Retractationum

Per idem tempus scripsi librum, cuius est titulus de magistro. in quo disputatur et quaeritur et inuenitur magistrum non esse, qui docet hominem scientiam, nisi deum secundum [*]( 5 De mus. VI, 17, 58 7 Ps. 1, 3. Es. 34, 4. 64, 6 Luc. 12, 7. Matth. 10, 30 11 Retract. I, 15, 2 17 Aug. Confess. VIIII, 6, 14 ) [*]( 1 sacrorum H2, sacrum Hl aanctam] at. factam a mg. 2 in om. M deo P occultoque (om. atque) B 3 nunc G* in ras. appellauerunt 01 4 scriptura om. CDl significare om. CDlB solet] s. appellare B proinde∗∗∗∗ C, p. uero a 5 huius libri BOVa rationabiles F1 intellectuale Dx 6 numeros B beatorum &D1 legem ipsam] af. ea ipsa lege a mg. 7 nurati Hx 8 interpossita Ql usque] atque B1C2D2EFNRS2 mg., adque C1D1 ad-uideo quem D2 in ras. 9 iure H transmittant Ha uocabulo CD1 10 sanctas scripturas N forsitan om. OPVa, del. D1, positum Qtm 11 hic P2 8. Z., om. a uoluit G 12 numquam ClD, nusquam. cet. v canonicis (oni in ras.) M 14 pene CD 15 XII v, om. Q 17 id R est om. H 18 quo] illo Bl mg. quaeretur ClD* alt. et om. H inuenitur (nne m. 2 in ras.) C, t in ras. D2 magistra (tl m. 2) H 19 docit V conscientiam Bl )

i\' Hic liber sic incipit: Quid tibi uidemur efficere uelle, cum \'loquimur?

Tunc etiam de uera religione librum scripsi, in quo multipliciter et copiosissime disputatur unum uerum deum, id est trinitatem, patrem et filium et spiritum sanctum, religione uera colendum, et quanta misericordia eius per temporalem dispensationem concessa sit hominibus Christiana religio, quae uera religio est, et ad eundem cultum dei quemadmodum sit homo quadam suauitate coaptandus. maxime tamen contra duas naturas Manicheorum liber hic loquitur.

[*]( (2) ) In hoc libro quodam loco: sit, inquam, tibi manifestum atque perceptum nullum errorem in religione esse potuisse, si anima pro deo suo non coleret animam aut corpus aut fantasmata sua. hic animam pro uniuersa creatura incorporali posui non loquens more scripturarum, quae animam, quando non translato uerbo utuntur, nescio utrum uelint intellegi nisi [*]( 1 Matth. 23, 10 15 De uer. rel. 10, 18 ) [*]( 1 pr. est] sit 0 alt. est om. O, est enim F uester magister HMRV magister (agis in rad.) M 3 quod R uideamur D uelle] uel ClDl 5 XIII v, om. Q 6 relegione ClDM, fere semper 7 nunc a de uera om. H scribsi D 8 cupiosissime V, copiose B 11 concessa sit] concessit C1D1 quae-religio om. H 12 uere F est religio B quemammodum M, quemammodo C1D1 13 suauitate] sua uita BE1GHNOPQ1RS, uita sua D2Fv quoaptandus C1D1, coaptandis 81 14 manich.aeorum (i ras.) M hic] sic BlGSlV hic liber F 15 hoc B* 8. I. libro om. BF manifestatum (ta dtl. m. f) M 16 praeceptum R 17 colerit Dl V anima V fantasmata BCDFGHOQ, phantasmata cet. 18 hinc P1 anima E 19 loqueis El, loquem 0 more. C 20 non** C ne«scio (c ras.) Dl uellint D1 . )

Item quod dixi: ea est nostris temporibus Christiana religio, [*]((3)) quam cognoscere ac sequi securissima et certissima salus est, secundum hoc nomen dictum est, non secundum ipsam rem, cuius hoc nomen est. nam res ipsa, quae nunc Christiana religio nuncupatur, erat et apud antiquos nec defuit ab initio generis humani, quousque Christus ueniret in carne, unde uera religio, quae iam erat, coepit appellari Christiana. cum enim eum post resurrectionem ascensionemque in caelum coepissent apostoli praedicare et plurimi crederent, primum apud Antiochiam, sicut scriptum est, appellati sunt discipuli [*](2 De aer. rel. 10, 19 3 Rom. 1, 25 4 Rom. 1, 21 9 De uer. rel. 10, 19 fin. 14 I Io. 4, 2. II Io. 7 17 Act. 11, 26 ) [*]( 1 eam om. JRl et om. BaF sunt om. 0 2 autem B2 s. l. 3 sub E breuiterque C1E2NOPQ1RS2 mg., rebiterque El, breuiusque cet. v 4 euanescamus] uanesc m. 2 C, euaniscamus Mt, uane sciamus D1 5 nostris et G2 in ras. est religio N 6 utramquae Cl, utrumque D1 spiritali Hx corporalem H in mg. significari R 7 diiit Pl 8 euaniscamus Cl, eua»nescamus (s ras.) M, ena nescamus D 9 christiana (ana in mg.) H 10 cognuscere 01 hac P1 et certissima om. N est salus F 11 rem ipsam N 12 hoc om. B est hoc nomen H ipsa res BFGS religio xpiana 0 13 noncnpatnr Cl et om. Hm antiquus D1, antiquos. quos N inicio C 14 humani generis B, generis humanis C\'D, g. humana Bx christus C1D1, ipse christus cet. v uenerit 01 ueniret\' christus B carne] cruce Bl 15 uera] et u. Bx iam] etiam H errat H cepit C\' 16 eum om. Bl in] ad M 17 plurimum E, multi B apud 62 in ras., ad B1 18 anthiochiam C2DEHMNPR, athiociam Cl scribtum D scriptum-discipuli M2 in ras. discipoli V )