Locutiones in Heptateuchum

Septem gentes magnas et multas: quomodo ergo multas, si septem? sed multas dixit multitudinem habentes.

Non dispones ad eos testamentum, cum de gentibus diceret; testamentum ergo pro pacto posuit.

Et filiam eius non sumes filio tuo; discedere enim faciet filium tuum a me et seruiet diis aliis et irascetur indignatione dominus in uos: non ait "irascar", sed tamquam de alio diceret.

Ciuitates magnas et muratas usque in caelum: uTceppoXtxd); dictum.

Ne dicas in corde tuo, cum consumpserit dominus deus tuus gentes istas ante faciem tuam, dicens: propter iustitias meas induxit me dominus hereditare terram bonam istam . ordo est: ne dicas in corde tuo dicens.

Ne quando dicant inhabitantes terram unde eduxisti nos inde: more scripturae additum est "in de".

Quae fecit uirtutem Aegyptiorum . hoc interpretes quidam latini minus intellegentes noluerunt dicere uirtutem, sed uirtuti uel exercitui, quoniam id, quod ait Graecus, Sovajuv, nonnulli exercitum intellexerunt; sed elegans locutio est. "quae fecit uirtutem eorum" intellegendum [*]( 3 Deut. 6, 20 5 Ib. 7. 1 7 lb. 7, 2 9 Ib. 7, 3. 4 13 Ib. 9. 1 15 Ib. 9, 4 20 Ib. 9, 28 22 Ib. 11, 4 ) [*]( 1 contrarie JV tristicie b 2 potest accipi (accipi 8. l. w. 2) S et post potest om. N post malo addunt accipi bd 5 fieyaXa xa: 7to),Î.Gt cod. Alex. 6 sed multii N 9 sumis L suo N 10 aliis] alienis S 11 irascitur N 14 yperbolicos LNS hyperbolice b 15 Nec LSxb dices Sl 17 ICLC όty.atOjo\'iaç cod. Alex. 20 quandoJ noTE cod. Alex. dicat S terra L unde inde nos eduxisti L 21 aditum N 22 Que N interpretes] interptes nri b 23 quidem N 24 uirtutem] uirtutes N 25 dinamin LNS Siajuv b )

Quos aperiens terra os suum degluttiuit eos et domos eorum et tabernacula eorum . duae locutiones hic notandae sunt: quod et additum est" es o s", cum sufficere potuisset, quod et ait superius "quos", et, domos eorum cum dixisset, addidit: et tabernacula eorum, quasi alias in heremo haberent domos nisi tabernacula. sed nimirum domos intellegi uoluit homines ad eos pertinentes, sicut ipsi populo dicitur: et nunc tu, domus Iacob. nec ista locutio aliena est a latina lingua; nam et Romani dicti sunt domus Assaraci, quod ex Assaraco Troiano originem ducerent.

Quoniam oculi uestri uidebant omnia opera domini magna, quae fecit in uobis hodie . cum de his operibus diceret, quae per heremum facta sunt eo tempore, quo ibi circumducebantur per quadraginta annos, tamen "hodie" dixit, quod intellegi uoluit hoc tempore, quotquot ibi annos idem tempus habere potuisset.

Terram, quam iurauit dominus patribus uestris dare eis et semini eorum post eos . tamquam diceret: id est semini eorum post eos . non enim et ipsis dedit, sed ita ipsis dedit, cum semini eorum dedit.

Si autem auditu audieritis omnia mandata eius. quae ego mando tibi hodie . auditu uidetur superfluum, sed locutio est scripturae sanctae familiarissima. [*]( 3 Ib. 11, 6 10 Es. 2, 5 12 Aeneid. 1, 284 14 Deut. 11, 7 20 Ib. 11, 9 24 Ib. 11, 13 ) [*](1 redegit ex reddit N 3 deglutiuis N 4 due LN 5 notande N 6 posset d prius et om. d et ait in ras. N 9 domus N 10 domos N 12 sa*raco (r eras.) S traiano N 14 uiderunt bd siopcov cod. Alex. 17 quaginta N 18 quodquod LSI 19 idem] id est b habere1 ibi abere N 20 uestris 8. l. S nris b 21 et seminij seminique bd dicere N 23 cum] cui b 25 eius] (.(\'Į\'too eod. Alex. )

Et dabit pluuiam terrae tuae in tempore suo matutinam et serotinam. cum matutinum tempus dies dicatur, numquid hinc intellegi uoluit tempus anni primum? serotinum uero minus latinum est. sed non potuit magis proprie de graeco exprimi, quod illi dicunt δ\'ψιμον tamen etiam in latina lingua uulgo usitatum est, ut dicatur serotinum, sed quod tardius quam oporteat factum est. hic uero tempus anni potius intellegi uoluit.

Et cum ederis et satiatus fueris, adtende tibi ipsi, ne dilatetur cor tuum, et praeuaricemini et seruiatis diis aliis. iam superius tales locutiones notauimus, siue quod a singulari ad pluralem transit siue quod in malo uoluit intellegi "dilatetur dilatetur", ubi noxiam prosperitatem significauit.

Et flumen magnum, flumen Euphraten: repetitiones istae usitatae sunt in scripturis et rem decenter commendant.

Timorem uestrum et tremorem uestrum inponet dominus deus uester super faciem uniuersae terrae: non timorem et tremorem, quo ipsi timent et tremunt, sed quo timentur et alios tremere faciunt.

Non poteris manducare in ciuitatibus tuis decimationem frumenti tui.pro eo, quod est: non debebis.

Et incendes ciuitatem in igni: nos usitatius diceremus "igni". [*]( 1 Deut. 11, 14 9 Ib. 11, 16 15 Ib. 11, 24 18 Ib. 11, 25 22 Ib. 12, 17 24 Ib. 13, 16 ) [*]( 2 matutinum et serotinum bd 3 numquid] non quod LNS hoc L hic S 5 obaimam N obsiman LS o\'łt/J-av b 9 comederis bd 11 aliis] alienis S 12 sine (u super n superscr.) N singulare LB. 13 non. am (iam s. I. m. 1) S 15 cod. Graeci differunt flumen post magnum om. LSlb eufraten LSb eufratem N Euphratem d 16 iste usitate N decenter] deanter N 18 xa: om. cod. Alex. 21 quo] quod LNSb 22 potueris LNS; sed cf. Loc. XLVIIII et Quaest. in Deut. qvaest. XXVI 24 ciuitatem] auitatem N in om. LS usitatus N)

Si autem longe fuerit uia a te, ac si diceret: longa uia erit; aduerbium posuit pro nomine.

Et fenerabis gentes multas. fenerationem scriptura dicit mutuo datam pecuniam, etiam si usurae non accipiantur: unde est et illud in psalmo: beatus uir, qui miseretur et commodat. hoc enim maluerunt interpretari nostri, qui sententiam potius quam uerba sequenda putauerunt; nam in graeco habet SavsICei, quod est feneratur.

Et principaberis gentium multarum, tui autem non principabuntur. tamquam diceret: tibi non dominabuntur, hoc est gentes; genetiuus enim casus est singularis huius pronominis, quod ait tui — cuius datiuus est tibi —, non pluralis nominatiuus, cuius genetiuus est tuorum.