Retractationum

quid censes aliud esse beate uiuere nisi secundum id, quod in homine optimum est, uiuere? et quid dixerim in homine esse optimum, paulo post explicans: quis, inquam, dubitauerit nihil esse aliud hominis optimum quam eam partem animi, cui dominanti obtemperare conuenit cetera, quaeque in homine sunt? haec autem, ne aliam postules definitionem, mens [*]( 4 De Acad. I, 1, 3 12 De Acad. I, 2, 5 ) [*]( 1 meretis Dl ex add. M2 8. l. 2 siue] siue p meritis nostris sine W quandoquidem—nostrae add. C2D2 in mg. 3 procedentis H 4 iniquitatis om. RW eorta Q1 item W quod D2 8. l., quo W 5 quicquid BC2D2EGMPQRS, sic semper mortalis H 6 adtingit ClDR, attigit HI, attingit cet. addenda-adtingit otn. DlP 7 mortalibus CXD pr. (mor)talis corporis G in ras. sensus CDR, ullus sensus cet. v adtingit ClDHl, attingit cet. 8 sen..s H mentes Cl eolU* G tum H loquebamur HPV loquebamur tunc a 9 corpaTaIe Ql, corpus a dicunt] intelligunt Ql et sensibilia-corporalia. om. Q1 corporalia om. El 10 itaquae ubicumquae D1, sic passim loquutus HPl parum est (est s. 1. add. m. 2) B 11 ebitata C1, euitata (ta in ras.) G, euitata est jB1 aput BCl quorum] q. et II consuitudo Dl loquutionis EHP1 12 censeas BD2EFGQW aliut Ql esse add. B2 s. 1. beat.e (a ras.) GM nisi-uiuere om. R 13 iu om. CDl hominis (is ex e corr. m. 2) C obti- 0 mum MPQ uiuere est E qujd M 14 obtimum MPR post (ost ex us corr.) B 15 esse aliud esse F homines Hl quamJ nisi El 16 animi om. M, hominis R optemperare ClPQRV quaeque CDlHRV, quae cet. 17 difinitionem B2Ml, diffinitionem FM2R )

item respondens ei, cum quo disputabatur: hic plane, inquam, non erras; quod ut tibi omen sit ad reliqua, libenter optauerim. hoc licet non serio, sed ioco dictum sit, nollem tamen eo uerbo uti. omen quippe me legisse non recolo siue in sacris litteris nostris siue in sermone cuiusquam ecclesiastici disputatoris, quamuis abominatio inde sit dicta, quae in diuinis libris adsidue reperitur.

In secundo autem libro prorsus inepta est et insulsa illa [*]( (3) )quasi fabula de philocalia et philosophia, quod sunt germanae et eodem parente procreatae. aut enim philocalia quae dicitur non nisi in nugis est et ob hoc philosophiae nulla ratione [*](4 I Petr. 4, 6 7 Ps. 36, 7. Iac. 4. 7 8 De Acad. I, 4, 11 11 cf. III Regn. 20, 33 uulg. 12 cf. Ex. 8, 26. Deut. 7, 25 saepissime 15 De Acad. II, 3, 7 ) [*]( 1 po«test C 2 attinet BD2EFGHPQSW est] r D2 in mg. a in eo est W quęm C 3 debit. (a ras.) 01 qui* M beatae D, beat»e M 5 sit euanuit H 6 consequendam] consuetudinem Ql ipso M1 debit C1 contempta V 7 deo] ideo W nostras obdenda Hl, subdenda nostra Q 8 disputatur W eras Ql quod ut] quo∗∗∗ut (t ex s corr. m. 2) C, quominus DVG2 (in mg.) RS2 (in mg ) 9 ∗omen (n ras.) CH obtauerim 22, optemperauerim W 10 sed ioco] sed iocoip C, sed iocu D1, aJ sed ideo G2S2 in mg. sit] est R eo om. El *omen C, om∗∗ Q, oma El 11 me∗ M, om. H legisse om. Bl reccolo Y, reculo Cl literis BFGH 12 cu«iusquam (i ras.) D ecclesiastici] et e. R, ecclesiastice W, ecc. sermonis a disputationis W abhominatio ElFHlQ, abominacio D 13 adsiduae ClDl repperitur EFGHMRSVW 14 prorsus] pr. ę F in.epta (a ras.) M insulsa (sa m. 2 in ras.) M 15 filocalia EHM1, filologia Ms. l. et] et de EFGQSW filosophia H, philosofia F, phylosophya E quę F sint BEHMNVWv germane D 16 filocalia EH, philo- / /. logia M7 s. l. 17 hoc ob Q philosofiae V, filosofiae H, phylosophyae E )

alio loco, de animo cum agerem, dixi: securior rediturus in caelum. iturus autem quam rediturus dixissem securius propter eos, qui putant animos humanos pro meritis peccatorum suorum de caelo . lapsos seu deiectos in corpora ista detrudi. sed ego propterea non dubitaui dicere, quia ita dixi in caelum, tamquam dicerem ad deum, qui eius est auctor et conditor, sicut beatus Cyprianus non cunctatus est dicere: nam cum corpus e terra, spiritum possideamus e caelo, ipsi terra et caelum sumus. et in libro Ecclesiastae scriptum. est:_ spiritus reuertatur ad deum, qui dedit illum quod utique sic ,.. [*]( 6 De Acad. II, 9, 22 8 Plato Tim. p. 91 A sqq. Diels Doiogr. p. 199. 568, 19. 588, 21. 651, 2. Porphyr. sec. Aug. de ciu. dei Xir, 27 12 Cypr. de dom. orat. 16 (I, 278 ed. Hart.). Aug. de praed. sanct. 8, 15 14 Eccle. 12, 7 ) [*]( 2 latinae MP interpraetatum HMP, interpretatu∗ C pulcritudinis CGHQ pulcritudinis (pulchr. D) significat CD, significat pulchritudinis cet. v 3 pulcritudo DGHQ 4 incorporalibus∗∗∗ S adque C1D1 fere semper phylocalia E, filocalia H quae] atque H2, quae et a * philosofia Y, filosofia H, phylosophya E 5 nequ*e (a ras.) D sunt lio om. B soronres (so ras., e ex i corr.) C, soiroris D a E cum agerem de animo a 6 re«diturus (d ras.) M in caelum Dx in ras. 7 putant animos Dl in ras. 8 animos (ni in ras.) C meriti Dl 9 lapsus C1D1H1 seu CDER, siue cet. v deiectus GIDt, dectos B ista om. Q sed ego (eras. hoc) C, /./.hoc ego sed HI, sed hoc ego cet. v propterea om. E1 non dubitaui dicere propterea Bl 10 ita (i in ras.) M caelo ClDl tamquam] quasi B 11 ad deum-cyprianus add. P2 in mg. deum] eum a cyprianus (p m. 2) D, ciprianus FHQV 12 e] de R 13 possedeainus C1D1V de R 51 terra E et om. Hl 14 eclesiastes C, ecclesiastis Dl, ecclesiaste Pm, ecclesiastes cet. scribtum HPl 15 reuelatur Ql dominum BE dedit (dit in ras.) F sic om. Pa )

In libro tertio: si quid mihi uideatur quaeris, inquam, in[*]( (4)) mente arbitror esse summum hominis bonum. uerius dixissem: in deo; ipso enim mens fruitur, ut beata sit, tamquam bono summo suo.

nec illud mihi placet, quod dixi: liquet dcierare per omne diuinum.

item quod dixi de Academicis, quia nouerant uerum, cuius simile appellabant uerisimile, idque ipsum ueri- 15 simile appellaui falsum, quod adprobabant, duas ob causas [*](1 Rom. 9, 11 5 Gen. 2, 7 7I Cor. 15, 45 8 Aug. de lib; arb. III, 21, 59. 62. ep. 166, 7. op. inperf. c. Iul. lIII, 104 10 De Acad. III, 12, 27 13 De Acad. III, 16, 35 14 De Acad. III, 18, 40 Cic. Acad. II, 67 sq. et 73 ) [*]( 1 intelligendum BQBV est om. El non om. 01 apostulo V 2 natus (u in ras.) DHl mali Ml in ras. contruuersia C1D1, contrauersia Ml 3 religio R beatudinis C ipse deus Q 4 sed— condidit add. B2 in mg. re D 5 bis condedit ClDlV sicut condidit om. R corpus e terra condidit Wl »e (a ras.) Q, e* (t ras.) H post terra add. Ml: de natura animae, quae M2 del. adtiiiet C1D1H1S1V, attiuet cet. 6 orinem H quae H sit om. a una Dl 7 est creatus E 8 similiter] simul ita H, similiter ita m, semper ita a e singolis V, singuli C singulae C2MNOB 12 mens] ms Ql sujnmo bono BFv 13 mihi illud v placit 01 dixi] d. de achademicis et W licet BW, libet l; cf. Ter. Eun. 331 degerare ClDl 14 omen BD2FGQ achademicis BCFGQRSVW uerum nouerant m 15 cuius om. P apellabant B, approbant E (ueri) simile idque ipsum D2 in ras. idque] qui R ipsum] uisum R 16 apellabam B, i appellari Q2 s. 1. falsum I falsum B quod** C, quod ad D approbabant (nt ex m corr.) H, approbant EBa ob duas W. )

laus quoque ipsa, qua Platonem uel Platonicos seu Academicos philosophos tantum extuli. quantum inpios homines non oportuit, non inmerito mihi displicuit. praesertim contra quorum errores magnos defendenda est Christiana doctrina.

illud etiam, quod in conparatione argumentorum Ciceronis, quibus in libris suis Academicis usus est, meas nugas esse dixi, quibus illa argumenta certissima ratione refutaui, quamuis iocando dictum sit et magis ironia dicebatur, non debuit tamen dici. [*]( 4 De Arad. II. 6. 14 sqq. 7 De Acad. III, 17, 37. II, 10, 24 11 De Acad. III, 20, 45 ) [*]( 1 recto. (a ras.) F ee ex 6 corr. H esset] fi e. Q quod] uel o 2 cuius C quia] q. et R in genere suo om. W 3 uer∗um D adprobant CD1, approbant ERa 4 (ueri) similia cum illi D2 in ras. nil D approbarent-nihil om. R approbarent mss. praet. CDHS1, adprobarint V adfirmarent CDGHSlV, affirmarent cet. 5 hoc om. a 6 probabilg ClDl, probare P «noncupabant Cl, nuncupant BIMI, nuncubant El, non culpabant a hinc D2 in ras., hic C1V1 ut ClDlR, ut hoc cet. v; cf. p. 15, 10 de om. Fl 7 platonicus CIDI, platonicos (to in ras.) M seu —10 doctrina add. Q1 in spat. uacuo seu CDER, siue cet. v achademicos BC2EGQ2RSVW, achade- micus ClDl 8 philosofos V, filosofos H, phylosophos E inpios] *pios <impioa C, impios ipsos BFGQSW, ipsos impios E, ipsus (u in o corr., impios add. m. 2) D hominis 01 9 immerito BQS2W quorum contra Q 10 magnus 01 defenda Ml illut C1, semper 11 comparatione BC2EFGPSW, comparationem MlR argumentorum compavatione E * 12 achademicis BC2DEFGQRSVW, achademices 01 u∗sus (i ras.) E meas] magnas meas EQ1. mea m argumenta illa v 13 refutaui (re et ui m. 2) Q iocundo B1 V 14 et magis-dicebatur om. Q liironia HMV, hi.ronia (e ras.) CD, yronia BEFW dicebatur] uideatur BFG1HPS1VWν, uidebatur E; cf. p. 9, 5 tamen debuit R1 ) [*]( XXXVI Augf. sectio I pari 2 ) [*]( 2 )

Hoc opus sic incipit: 0 utinam, Romaniane, hominem sibi aptum.