imagine D1 16 alt. est om. Vv penitet CDGHMV )

123
hominem fecisse;

quinquagensima tertia de auro et argento, quod ab Aegyptiis Israhelitae acceperunt;

quinquagensima quarta de eo, quod scriptum est: mihi adhaerere deo bonum est. ubi quod dixi: quod autem est omni anima melius, id deum dicimus, magis dici debuit: omni creato spiritu melius.

quinquagensima quinta de eo, quod scriptum est: sexaginta sunt reginae et octoginta concubinae et adulescentulae, quarum non est numerus;

quinquagensima sexta de annis quadraginta sex aedificati templi;

quinquagensima septima de centum quinquaginta tribus piscibus;

quinquagensima octaua de Iohanne baptista;

quinquagensima nona de decem uirginibus;